tag:blogger.com,1999:blog-287140442024-03-12T18:55:12.362-07:00matrapapupa, RAFINERI E FJALEStë ndrysh(uesh)meUnknownnoreply@blogger.comBlogger139125tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-77567717487018844042024-02-25T04:36:00.000-08:002024-02-25T04:36:08.081-08:00<p> Peticioni dhe shqipja si ajsbeg<br /></p><p> </p><p> </p><div><div class="" dir="auto"><div class="x1iorvi4 x1pi30zi x1swvt13 xjkvuk6" data-ad-comet-preview="message" data-ad-preview="message" id=":rvj:"><div class="x78zum5 xdt5ytf xz62fqu x16ldp7u"><div class="xu06os2 x1ok221b"><span class="x193iq5w xeuugli x13faqbe x1vvkbs x10flsy6 x1lliihq x1s928wv xhkezso x1gmr53x x1cpjm7i x1fgarty x1943h6x x4zkp8e x41vudc x6prxxf xvq8zen xo1l8bm xzsf02u x1yc453h" dir="auto"><div class="xdj266r x11i5rnm xat24cr x1mh8g0r x1vvkbs x126k92a"><div dir="auto" style="text-align: start;">Peticioni i disa akademikve me rroga buxhetore, në fakt, po t'ishin të frymëzuem për punë të mira, duhej t'i drejtohej shtetit për furnizim me fonde për veprat e tyne, jo me ndalimin e tregut të lirë gjuhësor a para-gjuhësor, i cili, rregullon veten dhe ata. </div><div dir="auto" style="text-align: start;">Zonja Kocaqi shet ma shum kopje dhe asht historiane ma e papërtueshme se krejt aradha e sklerotizueme e akademikve që kanë mbetë si dordoleca të arës komuniste, tokë djerrë që nuk mbahet as me importe as me fason <span><a tabindex="-1"></a></span>shkencor. Limitet e saj si gjuhëtare, vijnë për mungesë të kontributit tuej, jo të sajit. </div><div dir="auto" style="text-align: start;">Metoda ka thanë Albert Camus, iu përket njerzve pa karakter. Pra njerzve që nuk guxojnë. Ata që i merrnin të gatshme thezat prej shkollës së gjuhësisë staliniste, e tash përkthejnë me chat gpt, qëllimi i të cilëve asht me ba ditirat, dhe nuk kanë ndoj horizont që ta kapërcejë Lanën, dhe nuk dinë shkencë ku të mos bahen lanet. </div><div dir="auto" style="text-align: start;">Nse theza themelore e shqipes si çils i sistemit indo-evropian amplifikohet prej ndokujt në qarqet shqiptare, kta janë të parët që i sulen pa argument dhe pa debat. Nse ju kujtojmë se kjo nuk asht theza e Sazanit, por e Leibnizit (evropiani ma gjenial i mijëvjeçarit të kaluem), at-herë iu rikthehet kompleksi i inferioritetit dhe s'bajnë za. Cili prej tyne e njeh shqipen ma mirë se Gjon Shllaku a Petro Zheji, Gjergj Fishta a Naim Frashëri, Jeronim De Rada apo Prokop Gjergjo, Dhimitër Pilika apo Lasgush Poradeci? Ata janë të parët që thonë s'e ka shqipja ktë term, ngase nuk janë në gjendje me krijue a rikrijue terminologji tue u nisë prej shqipes, as me përkthye nji libër për studentat e tyne, ku terminologjia historike a gjuhësore të jetë në rregull. </div><div dir="auto" style="text-align: start;">Por të pandehësh se shqiptarët janë e kanë kenë kaq të rrudhun sa janë sot, don me thanë mos me njoftë minimalisht jo vetëm antikitetit por as shekullin e 19të, që asht ma se i dokumentuem. </div><div dir="auto" style="text-align: start;">Dhe kur shkenca botnore e vendos shqipen si nji ndër tri gjuhë ma të vjetra të krejt njerzimit, askush nuk e kupton sa e madhe asht pasoja e ksaj konferme. Kjo don me thanë se në botën e hijeve, ne jena perandoria ma e madhe, se shqipja asht gjuha ma e folun përgjatë rrugëtimit të qytetnimit dhe ne që ende e flasim sot, jena thjesht maja e nji ajsbergu që e ka bazën kaq të gjanë, sa me mbajtë mbi vete, krejt sistemit gjuhësor. Prandej asht i rrejshëm imazhi i trungut të gjuhëve, ku shqipja jepet si nji degëz e izolueme afër rrajëve (asnji pemë nuk ka të tilla natyrshëm), por duhet imazhi i ajsbegut, dhe baza që bân krejt peshën strukturore të ngrehinës gjuhësore evropiane. Nse ekziston nji gjuhë që mund të quhet si evropianishe, kjo asht shqipja dhe derivatet e saj thjesht e konfermojnë.</div></div></span></div></div></div></div></div><span aria-label="Scopri chi ha aggiunto una reazione" class="x1ja2u2z" role="toolbar"><span class="x6s0dn4 x78zum5 x1e558r4" id=":rvm:"><span class="x6zyg47 x1xm1mqw xpn8fn3 xtct9fg x13zp6kq x1mcfq15 xrosliz x1wb7cse x13fuv20 xu3j5b3 x1q0q8m5 x26u7qi xamhcws xol2nv xlxy82 x19p7ews xmix8c7 x139jcc6 x1n2onr6 x1xp8n7a xhtitgo"><span class="x12myldv x1udsgas xrc8dwe xxxhv2y x1rg5ohu xmix8c7 x1xp8n7a"><span class="x4k7w5x x1h91t0o x1h9r5lt x1jfb8zj xv2umb2 x1beo9mf xaigb6o x12ejxvf x3igimt xarpa2k xedcshv x1lytzrv x1t2pt76 x7ja8zs x1qrby5j"></span></span></span></span></span>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-88268689958057047762022-09-07T06:35:00.007-07:002022-09-07T06:35:50.679-07:00 Pozicioni i Kadaresë në letrat shqipe asht ende helmatisës<p>
</p><span lang="zxx">Shum
libra që janë mundue me hedhë dritë në lidhje me Kadarenë, janë
zhdukë prej qarkullimit, kurse autorë</span><span lang="zxx">t</span><span lang="zxx">
që i kanë dalë kundër qysh në fillim Kadaresë dhe kultit të
tij, thjesht nuk botohen as nuk lejohen falë nji censure të heshtun
ku ndihet ende duhma e sigurimit të shtetit. </span>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Përmendim
librin e Pipës "Subvencion drejt konformizmit", librin e
Petraq Kolevicës "Autobiografia e I. Kadaresë në vargje"
sidhe librin e K. M</span><span lang="zxx">y</span><span lang="zxx">ftarajt
mbi të njejtën temë. </span><span lang="zxx">Në kohë të
ndryshme kemi pasë rastin t'</span><span lang="zxx">i</span><span lang="zxx">
lexojmë të tre, </span><span lang="zxx">kjo për shkak të
kontaktit direkt me librin, kontakt që lexuesi i zakonshëm s'ka si
me e pasë</span><span lang="zxx">. Asnji prej ktyne librave nuk
kishte qëllim për me anatemue a </span><span lang="zxx">sh</span><span lang="zxx">kre</span><span lang="zxx">d</span><span lang="zxx">itue
nji figurë kaq të kompromentueme – qëllimi i tyne ishte thjesht
me plotësue njohjen e nji shkrimtari të nji brezi tashma të
vjetër, se për ndryshe, nuk arrin me njoftë as kush janë
shkrimtarët e rij. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">N</span><span lang="zxx">ë
2007n, n</span><span lang="zxx">dërkohë që shkrueja thezën time
magjistrale, </span><span lang="zxx">që ishte mbi indentitetin
narrativ,</span><span lang="zxx"> më thirrën për me përkthye
Kadarenë. Nuk më thirri ndoj botues a ndoj letrar i kalibrit, por
konsulli jonë në Milano, të cilit, me të drejtë ia kam harrue
emrin. </span><span lang="zxx">Ideja e tij ishte se Kadareja duhej
përkthye prej shqipes direkt, ngase përkthyesi i tij i ri në
frangisht ishte i dobët. </span><span lang="zxx">Në fakt, konsulli,
kishte hallin e vet, hallin e karrirës së vet, si ma pohoi edhe
vetë.</span><span lang="zxx"> Ksaj mund t'i shtoja edhe faktin se
edhe librat e fundit të Kadaresë ishin të dobët. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Un
kisha lexue disa libra kritikësh francezë për Kadarenë dhe asnji
prej tyne nuk kishte nivel të pranueshëm kritik, ishin ma shum
agjiografi për Prometeun socialist, apo përqyrrje patriotike me
ekzotizëm stalinist. Si ka mundësi që nji vepër që mëton me
kenë kaq vitale të mos ketë ngjallë kuriozitetin a pasionin e
kritikës letrare profesion</span><span lang="zxx">iste</span><span lang="zxx">?
Por ky nuk ishte meraku em, asokohe, fundi i fundit Kadareja e kishte
hangër livadhin e vet. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Habitesha
si ka mundësi që nuk arrin me dalë kurrgja prej burgut të shqipes
drejt gjuhëve të tjera? Për Trebeshinën e dija se kishte ars</span><span lang="zxx">y</span><span lang="zxx">e
politike pse kje dënue me vdekje për së gjalli edhe si shkrimtar.
Letërsia e tij e thatë prej shkrettine tartarësh, ishte nji ndër
gjanat ma të idhëta e t'idhnueme që ka letërsi</span><span lang="zxx">a</span><span lang="zxx">
botnore, po pse nuk kishte as nuk ka vepra të tijat në qarkullim.
Teatri i tij ishte inekzistent, letër e vdekun, pse?! Nji përkthyes
shqiptar me nismën e vet kishte përkthye n'italisht jetëshkrimin e
tij "Dafina të thata". Kisha arritë me e sigurue falë
nji blemjeje online. "Allori secchi" shtypë prej nji
botuesi krejt të vogël me shum pak kopje besoj, ishte libër
ndriçues. Aty Trebeshina tregonte jetën e vet, me stilin e tij të
sertë e të esullt deri në fanatizëm. Me nji nd</span><span lang="zxx">e</span><span lang="zxx">rshmëni
intelektuale që asht thuejse e pamujtun me e gjetë ndër shqiptarë,
ku guximi intelektual asht gjaja ma e rrallë n'absolut. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Trebeshina
tregonte sesi sigurimsat e infiltruem në qarqet kulturore i
propozuen ta banin shkrimtar shtetnor dhe ai refuzoi. Në fakt qysh
kur ishte student në Moskë ky sorollop </span><span lang="zxx">fuks</span><span lang="zxx">ash
kishin nxjerrë fjalë se Kasemi ishte i çmendun, kurse mbasi </span><span lang="zxx">panë
qendrimin e tij strikt në lidhje me ofertën bujare të udhëheqjes,
e shpallën botnisht të çmendun. Dhe i çmendun ishte, nji njeri që
preferon me ndejtë si skllav në burg, në vend që me dalë si star
në publik, asht i çmendun. Por çmendunia e tij ishte xhenuine.
</span><span lang="zxx">Ishte nji mburojë tragjike për shëndetin e
shpirtit. Si thotë Shën Pali: o je i çmendun sy botës dhe i
shëndëtshëm për Zotin, o i shënd</span><span lang="zxx">e</span><span lang="zxx">tshëm
sy botës dhe i çmendun për Zotin. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Kurse
çmendunia e tyne ishte perverse.</span></p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">M</span><span lang="zxx">a
ambicio</span><span lang="zxx">z</span><span lang="zxx"> dhe ma
materialist, Kadareja jo vetëm që pranoi, por e </span><span lang="zxx">lakmo</span><span lang="zxx">i
nji pozicion të tillë si shkrimtar regjimi. Ky rol ishte i
barazvlefshëm asokohe me rolin e ministrit të propagandës, ngase
propaganda asokohe bahet fjalë shtypit. Ai duhej të zbukuronte me
pëlhurë letrare linjën zyrtare të pushtetit mbi çeshtjen e
ideologjisë komuniste dhe identitetit shqiptar. Duhet të veshte me
bimë zbukuruese telat me gjemba që rrethonin burgun tonë 28 mijë
km katror. Detyrë që e kreu me sukses. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Mendja
e tij u hap </span><span lang="zxx">drejt interesash t</span><span lang="zxx">ë</span><span lang="zxx">
reja</span><span lang="zxx">, kur vetë shpija botuese e regjimit që
merrej me propagandën e jashtme, pra "8 nëntori", vendosi
ta përkthente në frangisht. Kjo detyrë iu besue Jusuf Vrionit, nji
filolog i burgosun prej familjes së madhe të Vrionëve, i cili
kishte jetue 18 vjet në Francë dhe si francezist ia kalonte edhe
Konicës. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Vrioni
do të përkthente edhe veprat e diktatorit në frangisht. Kshtu
</span><span lang="zxx">Cufja </span><span lang="zxx">prej rrënimit
total fitoi nji vend pune si përkthyes te shpija botuese, e cila
</span><span lang="zxx">edhe pse</span><span lang="zxx"> krejt e
vobektë </span><span lang="zxx">ishte</span><span lang="zxx"> prap
ma mirë se burgu, dhe ku shihej me xhelozi dhe urrejtje prej
kolegëve spiunë. Kta ishin gati me ia ba gropën, por i kishte
parapritë vetë diktatori, i cili i kishte dhurue nji autograf
Vrionit, si përkthyesi i tij ma i mirë, gjatë nji vizite te "8
nëntori". Vrioni punonte si përkthyes i nji shtrese të
përmbysun, në nji realitet që ishte për vete krejt i përmbysun.
Besoj se ai këndaqej kur përkthente Kadarenë, të cilit ia
sistemonte edhe stilin simbas stilistikës klasike të realizmit
francez. Pra ai këndaqej e dëfrehej ndërsa përkthente Kadarenë,
se letërsia e Kadaresë të duket e amël para veprave të Enverit,
të cilat, duhet t'i përkthente po ai, </span><span lang="zxx">e n</span><span lang="zxx">ë
</span><span lang="zxx">pamund</span><span lang="zxx">ë</span><span lang="zxx">si
me lidh</span><span lang="zxx">ë </span><span lang="zxx">kryet me
peshqir, p</span><span lang="zxx">ë</span><span lang="zxx">r shkak
t</span><span lang="zxx">ë </span><span lang="zxx">fuksave q</span><span lang="zxx">ë
</span><span lang="zxx">e rrethonin</span><span lang="zxx">. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Falë
këtij përkthimi në frangisht, Kadareja pati nji lloj lirimi
mendor, kur ambicia e tij u </span><span lang="zxx">përudh</span><span lang="zxx">
drejt </span><span lang="zxx">nji dimensioni të ri </span><span lang="zxx">ma
pak kaps</span><span lang="zxx">. Ky dimension i ri ishte dimensioni
europian i letërsisë. Mirëpo niveli i tij kritik dhe kulturor
ishte mediokër, </span><span lang="zxx">ç</span><span lang="zxx">ka
ndikonte për keq te niveli i tij eseistik. Niveli </span><span lang="zxx">i
tij si poet </span><span lang="zxx">kje</span><span lang="zxx">
thuejse inekzistent. At-herë mbete</span><span lang="zxx">j</span><span lang="zxx">
niveli i tij si prozator. Ktu ai shfaqet si shkrimtar atmosferash.
Nuk asht në gjendje me krijue personazhe, as me i vjedhë
personazhet, si asht rasti i Nabokovit, p.sh. që vodhi personazhet e
Lolitës prej nji ekspresionisti gjerman dhe tue iu veshë atmosfera
amerikane, realizoi nji prej romaneve të pavdekshëm të shekullit
të XX, që asht pikërisht Lolita. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">A</span><span lang="zxx">tmosferat
e </span><span lang="zxx">Kadares</span><span lang="zxx">ë janë
tipike bizantine. Intriga asht gjithkund e askund. Proza ma e mirë
dhe ma origjinale e tij asht proza ma mbytëse ajo ma e zymta, ajo e
Përbindëshit. Shum prej veprave të tij janë botue me diçiturën
"roman" por nuk janë të tillë, as në kuptimin
arkitekturor as në kuptimin simfonik. </span><span lang="zxx">Gjaja
ma e afërt me romanin që ka shkrue asht "Dimri i vetmisë së
madhe", i cili vetëshkatërrohet ngase personazhi kryesor aty
asht vetë diktatori. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">N</span><span lang="zxx">ji
shkrimtar që ka afrimitet me Kadarenë për kah origjina,
origjinaliteti dhe inteligjenca, asht Milan Kundera. Kah karakteri
nuk kanë lidhje kurrkund. Kundera që ishte komunist në rini, mbas
shpifjeve dhe intrigave provinciale që e rrethuen me qëllimin ta
rrënonin, kuptoi se seleksionimi mes komunistave funksionon drejt të
poshtmes dhe u arratis prej vendit të vet. Për do kohë ai vuejti
bashkë me gruen e tij në nji papafingo parisiene, derisa arriti me
jetue falë punës së vet, pra veprës. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Qysh
prej arratisjes, Kundera, </span><span lang="zxx">i cili shkruen
direkt në frangisht,</span><span lang="zxx"> nuk e lejon botimin e
veprës së tij në çekisht. </span><span lang="zxx">Imagjinoni
sikur Kadareja mos ta lejonte botimin e veprës së tij në shqip,
kishte me mbetë pa bukë. </span><span lang="zxx">Fati kritik i
Kunderës asht shum ma i mirë. Sigurisht, prestigji i Pragës, nuk
krahasohet me prestigjin e Tiranës. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Edhe
Kundera nuk asht shkrimtar personazhesh. Por ka situata. Letërsia e
tij dëshmon boshatisjen e njerëzores, teksa Kadareja duket sikur
tjerr njerëzoren mbi boshllëkun. </span><span lang="zxx">Marramendja
urbane e Kunderës, asht gicilim para pështjellimit abisal të
Kadaresë. Frika burokratike që shtyp personazhet e Kadaresë, e
vendos at shpesh në krahasim me Kafkën. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Por
vitaliteti i Kafkës, dhe inteligjenca e tij e pakufishme, ledhaton
metafiziken. Teksa Kadareja, nuk hyn realisht në mjediset që
përshkruen. Sillet rreth llambës, si flutura që kndej ka frikë të
digjet, kndej ka frikë të ftohtët e largimit. </span><span lang="zxx">Asnjanësia
e tij e len gjithmonë nën palët, sado që ai ktë mundohet me e
shënue si qendrim mbi palët. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Fati
kritik i Kafkës asht i ngjashëm vetëm me fatin kritik të
gjigandëve të letërsisë universale, ai asht qendra e letërsisë
europiane të Nandëqindës. Kafka asht pra nji tjetër frekuentim i
përbashkët i Kadaresë dhe Kunderës, siç asht Franca. Por ata,
sikurse nuk janë tokue as në Francë, nuk tokohen as te Kafka. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Botuesi
i Kadaresë ishte partia; Kundera iku në Francë pa pasë botues dhe
arriti të botonte te nji shtëpi botuese borgjeze; kurse Kafka la
amanet të mos botohej vepra e tij. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Ndër
të tre, Kundera asht ma kinematografiku. Kafka asht kaq
shumdimensional sa asht e kotë me e dritëshkrue. Kadareja ka
atmosfera kinematografike, por nuk ka skena. </span><span lang="zxx">Librat
e tij janë nji mizanskenë e vazhdueshme. Janë tabllo letrare
çuditërisht pagojce. Kundera rimerr romanin skenaristik të
shekullit të XVIII. </span><span lang="zxx">Ai ende diçka prej
iluministi, i cili englediset edhe përballë nihilizmit të kohëve
të reja. Kurse Kafka, ka forcën thellësinë dhe supremacinë
kritike të gjysmës së parë të Nandëqindës, koha e cila shterr
potencialin kuptimor letrar dhe themeltar të krejt shekullit.</span></p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Kafka
asht shkrimtari bohem, gjeniu pa treg, i cili kupton në pak vite at
çka njerzimit i duhen shekuj me kuptue. Kundera asht shkrimtari që
e realizon bohemën e tij në moshë të rritun, pra bohemi i pjekun,
që din ku don me dalë, që gërsheton taktikën dhe strategjinë si
mjeshtrat e shahut. Kadareja asht shkrimtari pa bohemë. </span><span lang="zxx">I
kapun. Letërsisë së tij të parfumueme, thellë-thellë i vjen era
shtet. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Përkthimin
e Kadaresë në italisht, un do ta kisha realizue me qejf,
pamvarësisht se çfarë mendimi kam un për </span><span lang="zxx">t</span><span lang="zxx">ë</span><span lang="zxx">
dhe </span><span lang="zxx">veprën e tij. Edhe ma me qejf e kisha
pajisë me parathanie dhe shënime. Jo se nuk kam përkthime ma të
mira me ba, por se gjithsesi asht gjynah me e lanë me u masakrue
prej kanibalëve që vlojnë nëpër redaksi. Imagjinoni nji
shkrimtar që ka nevojë për përmirësim, siç asht Kadareja, sesi
del i përkthyem keq prej përkthyesish që s'kanë lidhje me
letërsinë. </span><span lang="zxx">Dhe për arsye të drejtash,
botuesit zgjedhin veprat e tij të 30 vjetëve të fundit, që
sinqerisht nuk e vlejnë letrën ku shtypen. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Mirëpo,
Kadareja që në rini ishte i kapun prej regjimit, në pleqni kapi
tregun. Libri shkollor, libri artistik, deri edhe çmimet letrare,
duhet të kenë pëlqimin e tij që të ndahen. Ka ende nji frymë
klanore të tipit mafioze-komuniste, në mjediset tona letrare. E kam
përjetue prej afër ktë klimë. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Si
pëfundimin konsullit i patën shkue djersë të ftofta kur i
përmenda Trebeshinën. Mandej, mbasi foli me Ismailin, s'më thirri
ma. Por un nuk po tallesha. Pam</span><span lang="zxx">v</span><span lang="zxx">arësisht
të gjitha të zezave, në epokën e pornografisë universale,
letërsia e zymtë e Kadaresë, ka të paktën dinjitetin e tek</span><span lang="zxx">s</span><span lang="zxx">tit
</span><span lang="zxx">q</span><span lang="zxx">ë </span><span lang="zxx">rrin
n</span><span lang="zxx">ë </span><span lang="zxx">kamb</span><span lang="zxx">ë</span><span lang="zxx">t
e veta. </span><span lang="zxx"> </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Përvit
botohen përkthime prej shqipes drejt gjuhëve të tjera, të vepra
tona ma të mira. Dhe e dini cilat prej tyne arrijnë të përkthehen
në shum gjuhë? Ato vepra që i pëlqejnë të majtës. E pra, e
çuditshme asht kjo punë. Ja pra që distribucioni asht politik. </span><span lang="zxx">Sot
ma shum se kurr, p</span><span lang="zxx">ërhapen veprat që i
pëlqejnë propagandës së majtë. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Ne
vjet botuem poezitë e Rreshpjes në italisht. Asnji reagim nuk erdhi
prej kurrkah. Vallë pse Rreshpja nuk asht poet i nivelit europian? </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Si
mund të krijohet hierarkia e letrave shqipe, nse nuk lejohet
konkurenca e vlerave? </span><span lang="zxx">Dhe pse nuk mund të
serviret cilësia pa pasë nevojë për servilizma politike?!</span><span lang="zxx">
</span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">Ende
në qarqet e Tiranës, ka prej atyne që duen me na konvertue drejt
kultit të Kadaresë, nji lloj idhujtarie pa krye as bisht, kult
gjithnji e ma autik, n'</span><span lang="zxx">at</span><span lang="zxx">
masë që i gjegje</span><span lang="zxx">t </span><span lang="zxx">mungesës
së kulturës së përgjithshme. </span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">E
pra nji shkrimtar, sado i madh, madje sa ma i madh të jetë, aq ma
shum asht pjesë e kulturës së përgjithshme. Dhe jo eksluzivitet i
elitave të imponueme me mnyrë kriminale e mafioze, që po në mnyrë
mafioze dhe kriminale imponojnë kulte personaliteti, aty ku kulti
dhe personaliteti përjashtojnë njeni-tjetrin. </span><span lang="zxx">
</span><span lang="zxx"> </span><span lang="zxx"> </span><span lang="zxx">
</span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><br />
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><br />
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span lang="zxx">S</span><span lang="zxx">ot
e ksaj dite Kadareja ka nji vend të </span><span lang="zxx">pëlqyeshëm</span><span lang="zxx">
në sistemin letrar francez, edhe </span><span lang="zxx">p</span><span lang="zxx">ë</span><span lang="zxx">r
merita t</span><span lang="zxx">ë </span><span lang="zxx">politikave
kulturore t</span><span lang="zxx">ë </span><span lang="zxx">s</span><span lang="zxx">ë
</span><span lang="zxx">majt</span><span lang="zxx">ë</span><span lang="zxx">s
franceze, edhe </span><span lang="zxx">për faktin se niveli i
letërsisë së sotme frange asht shum nën mesataren. Kurse në
letërsinë shqipe, për arsye prap politike, ka vend toksik. </span><span lang="zxx">Pa
u detoksifikue roli dhe pozicioni i tij, nuk dalin në dritë
shkrimtarët e rij. Nuk ndodh kalimi breznor i mjeshtërisë, zejes
apo energjisë. </span><span lang="zxx">Nuk ndodh pra kriterizimi. </span><span lang="zxx">
</span>
</p>
<p align="justify" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><br />
</p>
<p><style type="text/css">p { margin-bottom: 0.1in; line-height: 115%; background: transparent }</style></p>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-41334316557887789582022-08-31T07:39:00.001-07:002022-08-31T07:39:04.671-07:00<p><span style="font-family: trebuchet;">Juan-Ramon Jimenez</span></p><p><br /></p><p>
</p><p style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;">
<span style="font-family: trebuchet;">Un nuk jam un</span></p><span style="font-family: trebuchet;">
</span><p style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: trebuchet;">Jam ai
</span></p><span style="font-family: trebuchet;">
</span><p style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: trebuchet;">Që
më kalon përngat
pa e pamun</span></p><span style="font-family: trebuchet;">
</span><p style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: trebuchet;">që
kajherë, shkoj me e
tokue,</span></p><span style="font-family: trebuchet;">
</span><p style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: trebuchet;">e kajherë
harroj.</span></p><p style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: trebuchet;"> </span></p><span style="font-family: trebuchet;">
</span><p style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: trebuchet;">Ai që
i paqtuem hesht, kur flas</span></p><span style="font-family: trebuchet;">
</span><p style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: trebuchet;">Ai që
i ambëlsuem fal, kur
vras</span></p><span style="font-family: trebuchet;">
</span><p style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: trebuchet;">Ai që
ec aty ku s’jam</span></p><span style="font-family: trebuchet;">
</span><p style="line-height: 100%; margin-bottom: 0in;"><span style="font-family: trebuchet;">Ai që
kur un vdes rrin n’kambë.
</span></p>
<p><style type="text/css">p { margin-bottom: 0.1in; line-height: 115%; background: transparent }</style></p>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-15803748560561169172022-05-28T10:12:00.000-07:002022-05-28T10:12:12.679-07:00Me ose pa Trashamakun<p> <span class="d2edcug0 hpfvmrgz qv66sw1b c1et5uql b0tq1wua a8c37x1j fe6kdd0r mau55g9w c8b282yb keod5gw0 nxhoafnm aigsh9s9 d9wwppkn hrzyx87i jq4qci2q a3bd9o3v b1v8xokw oo9gr5id hzawbc8m" dir="auto"></span></p><div class="cxmmr5t8 oygrvhab hcukyx3x c1et5uql o9v6fnle ii04i59q"><div dir="auto" style="text-align: start;">Për shqiptarët, mendoj, at çka romakët mendojshin për ilirët: janë të trashë! Nuk thom se janë budallej. Aspak. Madje ma pak budallej se ne zor se gjen në rruzull. Mirëpo, nuk jemi të hollë. Asht çeshtje mase. Si shkruhej te libri Këshillat e Djallit: e mat me kalibër, e shënon me shkumës dhe e prén me sëpatë. Ky asht edhe muhabeti me shqiptar. Në 30 vjet kafekultur, s'e kemi hollue muhabetin aspak. </div><div dir="auto" style="text-align: start;">Jena gjithmonë të përditësuem me budalleqet e fundit, pra nuk jemi budallej, por të djallëzuem! Afërmendsh jemi të trashë, si Trasimaku, i vetmi nxanës pellazg i Sokratit, që asht fiks Trashamaku. Me logjikë trashamaku, po kje se Sokrati nuk e shkoqit pra po s'e dha shqip argumentin, ka me hangër dru shpinës prej Trashamakut, ose dajak vendçe. I trashë si nji tokmak, Trashamak.</div><div dir="auto" style="text-align: start;">Ngaqë nuk kemi respekt për vedin, na karakterizon fallsiteti i ndjenjave. Studiojmë me mbrojtë gjuhët e hueja, dhe nuk mbrojmë tonën! Madje shajmë ata që e mbrojnë, kjoftë në mnyrë folklorike, por a mund të shahet njeriu që dashunon!? </div><div dir="auto" style="text-align: start;">Në mija vjet prani në zemër të mesdheut, s'paskemi pasë pikë roli në Romë, n'Athinë, në Kajro, në Stamboll, në Shkup, në Shkodër, në Sarajevë, në Raguzë, në Venedik e në Gjenovë?!</div><div dir="auto" style="text-align: start;">Nji black-out i vetënjohjes na paragjykon dhe na kthen në skllevën në kërkim të padronit, në personazhe në kërkim t'autorit.</div></div><div class="cxmmr5t8 oygrvhab hcukyx3x c1et5uql o9v6fnle ii04i59q"><div dir="auto" style="text-align: start;">Më kujtohet shpesh nji libërth i Josephit Roth. Udhëtim në Shqipni. Pak a shum në kohën kur Montanelli shkruente librin e tij të parë "Albania, una e mille" i dehun me Shkodër e me male, Roti vjen me porosi prej Frankfurter Allgemeine Zeitung, me shkrue mbresat e tij për Shqipninë. Roti asht shkrimtar i madh, ban pjesë te plejada austriake e fillimnandëqindës, por si gazetar s'vlen tri grosh. Shtatvogël, por tepër inteligjent dhe guximtar, gjatë viteve të universitetit, hynte me u rrahë kur austriakët rrihnin çifutët; e dinte se kishte me hangër dru, por donte me ua kursye shokëve nji racion dajaku e me e hangër vetë. </div><div dir="auto" style="text-align: start;">Shum prej librave të tij, këndohen ende sot me andje, por ky libërth që ka lanë për Shqipninë, nuk asht fatlum.</div><div dir="auto" style="text-align: start;">Në radhë të parë se nuk asht libër, ato pak artikuj duheshin lanë ashtu të hapërdamë, ose të botoheshin mbrenda veprës së plotë, por jo veçmas. Megjithate, ai shkuen disa prej faqeve ma poshtnuese për shqiptarët, dhe çka asht ma e keqja, i ka në mirëbesim. Simbas tij, simbas perceptimit të ditëve të tija në Shqipni, shqiptarët ishin skutha, burracakë, dhitsa, njerz pa personalitet, dyftyrsha, e me radhë. Mbarë repertori i bizantinizmit.</div><div dir="auto" style="text-align: start;">Por argumenti i tij bazohej te fuksat që e shoqnojshin, jo te populli i thjeshtë as te paria. Mos harrojmë se ishim në vitet '30. Roti ishte i alkoolizuem. Nuk kishte nerva me zhbirilue fuksat që po e zhbirilojshin. Ban nji gabim të pafalshëm. Thotë shqiptarët nuk e kanë fjalën dashni. Ndërkohë, Lasgushi kishte shkrue poezie dashnie që me mujtë me mallëgjye edhe Heinen. 16 vjeç kishte shkrue: Se s'dashuruam as unë as ti/ Por dashuroi dashuria/ Një dashuri në fshehtësi/ M'e fshehtë dhe se fshehtësia. </div></div><div class="cxmmr5t8 oygrvhab hcukyx3x c1et5uql o9v6fnle ii04i59q"><div dir="auto" style="text-align: start;">E mos e paçin pasë fjalën, mein lieber Joseph, a e kishin ndjenën? Si mundet me mbijetue nji popull pa dashni?!</div><div dir="auto" style="text-align: start;">Asht çeshtje kandvështrimi. Kur falet nji besimtar musliman, jobesimtari i sheh prapanicën. Ai që ka besim, a respekt për besimin, a dashni për njeriun, ndjen faljen.</div><div dir="auto" style="text-align: start;">Kaq e thjeshtë asht! </div><div dir="auto" style="text-align: start;">Apo jo, Trashamak?!</div></div><p></p>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-67877287758531216612022-03-03T07:52:00.001-08:002022-03-03T07:52:19.058-08:00Dostojevkij para gjyqit<p> </p><div><div class="" dir="auto"><div class="ecm0bbzt hv4rvrfc dati1w0a e5nlhep0" data-ad-comet-preview="message" data-ad-preview="message" id="jsc_c_21d"><div class="j83agx80 cbu4d94t ew0dbk1b irj2b8pg"><div class="qzhwtbm6 knvmm38d"><span class="d2edcug0 hpfvmrgz qv66sw1b c1et5uql b0tq1wua a8c37x1j fe6kdd0r mau55g9w c8b282yb keod5gw0 nxhoafnm aigsh9s9 d9wwppkn hrzyx87i jq4qci2q a3bd9o3v b1v8xokw oo9gr5id hzawbc8m" dir="auto"><div class="kvgmc6g5 cxmmr5t8 oygrvhab hcukyx3x c1et5uql ii04i59q"><div dir="auto" style="text-align: start;">Mendoj për kursin mbi Dostojevskin që shkrimtari Paolo Nori duhet të mbante te ateneu Bicocca. Universitet ku dikur ndiqnim kurse matematike në mënyrë klandestine, me miqtë e regjistruem n'ekonomik. Beton i gjallë ishte struktura asokohe e tash po shof se ia kanë nisë me betonue edhe idétë. Në ktë moment pyka ideologjike ka hy aq thellë sa duhet me pezullue edhe zgjedhjen e trashëgimisë humaniste që iu serviret brezave, për me krijue ekuilibra të rrejshëm në perceptim. Asht nji demokraci që prihet me tredhë frymën e vërtetë demokratike. E vitit '20 kje censurimi i Mark Twainit në nji atene dem t'Amerikës, me pretekstin se ai përshfaqte skllevnit zezakë, si qëllim në vetvete, kinse nuk u dashka prekë ajo pjesë e historisë se fyeka ekuilibrat e spektaklit aktual. </div><div dir="auto" style="text-align: start;">Shoqëria e spektaklit ka arritë hipostazën e vet, ku i gjithë realiteti menaxhohet si reality show, ku zani i Big Brotherit vendos konsensusin idiosinkratik: kush hyn dhe kush duhet me dalë. </div><div dir="auto" style="text-align: start;">E pra Mark Twaini asht shkrimtari ma demokrat i letërsisë amerikane. Nji kalorës i shkëlqyeshëm i mendimit demokratik, si Ralphi Waldo Emerson dhe si Henriku David Thoreau. Mendimi i ktij të fundit, kje themelor për Tolstoin siç kje ma vonë Tolstoj nji edukator shembulluer për Gandin.</div><div dir="auto" style="text-align: start;">Kemi Dostojevskijn që anatemohet pse ishte rus. At-hera pyesim: a ishte rus Dostojevskij? Patjetër, ishte dhe e kishte për nder. A ishte faji i tij pse ishte rus? Nuk ishte. Krenaria nuk asht krim. Sa i dha Dostojevskij Rusisë dhe sa i dha Rusia atij. Çka i dha? Nji dënim me vdekje në moshën 25 vjeç. Të atin ia vranë fshatarët që i mbante në kushte bujkrobërie. Vdiq i sakatuem dhe i mbytun nga borxhet dhe i shkatërruem kah shëndeti. Por e deshti Rusinë e deshti shpirtin rus. Me nji dashni të madhe prej njeriu të madh. Përshkroi nji botë, ku mungonte Zoti, simbas fjalëve të tij, por kur s'e humbi shpresën se e bukra ka me pështue botën. Nuk ka letërsia e përbotshme nji shkrimtar ma kontradiktor dhe ma vital se ai. Dhe vitaliteti asht cilësia numër nji e artistit. </div><div dir="auto" style="text-align: start;">Nuk e kanë me Dostojevskijn, por e kanë me vitalitetin e tij që kapërcen çdo kufi, çdo ngërç perceptiv të aktualiteteve prefabrikat që servir pushteti. </div><div dir="auto" style="text-align: start;">Të marrim edhe jetët e dy shkrimtarëve të pavdekshëm rus me origjinë ukrainse. Çehov dhe Gogol. Çehovi që shërbeu si mjek në kushtet e rrënimit moral dhe social të nji populli, kurr s'e humbi nji lloj lumtunie pa kompromis që asht shifra e artit të tij të mrekullueshëm. Kur vdiq, pa mrritë as 50 vjeç, xhenazja e tij u transportue në vagonin e midhjeve, si tregon Gorkij te kujtimet e tij. Kurse Gogoli pati nji vdekje të tmerrshme. Ka shkrue Nabokovi nji libër mbi ditët e fundit të Nikollës Gogol. Kam përshtypjen se shprehja jonë "gogol" për me thanë "lubi" rrjedh ma shum prej jetës sesa prej veprës së tij. Çka ju dha Rusia ktyne burrave të mdhej? E pra ju nuk e keni me Rusinë, ju e keni me humanizmin, ju po minoni vetë bazat e humanizmit. </div><div dir="auto" style="text-align: start;">Për Dostojevskijn mund të merret si bazë akuzuese nji lloj pansllavizmi që ai nuk e mshehu kurr. Por po ta studioni doktrinën pansllaviste, do ta kuptoni, se u përdor prej carëve në mënyrë imperialiste. Mjafton rasti i Polonisë. Prej saj kërkoj gjithmonë sakrificë në luftë krah Nanës Rusi, dhe mbasi e shtrydhnin e hidhnin tutje si limonin, madje e fshinin krejt prej hartës. Të paktën Putini nuk flet për pansllavizëm, nuk e ka ktë hipokrizi. </div><div dir="auto" style="text-align: start;">Ju nuk po luftoni kundër luftënxitësave, se ju luftënxitjen e keni biznes, por po përfitoni për me luftue ndërgjegjen. Ju po ndëshkoni gjykimin e shëndoshë dhe jo krimin. Perendimi nuk asht diktaturë se nuk ka diktatorë, ngase teknokratëve të tij, iu mungon guximi me kenë diktatora. Por asht totalitarizëm. Cili asht ndryshimi? Diktatori iu imponohet turmave dhe don që ato ta duen madje ta dashurojnë. Mban nji sistem mbi supet e tij dhe ky sistem bjen me tu rrxue ai. Asht i sëmundë por me nji sëmundje që bazohet tek njerzorja. Nji lafitje e njerzore. Totalitarizmi nuk ka qendër. Asht njerzorja e lafitun. Nji makineri shtypje pa ftyrë. Bazohet tek ajo që Micheli Foucault quente "pëlhura pa merimangë". Nuk ka pra nji merimangë që thur pëlhurën, ktë pëlhurë e thurim të gjithë ne bashkë, ku përfundojmë të lidhun kambë e duer në nji kmishë force që na pin gjak. </div><div dir="auto" style="text-align: start;">A ju kujton diçka? Asht ndryshimi me botës diktatoriale të Orwellit dhe botës totalitare të Huxleyt. Mustakët e Vëllait të Madh orwellian, në botën e Huxleyt janë thjesht poster në dhomën e nji konvikti.</div></div></span></div></div></div></div></div>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-15383777037695335802021-01-06T02:54:00.004-08:002021-01-06T03:08:39.584-08:00<p><b> Fragmente prej apokalipsit kelt</b><br />(ose <i>Poema e mjerimit e fundit të botës</i>)<br /><br /><br /><br />Kam me pa’ nji botë të pashpirt <br />verë pa lule, <br />lopë pa tamël,<br />gra pa erz,<br />burra pa burrni,<br />pushtime pa kund mbret,<br />druj pa pemë,<br />detna pa jetë, <br /><br />pleqnia kah jep mend pa besë,<br />vendime gjyqesh pa drejtësi,<br />secili nier ka me tradhëtue,<br />çdo djalë i ri ka me qenë hajn,<br />biri ka me hy në shtat të babës,<br />baba ka me hy në shtrat të t’birt,<br />sekush ka me pasë kunat vëllaun.<br /><br />Nji kohë pa besë,<br />biri ka me premun në besë të atin,<br />bija ka me premun në besë të amën.<br /><br /><br />* * *<br /><br /><br />Në të vërtetë, kam lajme të zeza.<br />Kanë me ardhë kohna të pabesa; krenët kanë me qenë të shumtë,<br />të pakta nderet;<br />të gjallët kanë me i dhunue vendimet e tyne të pacen.<br />Gjaja e gjallë e botës ka me qenë shterpë;<br />burrat kanë me i ra mohit thjeshtësisë;<br />kampionët e kryezotave kanë me iu dalë para,<br />burrat kanë me qenë të ligj;<br />mbretat të paktë në numër; <br />uzurpuesit të shumtë;<br />qortimet kanë me qenë pa numër; sekush ka me qenë gjytyrym;<br />kerrat kanë me u capërlye ndër gara;<br />anmiqtë kanë me e çue dam pllajën e Niallit;<br />e vërteta s'ka me qenë ma dorëzanë e shkëlqesisë.<br />Shtigjet rreth vendeve të shejta, s'ka me ditë me i gjetë ma kush,<br />çdo art ka me qenë tallje;<br />e përzgjedhun ka me qenë çdo rrenë.<br />Sekush ka me dalë prej dukjes së vet, fodull dhe i krekosun,<br />aq sa s'ka me nderue ma kush as derë as moshë as fis,<br />as art dhe as arsim.<br />Çdo burrë i zoti ka me u shtypë<br />çdo mbret ka me qenë i mjerë; i përçmuem çdo fisnik,<br />çdo fundërrinë ka me u çue përpjetë, aqsa askush s'ka me dashtë ma<br />mbret as nier.<br /><br />Ligji ka me u shkatërrue,<br />hi kanë me u bamun dorovítë.<br /><br />[...]<br />Mosmikpritja ka me i farue lulet;<br />pemët kanë me ra nën vendimet pa ligj;<br />rruga ka me u ba e padukshme për të gjithë.<br />Qentë kanë me kafshue trupat,<br />aqsa sekush [...?...] të vetët për poshtërsi,<br />kopracì e pabukësi.<br /><br />Në të sosun të botës së mbrame, ka me pasë nji strehë<br />për kopracinë dhe pabukësinë.<br />Sherre pa fund do t'lindin mes artistash;<br />sekush ka me pague nji satir me satirizue <br />në të mirë të vet;<br />sekush ka me i imponue tjetrit cakun e vet.<br />Tradhëtia ka me e pasë shpinë në çdo kodër,<br />aq sa as shtrati as besa s'kanë me qenë mburojë;<br />gjithkush ka me ia ba të zezën mikut, vllau vllaun ka me pré në besë;<br />sekush ka me gjymtue shokun e gotës a të gostisë,<br />aqsa s'ma me pasë ma as log, as nder, as shpirt. <br />Kopracat kanë me ia nxi jetën shoqi shoqit për shkak të numrit të tyne;<br />uzurpuesat kanë me shpotitë sho-shoqin me stuhina lemerie;<br />familjet e mdhaja kanë me u përmbysë;<br />[...] <br />të urtët kanë me qenë të përçmuem;<br />muzika ka me u ba e përdalë;<br />luftëtari ka me u ba murg e dhjak; <br />urtësia ka me u ba kuvend i padrejtësisë;<br />[...]<br />çdo dashni ka me qenë kunorëshkelun.<br /><br />Kanë me dalë sheshit, të pakufishme, fodulleku e kryeneçësia<br />në t'birtë e fundërrisë dhe të maskarejve. <br /><br />Kanë me ardhë, pa masë, kopracia, mosmikpritja dhe zija e bukës në shpijat e zotnive,<br />aq sa poemat e tyne kanë me qenë të zeza.<br />Të marrët dhe prostitutat kanë me qenë shegerta në artit e qendisjes, <br />aq sa kanë me arritë me veshë petka të dala boje;<br />kampionë të paburrni kanë me ia behë pranë mbretënve dhe kryezotave;<br />mosmirënjohja dhe ligësia kanë me u strehue në çdo shpirt,<br />aq sa asnji shërbyes asnji shërbyese s'kanë me ia vu ma veshin<br />lutjeve të tuathas së tyne, as mendimeve;<br />[...]<br />Secili ka me e shkatarrue artin e vet në doktrinë të pafé zgjuarsie të rrejshme<br />me u orvatë me ia kalue mjeshtrit, aqsa ma i riu ka me dashtë me ndjejtë<br />i ulun kurse ma i vjetri ka me ndejtë në kambë pranë tij;<br />kur as mbret as kryezot<br />s'kanë me pasë turp me shkue me pi dhe me hangër bashkë me shërbëtorin;<br />kur nji i ardhun s'ka me pasë ma marre me hangër mbasi ia ka mbyllë<br />derën në ftyrë artistit që shet nder e shpirt<br />për nji pëlhurë dhe për nji copë bukë;<br />aqsa secili ka me ia drejtue ftyrën kundër gjitonit<br />ndërsa han e pin; kur zilia ka me i mbushë të gjithë njerzit;<br />kur burri krenar ka me shitë nderin e vet<br />dhe shpirtin e vet me çmimin e nji skrupulli.<br />Thjeshtësia ka me u mohue; populli ka me u vu në lojë;<br />kryezotat kanë me u farue;<br />rangjet kanë me u përçmue; e diela s'ka me u respektue;<br />arti i letrave ka me u harrue; poetët kanë me mbëtë pa fjalë.<br />Drejtësia ka me u përmbysë; vendime të rrejshme kanë me u shfaqë te uzurpatorët<br />e botës së mbrame; pemët do të digjen, me të çelë,<br />prej nji trume të huejsh dhe njerzish kot;<br />në çdo vend ka me pasë nji sasi njerzish pa numër.<br />Vendet kanë me u shtri deri mbi male.<br />Çdo pyll ka me u ba pllajë; çdo pllajë ka me u ba pyll.<br />Secili ka me u ba skllav, bashkë me familjen.<br />Mandej, kanë me ardhë shum sëmundje të tmerrshme, stuhina të paprituna<br />dhe të frikshme me shira drujsh. <br />Dimni ka me pasë gjethe; vera ka me qenë e errët<br />vjeshta ka me qenë pa t'korra, prendvera pa lule.<br />Nji zi buke vdekjepruse ka me pllakosë.<br />Sëmundjet kanë me dhetue tufat e gjasë së gjallë:<br />marramendje, dobësim, edemë, murtajë, ejtje, ethe.<br />Zbulime pa hajr, skuta pa thesar,<br />plangje të mëdhaja pa njerz; zhdukje e kampionëve, mungesë drithnash,<br />shamje, përbetime zemërake, nji vdekje prej tri ditësh dhe dy netësh për dy të tretat e njerzve;<br />nji e treta e ktyne plagëve mbi kafshët e deteve dhe të pyjeve.<br />Mandej tash vijnë shtatë vjet ankime;<br />të huejt kanë me shkatarrue pllajën e Irlandës;<br />burrat kanë me iu shërbye burrave.<br />Luftimet kanë me nxi përreth Cnamchaillit;<br />[...]<br />bijat kanë me iu lindë bij etënve të tyne; <br />beteja ka me pasë rreth çdo vendi me namë;<br />ka me mbretnue shkretimi në rrafshnaltat e Ujdhesës së Lëndinave.<br />Deti ka me përmbytë çdo tokë, edhe strehat e Tokës së Premtueme.<br />Irlanda tash braktiset shtatë vjet para gjykimit;<br />ka me pasë zi mbas plojave.<br />[...]<br />Në çdo tuath kanë me u lindë përbindsha;<br />kënetat kanë me u kthye kundër lumejve;<br />landa ka me marrë ngjyrën e arit;<br />uji ka me marrë shijen e venës;<br />malet kanë me u ba fusha me lule.<br />Nji roj bletësh kanë me mizërue ndër male;<br />baticat kanë me u thye mbi plazhe<br />nji ditë po dhe nji ditë jo.<br />Mandej tash vijnë shtatë vite të zeza;<br />dritat e qiellit kanë me u mblue;<br />në sosjes e botës, kanë me e dëshmue gjykimin;<br />gjykimin e madh, bir, me lajme të mdhaja, lajme të kobshme, nji kohë pa besë.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /> <br /><br /><br /><br /> <br /><br /><br /><br /><br /><br /></p>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-83575450223974967202020-07-26T04:55:00.000-07:002020-07-26T04:55:12.843-07:00Nji Borges që nuk u verbue kurrë<div>
<div class="" dir="auto">
<div class="ecm0bbzt hv4rvrfc e5nlhep0 dati1w0a" data-ad-comet-preview="message" data-ad-preview="message" id="jsc_c_4tm">
<div class="j83agx80 cbu4d94t ew0dbk1b irj2b8pg">
<div class="qzhwtbm6 knvmm38d">
<span class="oi732d6d ik7dh3pa d2edcug0 qv66sw1b c1et5uql a8c37x1j muag1w35 ew0dbk1b jq4qci2q a3bd9o3v knj5qynh oo9gr5id hzawbc8m" dir="auto"><div class="kvgmc6g5 cxmmr5t8 oygrvhab hcukyx3x c1et5uql ii04i59q">
<div dir="auto" style="text-align: start;">
<br /></div>
</div>
<div class="o9v6fnle cxmmr5t8 oygrvhab hcukyx3x c1et5uql ii04i59q">
<div dir="auto" style="text-align: start;">
Me Moikomin na bashkonte fakti se ishim dy prej shqiptarëve ma t’lexuem n’qarkullim. Në tavolinën e tij nuk mungonte kurrë rakia e mirë, kafja, duhani dhe kultura. Ishte njeri bujar. Ta jepte librin, nuk ta vidhte. Do të thoni ju pse nuk harxhoi ma shum kohë me luftue krimin, po ku ka kohë nji njeri që lexon nji libër në ditë, që për ma tepër punon me mbajtë familjen dhe i vjedh kohë kohës për me shkrue për pasion. </div>
<div dir="auto" style="text-align: start;">
Kur flisnim për libra, rrallë m’lente me folë, edhe kur bahej fjalë për Borgesin e përkthyem prej meje. Imagjinoja me çfarë shpejtësie të rrufeshme e kishte përvetsue ai, kur kjenë botue Inkuizionet e tjera në 2005n. Kjo nuk tregon se ishte posesiv me librin, tregon thjesht ndjeshmërinë urgjente t’atij që don me dashurue prapë. Vetëm njiherë arrita me ia marrë fjalën, kur i fola për Evgenij Zamjatinin. U knaq dhe u befasue që e njihja. Si Borgesi, edhe ai nuk mburrej për librat që kishte shkrue, por për ata që kishte lexue. </div>
<div dir="auto" style="text-align: start;">
Nji dashni e sinqertë e lidhte me dy shkodranë, Fred Rreshpjen dhe Skender Drinin. S’e ndieva kurrë njiherë tue folë keq për dikend, shêj ky i higjienës së tij mendore. Për poeteshat tona kishte fjalët ma t’mira, por thoshte (njiherë që po rrinim bashkë me Skenderin), më duket se s’kanë gjoks? A ka filanka gjoks, Skender? Dhe Skenderi ia ktheu: nuk e di, do ta pyes.</div>
<div dir="auto" style="text-align: start;">
Kur vdiq Skenderi, i nisa nji shkrim temin për te, më përgëzoi, dhe më tha se Skenderi meritonte ma shum. Tashti po shkruej për Moikomin, dhe e di se edhe ai meriton ma shum. </div>
<div dir="auto" style="text-align: start;">
Nji pjesë e kohortave të shpartallueme të lidhjes së shkrimtarëve e shpotisnin mbas shpine, për prejardhjen e tij komuniste apo për erudicionin remix. Por mbas fluturimeve të tij pindarike, ai nuk kthehej kurrë i lodhun, por i ripërtëritun. </div>
<div dir="auto" style="text-align: start;">
Shkrimet e tija janë nji mozaik tipik postmodern, ku llamburin drita e çmendun e letrave të sotme shqipe.</div>
<div dir="auto" style="text-align: start;">
Më thoshte se ishte martue shum i ri, 29 vjeç. </div>
<div dir="auto" style="text-align: start;">
Kush martohet i ri, vdes i ri, por jeton përgjithmonë.</div>
<div dir="auto" style="text-align: start;">
</div>
</div>
<div class="o9v6fnle cxmmr5t8 oygrvhab hcukyx3x c1et5uql ii04i59q">
<div dir="auto" style="text-align: start;">
Lamtumirë, komunisti im!</div>
</div>
</span></div>
</div>
</div>
</div>
</div>
<br />Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-43845198628063585062020-04-10T10:23:00.000-07:002020-04-10T10:25:22.156-07:00A jemi (të lirë)?*<div class="kvgmc6g5 cxmmr5t8 oygrvhab hcukyx3x c1et5uql ii04i59q" style="animation-name: none !important; background-color: white; color: #050505; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0px; overflow-wrap: break-word; transition-property: none !important; white-space: pre-wrap;">
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
<span style="font-family: inherit;">Në kulturën tonë dualiste perëndimore, për me njoftë diçka, duhet më lypë me mend të kundërtën e saj.</span><br />
<span style="font-family: inherit;">E kundërta e lirisë asht sot burgu, kurse dikur ishte skllavnia. </span><br />
<span style="font-family: inherit;">Sot lindim teorikisht të gjithë të lirë.</span><br />
<span style="font-family: inherit;">I burgosuni e din që s’asht i lirë. Prandej, i liri duhet ta dijë se nuk asht i burgosun. </span><br />
<span style="font-family: inherit;">Veçse kjo kajherë i duhet kujtue, sikurse i duhet kujtue të riut se nuk asht plak. </span><br />
<span style="font-family: inherit;">Liria asht gjithmonë e kufizueme. Në kohë dhe në hapsinë. Në kohë, sepse ne jemi të vdekshëm; në hapsinë, sepse siç thotë anglezi, kahdo të shkoj s’kam me dalë kurrë prej ndjesive të mia. Dalja prej vetes, ekstaza platonike, asht nji lloj fluturimi, edhe ky i kufizuem në kohë dhe në hapsinë. </span><br />
<span style="font-family: inherit;">Dy koordinatat e njeriut të lirë janë koha dhe hapsina. Por njeriu lind rob, dhe njeriu i mirë në shqip quhet “rob Zoti”, pra krijesa në paqë me krijuesin. Asht me thanë se cilado kjoftë kondita jote sekulare, shpirti jot asht në dorë të Zotit. Mirëpo paqja jonë me vedin asht edhe në dorën tonë.</span><br />
<span style="font-family: inherit;">Pavarësisht pasionit tem të sinqertë për etimologjinë, nuk e kam gjetë halà rrajën e fjalës liria, që në fakt asht nji ndër fjalët kyçe të krejt shqipes. Ka gjuhë që nuk e kanë si p.sh. gjuhët e indianëve të Amerikës, dhe në fakt nuk iu hynte në punë deri ditën kur gjenovezi Kristofor Kolombi iu shkeli në derë. Lëkurëkuqat jetonin në paqe me natyrën dhe të mbinatyrshmen, mirëpo liria asht koncept politik. </span><br />
<span style="font-family: inherit;">Ajo që kam qëmtue ka qenë etimologjia e fjalës puna, tjetër koncept mirëfilli politik, dhe në të gjitha gjuhët ku e kam kërkue, asht e lidhun me dënimin. Në helenisht, ponos, asht po e njejta që jep pena në latinisht, pra dënim. Po kshtu travail e frangishtes asht travaglio e italishtes, nji fjalë që dikur e pat fut Ndre Mjeda edhe në shqipen e lavrueme. Kjo lidhet me faktin, se në botën klasike, puna ishte detyrë e skllevënve. Njerzit e lirë nuk punonin. Pra njeriu i lirë asht i papunë. Ende sot kur të pushojnë prej punet, të thonë “sei licenziato” pra “je i liruem” “ke leje me kenë i lirë” - you’re free to go. </span><br />
<span style="font-family: inherit;">Kondita e të papunit ngjan absurde sot në shoqninë industriale ku de jure puna asht ende baza e organizimit shoqënor. Madje sot puna mund të konsiderohet si conditio sine qua non e lirisë. Pse sot liria asht kontratë. Nji kontratë e cila në kuadrin e përmbysjeve të përgjithshme si pasojë e politikave globaliste, e ka humbë dimensionin e saj jetëprodhues, ngase njeriu tashti i bahet protezë makinave. </span><br />
<span style="font-family: inherit;">Në nji moment kah fundi i shekullit XX, sistemi global vuni re se për me ia hangër kohën robit, nuk ishte ma nevoja me e punësue me tre turne. Dhe kshtu përhapi mediat sociale, argëtimin qyl ose qylin e argëtimit. Dhe njeriu i sotëm asht argat i argëtimit. Pra mbjellës laknash në facebook. Kjo ishte nji mnyrë e shkëlqyeshme, me e izolue plotësisht njeriun, pa e lanë kurr vetëm. </span><br />
<span style="font-family: inherit;">Në kto ditë të idhta karantine, ku përherë të parë në histori, karantinohen njerzit pa qenë të smundë, e vemë re shum mirë, sesi sistemi i ri global, po teston mnyra, që bashkë me kohën me na hangër edhe hapsinën. Këto dy kategori që Kanti i quente intuita të kullueme, pra koha dhe hapsina, janë në fakt binarët e intelektit, intuita vetë.</span><br />
<span style="font-family: inherit;">Besoj gjithsesi se njeriu e gjen gjithmonë nji formë lirie, sa ma shum që vetëdijësohet se asht rob. Ktë intuitë nuk duhet me ia hekë, ia hoqe i ke hekë lirinë e lirisë, vetëdijen. </span></div>
</div>
<div class="o9v6fnle cxmmr5t8 oygrvhab hcukyx3x c1et5uql ii04i59q" style="animation-name: none !important; background-color: white; color: #050505; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; transition-property: none !important; white-space: pre-wrap;">
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
* * * </div>
</div>
<div class="o9v6fnle cxmmr5t8 oygrvhab hcukyx3x c1et5uql ii04i59q" style="animation-name: none !important; background-color: white; color: #050505; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; transition-property: none !important; white-space: pre-wrap;">
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Due të kujtoj për të gjithë dashamirët e letërsisë distopike, se shum vjet para Huxleyt dhe Orwellit, ishte nji rus ai që e pa kjartësisht përmbysjen politike të jetës në shekullin e XX. Evgenij Zamjatin me romanin Ne. Zamjatini përjetoi revolucionin rus, kje i pranishëm në gardhimin me tela me gjemba të përgjakun të burgut të ri paanë që po ndërtohej në emër të lirisë. Te romani i tij që u botue vetëm në gjuhën angleze, njerëzit ushqehen me nji bukë të bame nga nafta dhe jetojnë ose ma mirë me thanë nënjetojnë në nji panoptikon ku heqja e lirisë nuk mundëson as lanjen vetëm të të burgosunit. Duhet marrë leje me ndejtë vetëm. Ksaj i thonë me të hekë edhe lirinë e të kenit i burgosun.</div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Kuptohet lexuesit e tij intelektuali Huxley dhe zani i ndërgjegjes Orwell e zhvilluen dhe sistemuen në mënyrë të përsosun botën e Zamjatinit, por kimera përspari vizitoi rusin. </div>
</div>
<div class="o9v6fnle cxmmr5t8 oygrvhab hcukyx3x c1et5uql ii04i59q" style="animation-name: none !important; background-color: white; color: #050505; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; transition-property: none !important; white-space: pre-wrap;">
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
* * *</div>
</div>
<div class="o9v6fnle cxmmr5t8 oygrvhab hcukyx3x c1et5uql ii04i59q" style="animation-name: none !important; background-color: white; color: #050505; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; transition-property: none !important; white-space: pre-wrap;">
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Te Ferma e Kafshëve shkruhet se të gjitha kafshët janë të barabarta, por disa janë më të barabarta se të tjerat. Due tu thom se miti i barazisë asht mit retorik. Njisoj si miti i demokracisë asht mit propagandistik. </div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Po ta marrim kah ana etimologjike, fjala shqipe barabar, nuk don me thanë tjetër veçse pari a pari, por jo si n’italisht pra: i barabartë me të barabartë. Barabar, don me thanë “si i parë me të parë”, ose ma troç “parë â parë”. Pra barazia asht prerogativë e parisë. Të parët janë të barabartë, por mesveti. Për me gjetë nji shembull të përsosun me e ilustrue ktë, duhet me doemos t’i drejtohemi Iliadës, ku kemi sherrin e famshëm mes Agamemnonit dhe Akilit. Sikur këta dy prijësa të mos ishin të barbartë, nuk kishte me pasë vend për sherr. Por ishin të barabartë, pikërisht ngase të dy ishin parì. Agamemnoni mtonte se ishte nji “primo inter pares”, pra nji i parë mes të parëve, nji “primo” që në fakt don me “pri”, mirëpo kjo lloj hierarkie nuk funksionon, sepse bahet e zhbahet mbi vullnetin e njerzve të lirë. I parë je ti, por i parë jam dhe un. (Pra ti mos ban si “i paparë”, pardon për batutën). Kjo asht edhe arsyeja pse bojkotit të Akilit nuk kishte çka me i ba kurrnjani ndër çetat akeje. Dhe jo pse Akili ishte gjysëhyjnor, apo se ishte ma i forti ndër fatosat akej. Por sepse simbas besës së këtyne shqiptarëve të vjetër, askush s’ishte i dytë ndaj të parit. </div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Në shoqninë klasike greke penda dhe shpata ishin bashkë. Tragjedianët dhe filozofët merrnin pjesë ballore në luftë. Mandej në kohë paqeje, merreshin me filozofi dhe teatër, teksa rrekeshin me rrokë kuptimin e luftës dhe të jetës në vetvedi. Në kohë lufte, askush pra s’ishte i lirë?! Të mos na rrejë mendja: në kohë lufte, të gjithë ishin të lirë. Edhe skllevnit mund ta fitonin lirinë kur ishte luftë. Sot na thonë jemi në luftë, për me na thanë: s’jeni të lirë. Por në fakt lufta asht ajo që po bahet kundër nesh, tue na hekë edhe lirinë e të qenit nënshtetas. Shqiptarët e Rilindjes Kombëtare (jo ata të Rilindjes ndërkombtare) ishin hëm të pushkës hëm të pendës. </div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Penda dhe shpata dorë për dorë pra. Në qytetërimin romak kjo vazhdoi deri me ardhjen e monoteizmit, kur penda u ba ma e randsishme se shpata. Kjo filozofi ka të bajë edhe me fuqizimin e shteteve dhe pra zhdukjen e traditave gojore, në favor të shkrimit. Kur flasim për botën homerike, jemi akoma te bota parashtetnore, jo pse nuk ka aty organizime të tipit protoshtetnor, por sepse në jetën e përditshme dominojnë institucionet parashtetnore: besa, nderi, mikpritja e me radhë. Kuptohet që epopeja e perandorisë romake ishte ende në vazhdën e këtyne institucioneve, pavarësisht se ata imponuen Pax romana-n në mbarë Mesdheun. Prapë puna ishte “pena” pra dënim.</div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Kur shteti merr dhénë përfundimisht, në prag të Renesansës, besa shfuqizohet në favor të kredisë, ose të kreditit. Fillon banka. Me fillimin e bankës fillon edhe punësimi në kuptimin modern. Dhe me Reformën puna fiton karakterin moral që ka deri më sot: pra rolin shëlbyes, shtetformues dhe denjëzues. Nse njeriu i Mesjetës e konsideronte veten “homo viator”, dhe paren e quente “mut i djallit”, njeriu i Renesansës, prihet tashma kah koncepti borgjez i pares dhe i kontratës shoqnore në përgjithsi. Njeriu i Kalvinit dhe i protestantizmit mandej, asht “homo faber”, ai sheh te puna qendrën formuese të krejt ekzistencës, formësuese të vetëdijes morale dhe karakterit etik. </div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Pra puna kje motori i kapitalizmit, aq sa Iluminizmi dhe ‘800a që doli prej tij, i kushtuen edhe filozofinë dhe politikën asaj. Revanshi i Arsyes, në luftë me absoluten, kishte, afërmendsh, parametra totalitare dhe nji prej institucioneve që dolën nga Revolucioni Francez, ishte pikërisht Komiteti i Shëndetit Publik, institucion që rishfaqet sot, anipse në kuptim ma teknik, me kompetenca mbiligjore mbi lirinë, n’emër të shëndetit publik ose të mirës së përbashkët. Por shteti asht e keqja jonë e përbashkët, jo e mira. </div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Betejat e Novecentos sa i tokon punës, i dijmë të gjithë, dhe nuk asht nevoja t’i cekim te ky shkrim i shkurtë. Falë përpjekjeve epokale u arrit për ndonji dekadë, që puna me qenë qendra e sistemit jo vetëm de jure, por edhe de facto. Puna u emancipue, sa me qenë dorëzanë lirie. </div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Mbas sheshimit të ekuilibrave botnorë post 1989n, puna e parë që sistemi njipolar bani në fillimet e ktij mijëvjeçari, ishte shkatërrimi i punës. Kjo gja përveçse krijoi nji vorfni të re, krijoi edhe nji tip të ri të vorfni. Tip të ri që nuk drashtem ta quej lumpeni snob. Nuk asht ma subproletariati i Novecentos, por asht njeriu pa “prole”, lumpeni post-modern. </div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Ndërkohë Kina tue qenë mbrapa, e la anash botën e vjetër dhe të renë, tue realizue Novecenton e vet, ndërkohë që perëndimi e kishte likuidue. Teksa reformat shkatrruen tregun evropian dhe amerikan të punës, ku iu dha nji goditje e fortë familjes pra bërthamës së vetë shoqnisë, në hipostazat e saj totalitare Kina futi në treg fuqinë e saj punëtore të përbame prej 500 milion punëtorësh të pandalshëm, teksa kontrollonte demografinë e vet me ligje të drejtpërdrejta, e pa politika të përdredhuna si bota e vjetër dhe e re. Falë punës Kina riktheu botën bipolare, por tashma pankapitaliste. </div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Kshtu pra falë politikës së spektaklit perëndimor, puna kndejpari u ba qëllim në vetvete. Vepra u zhduk nga horizonti i aspiratave. </div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Në kjoftë se shkrimtarët outsider të Novecentos hanin dynjanë në përpjekje me u ba shkrimtarë të pavarun, por e dinin se shoqnia dikur do t’ua ndiente zanin, sot inflacioni i arritun falë prodhimeve boshe, e ka ba të pamujtun shfaqjen e cilitdo za. Kuptohet që nji hierarki ekziston dhe asht kupola globale, por ne nuk shofim tjetër përveç gaztorëve të saj, që janë në krye të vendeve tona, të mbetuna tashma jo vetëm pa sovranitet por edhe pa identitet. </div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Ma përpara stafeta ishte e tillë: njeriu sakrifikonte në punë për me krijue nji vepër, pra me e tejkalue jo veç punën por edhe veten. Nuk quej vepër vetëm veprën artistike apo letrare, por në përgjithsi veprën ekzistenciale, ku njeriu ndërton nji jetë që i përngjet jo veç atij por edhe idealit. A mrrihet ma te vepra sot, kur je ende në kërkim të punës, në nji qerthull specializimesh të panumërta, deri të bahesh ekspert i boshllekut virtual?</div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Kjo shoqni likuide (si e quen Bauman), asht edhe likuidimi i shoqnisë. </div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
A jemi të lirë? tingëllon pra si pyetje luksi në nji situatë memece. E pame nga nji ndërgjegje e Nandëqindës, do t’thoshim se situata flet vetë, por meqë e shohim si ndërgjegje të shekullit XXI, situata nuk flet. </div>
</div>
<div class="o9v6fnle cxmmr5t8 oygrvhab hcukyx3x c1et5uql ii04i59q" style="animation-name: none !important; background-color: white; color: #050505; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; transition-property: none !important; white-space: pre-wrap;">
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
* * *</div>
</div>
<div class="o9v6fnle cxmmr5t8 oygrvhab hcukyx3x c1et5uql ii04i59q" style="animation-name: none !important; background-color: white; color: #050505; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; transition-property: none !important; white-space: pre-wrap;">
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Due t’ju jap nji shembull nga filozofia. </div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Izostenia asht nji koncept skeptik, simbas të cilit për të njejtën gja vlejnë baraz dy gjykime të kundërta njiherit. Shembulli ma tipik asht ai i gotës gjysë bosh ose/dhe gjysë plot. Kshtu p.sh. në fillim mendojsha se qeveria nuk kishte asnji strategji për përballjen e krizës, mandej mendova se kjo ishte në fakt strategjia. Pra strategji e tipit «tue pa’ tue ba’». Mirëpo sot, kur jemi gjithë kohën «tue pa’», veprimi thjesht asht zhdukë prej horizontit jetësor.</div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Falë mediave sociale ne i arkivojmë përjetimet pa i jetue ato halà. </div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Njiherit, më lejoni të theksoj se shprehja “liria ime mbaron aty ku fillon liria e tjetrit” asht izostenike. Në fakt, në situatën tonë na vlen nji tjetër parashtrim paradigmatik i këtij koncepti: liria ime fillon aty ku fillon liria e tjetrit. Nuk e kemi luksin të mendojmë sot ku mbaron liria, por ku fillon. </div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Kur iu thotë Skenderbeu prijsave shqiptarë “lirinë nuk ua pruna un, atë e gjeta në mesin tuej”, nuk po iu ban retorikë, thjesht po u thotë: ju falem nderit ju o trima, që po ma kurseni gjysën e mundit, pse liria n’kto male s’ka mbarue kurr. </div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
E në kjoftë se fillon, liria s’ka fund.</div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Prandej në këto kushte un preferoj ta shkurtoj pyetjen që më shtron Aleanca për Mbrojtjen e Teatrit, nga A jemi të lirë? në A jemi?</div>
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
Nuk e kam në kuptimin ekzistencialist, por në kuptimin e përditshëm që e përdorin shqiptarët, pra a jemi gati? a jemi gati me veprue? A jemi!?</div>
</div>
<div class="o9v6fnle cxmmr5t8 oygrvhab hcukyx3x c1et5uql ii04i59q" style="animation-name: none !important; background-color: white; color: #050505; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 15px; margin: 0.5em 0px 0px; overflow-wrap: break-word; transition-property: none !important; white-space: pre-wrap;">
<div dir="auto" style="animation-name: none !important; font-family: inherit; transition-property: none !important;">
* ky shkrim u hartue si gjegje ndaj call-for-papers të thirrun nga Aleanca për Mbrojtjen e Teatrit, prej sheshit Liria në Tiranë.</div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-52124270735747239932019-07-26T08:37:00.001-07:002019-07-26T08:37:29.380-07:00TEATRI NA PASTROI NGA SPASTRUESIT<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">Nji marrëveshje u arrit. Nji
besabes</span>ë mes<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">
Aleancës për Mbrojtjen e Teatrit dhe opozitës. Kjo arritje asht rritje. Duket
si real deal. Dëshmitarë të saj nuk kjenë vetëm mullarët butaforikë të skenës së
teatrit kombtar të lanun në mëshirë të fatit, por edhe të gjithë shqiptarët që
e ndjekën ktë pjesë të kalvarit të nji grushti qytetarësh që patën konsekuencën
sakrifikale, që kalvari i tyne të ishte fundi i kalvarit të gjasë publike, pra
fundi i dhunimit dhe prostituimit të “res publica”s. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">Ky kompromis me PD-në nuk
ishte para kohe. Nuk ishte nji shfaqje jasht</span>ë sezonit. <span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">Erdhi në momentin e duhun. Për
herë të parë Basha vetë nuk na u duk butaforik. Dikujt mund t’i jetë dukë se ai
thjesht iu zgjati kurorën me gjemba atyne që i kishin hy kalvarit. Deri dje
flitte p</span>ër gropë, prandej njerzit ende kanë dyshime.<span style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;"> <span lang="SQ">Nji gja ma tepër që
sak mund të bante Basha, ishte me përvjelë mangët dhe me ia hi pastrimit, tue
tregue se përkundër atyne që e shohin teatrin me synin e spastrimit, ai ishte
për pastrimin. Por jemi n’mirëbesim. Na ban me e marrë në mirëbesim besimi i
Aleancës, por edhe sjellja horrorifike e palës tjetër, ku kryetari i Tiranës,
kujtoi se mund të harbitet qytetaria e kryeqendr</span></span>ës<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;"> tue e qerasë me ndoj koncert
porno, për me i kujtue banorëve se asht verë dhe ata duhet të bajnë pak jetë
nate meqë pushteti punon edhe natën për ‘ta. Kshtu mbasi çuen nëpunësat e ngratë
me (r)ruejtë teatrin, pushtetarët sosën të qethun përvedi.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">Në kjoftë se herën e parë
stalinizmi shqiptar kje tragjedi, simbas dialektikës hegeliane, i ra që herën e
dytë t’ishte farsë.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">Ne pamë para nji viti e
kusur se renderat e teatrit të ri të bamun prej nji studioje beneluksoze, i
ngjajshin ma shum nji kinemaje porno, sesa nji teatri kombtar. Dhe vumë re se çakejt
ton</span>ë<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;"> i kjenë
lshue teatrit kombtar me e fshi prej faqes së dheut, si të ishte kinema porno. Të
gjitha kullat që kta mundohen me ndërtue, janë monumente që mshehin por gishtojnë,
mblojnë mirëpo kallzojnë, impotencën e tyne fallocentrike. Në krye dhe në krye
të vet, qeveriu çoi nji komisì me i hjekë statusin “monument kulture”, të
vetmit monument kulture që asnji pushtues të paktën prej ktij planet s’kishte
mujtë me ia hjekë ktë status: teatrit. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">Mjaftoi nji skotë çiçikovësh
me e realizue në letër ktë çertifikim. Por asht e kotë me shqetësue rusin Gogol
tue marrë uha personazh prej Frymëve të vdekuna. Marrim ma mirë nji tonin,
Trebeshinën: te <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Tregtari i skeleteve</i>,
ka nji personazh ultra-gogolian, që merret me ksi punësh, shoqi Asmut
Rrakatakja. Pra me asmutat e duhun, mundesh me “certum facere” ça të duesh ti
si pushtet i radhës, që të mundesh me hy pa radhë në tana punët botore. Nji
ballkanas i natyralizuem gjermanik Gregor Von Rezzori, tek mozaiku i tij për
Ballkanin, difton si erdhi në pushtet dinastia e Karakriminajlloviçëve, alegori
kjo që vlen për të gjithë vendet e gadishullit, ku hymë ndër të parët edhe ne. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">Rama erdhi me luftue
degradimin dhe e çoi në dekadencë. Asht ai vetë primsi i dekadentave. Me
kravatat 500 dollarshe dhe xhaketat 3000 dollarshe, nuk humb rast me u shitë si
bohem. Meq</span>ë ka deklarue vetëm 3000 euro kursime gjithsej, i bjen që
kollaren e ka dhuratë. <span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">E pra bohema e vërtetë, dhe energjia pozitive që buron prej saj, ishte
bohema e ktij grushti njerzish që mbrojtën teatrin kombtar. Ajo energji
pozitive që bohemët e vërtetë derdhën në konakun e artit tonë skenik, në formë
djerse dhe lotësh dhe ngëthjesh, s’ka me u fashitë nd</span>ër vite<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">. Rama e la teatrin me
degradue, që mandej me e luftue degradimin me dekadencë, me operacionet prej
kirurgu estetik si kur botoksizon qendrat e lokaliteteve tue i pajisë me
betonale që të duken të rilinduna jo prej hinit të vet po prej hiçit. Mirëpo
ksaj radhe i kishte ba hesapet pa hanxhiun. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">Poeti i dekadencës
romake, Ausoni, vërteton kjartë se dekadenca nuk asht në gjendje me i ndi
vlerat e të kaluemes as rrënimin e të sotshmes. Asht shurdhe karshi vetë
historisë. Pavarsisht se ishte romanissimo, ai nuk ia mrrinte me e ndie
dekadencën e qytetit të amëshuem, ngase nuk ishte ma pjesë e së tanës, ishte ba’
pjesë e pjesës. Tradita ishte pre’. Në vargjet e tij ai i bante fresk kastës së
vet, porqë edhe kur i kndon të vetmes lule jashtë tarafit, skllaves gjermanike
me emnin perimor Bisula, e ka për me diftue sa mashkull kenkej, jo për tjetër.
Ma mirë se kushdo poeti dëshmon energjinë e kohës. Me nji energji si kjo që dëshmonte
Ausoni, shum pak nuhatje i duhej Alarikut mbretit të Visigotëve me trokitë me
ushtri në dyert e Romës. Misitë që Roma i çoi u munduen me e mërzitë me retorikë
mandej kur e panë që s’e hante retorikën, i skjaruen se ata kishin shum ma tepër
ushtarë se Alariku, prandej do ta kishte të sigurt humbjen. Sa ma i dendun bari,
aq ma lehtë kositet, ia ktheu ky, pa e hollue shum muhabetin. Ça don at-herë? e
pyetën misitë me habi. Tanë ça ka Roma të vlertë. E ne ça na mbetet? Shpirti
gjallë.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">Kalimin prej dekadencës në
mesjetë e bani nji shpirt i madh i perëndimit, i mbrami i antikëve dhe i pari i
mesjetarëve, Agustini. Ndoshta sikur dekadenca të mos kishte qenë aq e gjatë,
aq mesjeta s’kishte me zgjatë aq shum. Nji narrativë e re, që ishte pjek</span>ë
me<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;"> kohë underground
në katakomet e Romës, tashma pak zanë vend mbi dhé dhe po unjisonte perëndimin,
ajo që Agustini e shenjoi n’at nivel sa me u quejt shejt i saji. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">Mirëpo në Shqipni,
dekadenca nuk asht e pakthyeshme, asht smundje që ka kapë plotsisht pushtetin,
por jo edhe njerzit. Karta e fundit që i ka mbetë ktij pushteti dekadent, asht
premtimi se kanë me na integrue te dekadenca e madhe e perëndimit. S’kemi pse
ngutemi n’ktë vrap. Ende e kemi nji shans me qenë vetvetja. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">Në gjithë kto muej ka
ndodhë nji ndryshim paradigmatik. Asht kthjellue diskursi publik i palës civile
në radhë të parë dhe i elitës së ardhshme në radhë të dytë. Lëvizja studentore
pati efektin e nji ekzorcizmi. Por e gjitha filloi te teatri. Dhe për herë të
parë pushteti e ndigjoi veten se po flitte marrina. Kjo nuk ndodhte qysh në ‘90n.
Rama i ka përjetue të dyja kto momente kthjellimi, por të parin si kthjellim rinie,
të dytin si aberracion. Teatri e provon ktë.<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">Ai e muer përsipër ktë
sipërmarrje, me ktë logjikë: ça iu duhet teatri kombtar, kur un ju jap teatrin
e ri? Mos të harrojmë se programi punist ishte: ça iu duhet njeriu kombtar, kur
ne do prodhojmë njeriun e ri. Primend, me kohë kemi pyetë idhnisht: ça ju duhet
teatri kombtar, kur keni kombin teatral? Por nuk jemi komb teatral. Jemi etnia
ma e vjetër në Europë dhe nuk jemi n’Europë. A thue ngase Europa ka dashtë me
na nda tue na falë dreqit ndër etni të reja? Thjesht pyetje. E dini si asht nji
punë: nuk jemi komb teatral. Jemi komb jetim, mirëpo tash na erdhi pjekunia dhe
nuk mund të rrimë ma mbrenda kushteve t</span>ë<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;"> jetimores. Dy janë rrugët: ose ikim, dhe bahet bota
jetimorja jonë. Ose e bajmë jetimoren vend të jetueshëm si bota. <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">Nji pikë që nuk u
konceptue për teatrin dhe në kto kushte emergjence nuk i pati ardhë ende radha,
ishte libri në teatër. Nji kand i hapsinës teatrore i duhet kushtue librit. Tjetra,
ajo q</span>ë s’duhet, asht nji drejtor kanakar. Duhet vu’ në status që teatri
drejtohet prej nji bordi profesionistash të papolitizuem. <span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">Ma e para, duhet nji bibliotekë e
teatrit kombtar. Që aktorat, regjisorat, studentat të mos punojnë ma me
fotokopje. Ne të gjithë do të japim koleksionet tona me libra teatri dhe ka me
dalë nji fond krejt i vyem. Me libra në të gjitha gjuhët e gjalla dhe të
vdekuna. Me veprat e plota të Sofoklijve, Shekspirëve, Molierëve, Hygove, Uajlld</span>ëve
dhe <span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">Zharive, Brehtëve,
Dyrrenma</span>tëve dhe Kamyve, Bernhardëve dhe<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;"> Beketëve me shok</span>ë<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">. Me dorëshkrimet e panum</span>ërta të<span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;"> dramaturgëve tonë. Dhe aty mes
tyne, resmet e aktorve e mjeshtrave, zani i të cilve dikur nd</span>ër <span lang="SQ" style="mso-ansi-language: SQ; mso-no-proof: yes;">njato mure të vjetra kumboi
logos, pathos, eros. <o:p></o:p></span></div>
<br />Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-8450026103545148652018-03-14T05:40:00.000-07:002018-03-14T05:40:28.230-07:00Kingu Perandor<div style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #222222; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 24px; margin-bottom: 24px;">
Përpjekja për sukses tregtar i botuesve shqiptarë, ka shfaqë jo vetëm mungesën e njohjes së historisë letrare, por edhe mungesën e njohjes së tregut. Konceptohet tregu si diçka që i nënshtrohet tanësisht statistikës ndërkombtare dhe i mbivendoset kërkesës vendase. Si nji vend i hapun ku mundesh me vjedhë prapë e rishtas. Blemja e të drejtave të botimit shërben ma shum me u ruejtë prej tuejve, sesa me qenë korrekt me autorët dhe botuesit e jashtëm. E drejta e shumfishimit blehet për 500 kopje, dhe aq i deklarohen për jetë e mot autorit, pavarsisht shumfishimit ndër vite. Fitoftë a jo autori Nobelin ndërkohë. Vdektë ai, a rrnoftë halà. </div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://1.bp.blogspot.com/-d84gUh_BBAw/WqkXL3C43zI/AAAAAAAAAyA/oZ-mhukmFL0_W5RZpVFoqgdmLi2YtYFvwCLcBGAs/s1600/King.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="375" data-original-width="250" height="320" src="https://1.bp.blogspot.com/-d84gUh_BBAw/WqkXL3C43zI/AAAAAAAAAyA/oZ-mhukmFL0_W5RZpVFoqgdmLi2YtYFvwCLcBGAs/s320/King.jpg" width="213" /></a></div>
<div style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #222222; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 24px; margin-bottom: 24px;">
<br /></div>
<div style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #222222; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 24px; margin-bottom: 24px;">
Nuk asht vendi me akuzue hajnat e mbrendshëm se vjedhin jashtë, por se nuk dinë taman ke me vjedhë. As n’hajni s’kanë hierarki. Dhe nji autor që mund ta kishin vjedhë pafundsisht asht mbreti i letërsisë amerikane, Stephen King. King i lindun, mbas gjithë betejave që ka fitue, asht ba perandor. Kte kunorëzim nuk ia ka dhurue kritika, as kinemaja, ku prania e tij ka qenë e dorës së parë qysh kur Brian de Palma, në 1979n, filmoi romanin e tij të debutimit, <em style="background-color: transparent; box-sizing: border-box;">Carrie</em>. Ia ka dhurue thjesht publiku, sovrani i vërtetë. Prej at’herë, Kingu ka shkrue dhe botue me dhjetra romane, me qindra tregime, disa skenare filmash dhe radiodramash; ka bashkëpunue në disa vumje në skenë të subjekteve të tij dhe ka guxue me kenë edhe vetë regjisor në disa raste. E gjitha kjo, pa prâjtë së qeni amerikan i qetë.</div>
<ins data-revive-id="204d45472ddd82270d56fe6a29757ad8" data-revive-loaded="1" data-revive-seq="5" data-revive-zoneid="93" style="background: white; box-sizing: border-box; color: #444444; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 16px; text-decoration-line: none;"></ins><br />
<div style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #222222; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 24px; margin-bottom: 24px;">
Kah njena anë, ku ma gjen që Kingun s’e kanë vjedhë, asht, si me thanë – nji pallat ma pak, ose nji kompleks betonik ma pak në qiejt e betonuem të Tiranës. Megjithatë ka pasë bubrrime të veprës së tij. Janë përkthye dy-tri gjana në gjuhën tonë dhe ato për faqe të zezë, tue dalë shqip me tituj që tingëllojnë të dobët sa s’kanë ku shkojnë: Celulari dhe Rrezatimi. Pak dhe keq, ose pak dhe kak. Harresa ndaj tij, i brendashkruhet harresës ose injorimit të letërsisë amerikane. Nuk ka asnji lloj dijenie për përmasat dhe pasuninë që përfaqëson sot letërsia amerikane, që asht jo vetëm ma e kenuna, por edhe ma e thella e kohës tonë. Botuesve të Tiranës që halà punojnë me redaktorë të marrun natën për hanë prej gzts <em style="box-sizing: border-box;">Zëri i popullit</em> dhe zgjohen prapë me kërkëllimin e ndryshkun të zhavarinave të vjetra sovjetike, nuk ke çka iu thue, të kalcifikuem siç janë në idenë ’800ase se letërsi kanë sall franko-sllavët. Po të Kosovës ku janë? Buzuku që asht botuesi ma i mirë ndoshta jo vetëm i Kosovës, boton ekskluzivisht autorë të sotëm francezë, prej të cilëve ndoshta asnjeni nuk mund të quhet shkrimtar, teksa mundemi me pohue pa frikë se letërsia e madhe franceze grahmën e fundit e jep me Raymond Radiguet-në, meteorin e saj të fundit, kah mesi i viteve ’20.</div>
<div style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #222222; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 24px; margin-bottom: 24px;">
Me të vërtetë që letërsia nuk ndryshon mbrenda vitit, sikurse edhe gjuha don shum kohë me u mbrujtë, por qysh kur Baudelaire u ul me përkthye Poen, ka kalue rrum nji shekull e gjysë, e me Jack Londonin asht bitisë shekulli qysh se amerikant kanë letërsi të madhe dhe popullore njikohsisht, pra kanë at që mund të quhet epope letrare. Edhe ma shum se kaq: kanë ende sifatin e të treguemit, atë çka n’Evropën mbas Auschwitzit, u konsiderue si paradigmë e humbun.</div>
<div style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #222222; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 24px; margin-bottom: 24px;">
Nji mbllaçitje e pafundme eseistike, ku e vetmja risi asht ripërtypja, karakterizon letërsinë e kontinentit prej dekadash. Letërsia si e tillë asht e mbipopullueme, por nuk asht ma popullore. Detyrohemi me lexue dhe rilexue ndoj roman gjerman a austriak, nga ata që dilnin tek-tuk në dekadat e mbrame të luftës së ftohtë. Dhe janë romane që mishërojnë pikërisht fundin. Tjetër gja asht letërsia sa kalon La Manshin. Provincializmi e ka pshtue letërsinë angleze. Romani ka mbetë roman, poezia poezi. Ka edhe ese, por nuk asht zhanër vampir siç asht ba në letërsinë kontinentale. Provincializmi e ka pshtue edhe letërsinë e Kingut. Se veç provinca e pshton zejtarinë. </div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://2.bp.blogspot.com/-PCyYD1CbVbM/WqkYExfrTGI/AAAAAAAAAyM/Oy9mLSQICEURCn-CnkoFgH544vM5oDsXwCLcBGAs/s1600/kingsbooks.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="302" data-original-width="720" height="134" src="https://2.bp.blogspot.com/-PCyYD1CbVbM/WqkYExfrTGI/AAAAAAAAAyM/Oy9mLSQICEURCn-CnkoFgH544vM5oDsXwCLcBGAs/s320/kingsbooks.jpg" width="320" /></a></div>
<div style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #222222; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 24px; margin-bottom: 24px;">
Me pru’ letërsinë e Kingut në shqip, duhet pa diskutim nji njohje e katërciptë e zejes së letërsisë, e mekanizmave ma të thellë psikologjikë, duhet sinqeriteti i tregimtarisë, por krye të herës duhet përvetsimi i krejt të folmes urbane dhe suburbane të të gjitha trevave të shqiptarisë së sotme dhe nji vesh i shkëlqyeshëm muzikor. Por Kingu s’asht veç popullor. Romani i tij i pavdekshëm <em style="box-sizing: border-box;">Shining,</em> nuk i len gja mangut librave të nismimin ezoterik. Para tij romanet e Coelhos duken si anekdota. Tregimet e Kingut janë të përsosun si ata të Poes a Lovecraftit, të Mathesonit dhe të James Ballardit. Kryevepra e tij <em style="box-sizing: border-box;">Needful things</em>, për sa i tokon përsosjes stilistike, mund të krahasohet vetëm me <em style="box-sizing: border-box;">Lolitën</em> e Nabokovit, shkrimtar amerikan që ne shqiptarët halà vazhdojmë me e vendosë mes rusve. Atdheu i shkrimtarit asht gjuha. Dhe atdheu i Kingut asht nji gjuhë e pasun, tmerrsisht sugjestive, me spërdredhje zhargonore që s’kanë të sosun, ku as humori as thellësia psikologjike nuk mungojnë ndojherë. Nji kopsht antropologjik që i përngjet nji xhungle shajnitëse, ma parë sesa serës ku e kyçin europianët narracionin e tyne steril. Falë ksaj pasunie të stërhollueme në drejtime të panumërta, që ka vitalitetin e vetë jetës, Kingu ka arritë me shpalue mbrenda zhanrit horror, të gjitha dimensionet e letërsisë.</div>
<div style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #222222; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 24px; margin-bottom: 24px;">
Redaksitë tona halà s’e pranojnë ekzistencën e zhanrit horror. Ti përkthen “film horror” ata ta kthejnë “film me tmerre”. Kshtu e vorfnojnë stilistikën e shqipes, n’emër të pasunimit. Kshtu shemb edhe policia ndërtimore, n’emër të ndërtimit. Shembin kioska, ngulin pallate. Kshtu bajnë edhe në gjuhë.</div>
<div style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #222222; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 24px; margin-bottom: 24px;">
Periudha e kioskave ishte periudhë e sinqertë lirike, jo ma kot asokohe, çdo familje shqiptare e kishte ka’j poet, i cili kishte botue të paktën nji vllim me poezi. Kjo periudhë ishte e bukur, por pa strukturë. U pasue me të kundërtën e vet. Me nji periudhë që kishte strukturë, por s’kishte inteligjencë, pra as bukuri as duhunì. Strukturë kriminale a korruptive, a zbuteni si të doni.</div>
<div style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #222222; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 24px; margin-bottom: 24px;">
Pasqyrimi i letërsive të lulëzueme, në kohën e duhun, pra sa asht e freskët gjuha, ka randësi jetike, për këndelljen dhe rivitalizimin e vetë letërsive vendase. Pra edhe e mendësive vendase. Duhet nji kompleks shum i dystë inferioriteti, për me besue, se ndikimi i të huejës asht shkomtarizues dhe damtor. Krejt e kundërta: e keqja vjen prej mosmarrdhanies, prej autarkisë, vetëmjaftueshmënisë së përllogaritun. Të gjitha diktaturat janë të mbylluna, ngase janë thelbësisht autike. Me konsiderue gjithçka të huej si antivlerë, pse asht e huej, kjo don me thanë me qenë i huej ndaj vlerës. A asht Kingu vlerë? A thjesht firmë!?</div>
<div style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #222222; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 24px; margin-bottom: 24px;">
Kritika amerikane asht e para që e përçmon. Kompleksi i tyne prej ish-kolonie, i ban halà me vlerësue imitimet, dhe me nënçmue të mirat origjinale që kanë. Nji eseist i lodhshëm si Ph. Roth, iu duket shkrimtar, kurse Kingu autor. Guxoj me thanë se asht krejt e kundërta. Kingu nuk asht përkulë ndojherë para talljeve që i kanë ba jo vetëm kritikët, por edhe regjisorët, tue fillue me De Palmën, që i filmoi romanin e parë. E shihni ç’asht i detyruem me ba nji regjisor i ri. Më japin kshtu paçavuresh dhe un duhet me qitë diçka të pranueshme – ia pat n’at rast De Palma. Thirrte në kauzë kritikën, me thanë se ai vetë me synin e tij kritik, e dinte që filmi që i kishin porositë producentët vinte prej letërsisë komerçiale. Harronte, se filmi do të funksiononte pikërisht pse kishte nji subjekt të shkruem mirë, që vinte prej librit. Dhe gjatë 30 vjetve mbas atij rasti, Tefa ka shkrue romanet ma dërdëngë të letërsisë perëndimore. Në vitet tona, kryekritiku Harold Bloom, kur shoqata e shkrimtarëve amerikan i dha çmimin e karrierës Kingut, gjeti rastin me shpalosë virtuozizmin e tij intelektual për me ulë meritat e perandorit King. Ka zane se Bloomi u pat ulë njiherë me shkrue do tregime edhe ai, por as nipçja i vet nuk ia lexoi.</div>
<div style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #222222; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 24px; margin-bottom: 24px;">
Asht e kjartë pra marrdhania e njianshme që kanë intelektualët me Kingun, dhe halà sot, me thanë më pëlqen Kingu, asht nji mnyrë me thanë nuk jam tip intelektual. Kuptohet që mes Ed Woodit dhe Kubrickut, Kingu darkon me Ed Woodin. E pra, askush ma mirë se ai, nuk e kupton qorrsokakun kur përfundon përpjekja intelektuale, kur ajo nuk shoqnohet me thjeshtësinë e zemrës së paqtueme, që karakterizon narratorin e panjohun, popullorin.</div>
<div style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #222222; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 24px; margin-bottom: 24px;">
I ka fitue të tana betejat me mjerimin, me kapitalizmin amerikan, me të përbindshmin Hollywood, me rritjen e mëkambjen e familjes, me furgonin që nji mbasdite e shtypi në trotuar, por mbi të gjitha ka fitue betejën me hiçin, me zeron e fantazisë, me zbazëtinë e mendjes dhe zemrës. Ka pasunue botën tonë për shekujt që po vijnë.</div>
<ins data-revive-id="204d45472ddd82270d56fe6a29757ad8" data-revive-loaded="1" data-revive-seq="6" data-revive-zoneid="94" style="background: white; box-sizing: border-box; color: #444444; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 16px; text-decoration-line: none;"></ins><span style="background-color: white; color: #444444; font-family: "verdana" , "geneva" , sans-serif; font-size: 16px;"></span><br />
<div style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #222222; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 24px; margin-bottom: 24px;">
Dhe prapë narrator i panjohun ka mbetë Kingu, pavarësisht 1 miliard kopjeve të shituna, pavarësisht se asht kampion bote n’letërsi, njeriu tek i cili shkrimtarët shohim triumfin e shpresave të tyne të parealizueme, ai prapë, me i shkue për vizitë, ka me pasë nji histori me ta diftue, nji prej atyne historinave që primend të njisin fill dhe të bajnë me iu kthye letërsisë, porsi i kthehesh dashnisë, me frikë të shejtë.</div>
<div style="background-color: white; box-sizing: border-box; color: #222222; font-family: Verdana, Geneva, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 24px; margin-bottom: 24px;">
Dashnia, urrejtja, guximi, janë mbretni. Frika asht perandori. Kingu, perandori i saj.</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-32853059004991606012017-07-12T02:20:00.000-07:002017-07-12T02:20:26.649-07:00Fitorja e Ramës dhe gozhda të tjera<span style="background-color: white; color: #474747; font-family: "Helvetica Neue", Arial; font-size: 14.001px;">Fitore e Pirros ka mbetë si shprehje prej vetë luftnave që bani Burri në çizme dhe shënjon nji fitore me hak njerzor aq të naltë sa i bjen me vye pothuejse baras me nji humbje. Por nse kjo fitore nuk asht fitore e vërtetë, të paktën lufta ishte e vërtetë dhe me logjikën e Napoleonit “disfatat e sodit na vyejnë për fitoret e motit”. Po fitorja e Ramës çar tip fitorje asht? Fitore e pagueme ka me thanë dikush. Në nji vend ku njerzit blejnë shkollën, blejnë vendin e punës, e pra, blejnë vendin e tyne në shoqni, asht normale që fituesi me ble votën. Korrupsioni asht filozofi jetese. I vetëdijshëm për ktë, Rama e deklaroi fitoren pa fillue numrimi. Fakti që mbas numrimit mandej po fillon me mendue për programin, don me thanë, a fortiriori, se mendon me garantue edhe fitoren e zgjedhjeve të ardhshme, jo falë realizimit të ndoj premtimi, por prej faktit, se thelbi i programit të tij asht pushteti. Ksodore, Rama, përuron modelin e ri të liderit, që mban premtimin që i ka ba vetes.</span><br />
<div style="background-color: white; border: 0px; box-sizing: border-box; color: #474747; font-family: "Helvetica Neue", Arial; font-size: 14.001px; font-stretch: inherit; font-variant-numeric: inherit; line-height: inherit; margin-bottom: 25px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
Te “Arti i luftës” Sun Cu thotë se lufta në fillim fitohet, mandej luftohet, tue e përmbysë çdo ide apo pseudo-ide demokratike që dikush mundet me pasë mbi luftën, kjoftë ajo spartane apo spontane. Vetëm se Sun Cu nuk thotë kund që fitorja deklarohet mandej korret. Pra, kemi dy lloje fitoresh skajnisht të kundërta: fitoren e Pirros, dhe fitoren simbas Sun Cusë. Pra fitoren e nji prijësi (Pirro, Skenderbeu a të tjerë), dhe fitore e nji Perandori (si Shih Huang Ti, apo Bushët babë e bir). Ku mundemi me e vnue nji fitore të tipit Rama-dy? Sigurisht, ma afër fitores formale, alla Sun Cu, çka e ban tashma Ramën pretendent për perandor.</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; box-sizing: border-box; color: #474747; font-family: "Helvetica Neue", Arial; font-size: 14.001px; font-stretch: inherit; font-variant-numeric: inherit; line-height: inherit; margin-bottom: 25px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
E vërteta asht, se nuk qeverisemi prej personash, por prej vetë mnyrës sonë të jetesës. Ata që fajsojnë, p.sh., Berluskonin për katrahurën italiane të 30 vjetve të fundit, harrojnë se berluskonizmi si stil jetet nuk u shpik prej tij, por ndoshta plasi sheshit falë tij si stil a mendësi mbisunduese. Stili shqiptar i jetës, asht gjithmonë i ndamë: këtu dhe jashtë. Kjo ndamje ka mbetë funksionale qysh me ramjen e diktaturës. E cila, ç’asht e vërteta, ra për arsye mbikombëtare, ma shum se për shkak të ndonji nisme të mbrendshme të shqiptarëve. Kjo nuk don me thanë që duhet zbehë merita e atyne të rijve e të rejave që e patën në gjak idealin e lirisë. Vetëm se kjo lëvizje u neutralizue pa marrë dimensionin e vet politik, nga vetë nomenklatura e vjetër e transformueme. Në ktë mnyrë, klasa e vjetër e aparatçikve garantoi paprekshmëninë e vet dhe kulti i vjetër i personalitetit të diktatorit, u zëvendsue me kultin e personalitetit të kreut të PD-së, teksa tokëzimin mes dy kulteve e bante kulti i personalitetit të shkrimtarit I. Kadare, i cili, me të ardhë demokracia, u kthye në dimensionin e tij të vërtetë, atë të ndërgjegjes së rrejshme. Por le t’i kthehemi stilit të jetesës.</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; box-sizing: border-box; color: #474747; font-family: "Helvetica Neue", Arial; font-size: 14.001px; font-stretch: inherit; font-variant-numeric: inherit; line-height: inherit; margin-bottom: 25px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
Publikja dhe privatja nuk kanë pasë ndojherë peshë, rol apo funksion social të përcaktuem kjartë te ne, mija vjet pa shtet tonin. Me shpronsimin total (metafizik, ekonomik, zakonor, deri edhe gjuhësor) të shqiptarëve, komunizmi ynë, arriti me i likuidue të dyja kto kategori të paftillueme, me anë të përvendosjes së kategorisë së kolektives. Ktë kategori, kanë ditë me e shfrytëzue shum mirë, të gjitha polet fiktive të politikës tonë. Ndryshimi psikologjik mes publikes dhe kolektives asht ky: publikja i bindet vetëdijes, kolektivja pavetëdijes. Funksioni i luftës së klasave, nuk ishte me zhdukë klasat, por me zhdukë publiken, tue i mbivendosë nji kolektive parafabrikat. Kjo ndodhi kryekëput në gjuhë.</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; box-sizing: border-box; color: #474747; font-family: "Helvetica Neue", Arial; font-size: 14.001px; font-stretch: inherit; font-variant-numeric: inherit; line-height: inherit; margin-bottom: 25px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
Për me joshë nënvetëdijen kolektive, asgja s’ban ma shum punë se nji kult personaliteti. Kemi aktualisht kultin e vazhduem të personalitetit të Kadaresë, të cilit për së gjalli i kushtojnë institute dhe çmime, çka nuk ndodh me asnji shkrimtar në perëndim apo lindje, ngase asnjeni nuk asht aq koniunktural sa ai. Ky asht kulti-kolant, kulti-tutkall që shërben me ngjitë kultin-piedestal, atë të udhëheqësit, i cili në këtë rast asht Rama. Por teksa Berisha a Kadareja shfrytëzojshin boshllëkun publik me e mbajtë në spikamë kultin e tyne, pa qenë të gatshëm me nxjerrë gja prej xhepit, Rama asht i vetmi që shpenzon pare, për me mbajtë kultin e tij, dhe kryesisht kto shpenzime i ban me mediat e hueja, me muzeumet e artit kontemporan (oksimoron i pastër: edhe art, edhe kontemporan nuk ka se si); me konferencierët, me zarf-pagesat që ju jep figurave të riciklueme si laburisti T. Kjo e ban njiherit ma mondan dhe ma pak koprac se paraardhësit. Të paktën asht xhymert me paret e popullit. Në njifarë mnyre, kto investime, e bindin nënvetëdijen kolektive, dhe për me marrë votën mandej, mjafton nji investim i vogël në tregun e mbrendshëm të sovranitetit. Falë ktyne investimeve që ban “jashtë”, Rama fiton edhe virilitet diplomatik, dhe ngaqë ka kuptue se edhe politikanët perendimuer janë të bleshëm, jo vetëm trash zanin me kojshitë, porse kërcënon deri edhe shtetin amerikan, se në rast të zgjedhjes së Trumpit, ai dhe shteti që ai drejton, kanë me i ndërpré marrëdhaniet me Amerikën. Edhe qytetnim alien me qenë, në kjoftë se don me pasë punë me ktë planet, marrëdhaniet me Amerikën duhen të parat, besoj. Don apo s’don ti. Delir i çastit, apo reminishencë e xhaxhit?! Harron kah ana tjetër, se në sofrat ndërkombtare, ku derrat janë me të vërtetë të egër, ai ka me qenë gjithmonë nji derr i butë, nji gic, dhe se tek ai, a kushdo kjoftë në vend të tij, pushtetet e vërteta kanë me pa’ gjithmonë indigjenin. Rrezikon si te Eyes Wide Shut, mos me ditë fjalëkalimin për të dalë, dhe i rroftë gjysma e 100-dollarshit mandej dhe taksisti që e pret jashtë. Harron se te orgjia masonerike, atij maksimumi mund t’i jepet ndoj rol onanist. Harron se në thelb, veç shqiptarët ka.</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; box-sizing: border-box; color: #474747; font-family: "Helvetica Neue", Arial; font-size: 14.001px; font-stretch: inherit; font-variant-numeric: inherit; line-height: inherit; margin-bottom: 25px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
Me justifikue trafikun e milardave, kryeministri Rama, thotë në mnyrë të përsëritun se: po bëj shtet. D.m.th. ai po e pastron administratën nga nepotizmi, nga korrupsioni e me radhë. Nuk la shurrufull pa futë në administratë. Dhe falë ksaj, po konsolidoka strukturën e shtetit, çdo do t’i pruka dobi brezave në vazhdim. Por po ta shohim me kujdes, nocioni i shtetit që ka Edvini nuk asht hiç i largët nga nocioni i shtetit që kishin në komunizëm. Pra, nji shtet, ku sovrani asht i përjashtuem. Pra, nse shteti që ndërtuen bolshevikët ishte haptazi antidemokratik, ky që po ndërton neo-bolshevizma asht maspakut a-demokratik. Krenimi i tij kryesor asht policia e shtetit, të cilën e mori institucion të nëpërkambun dhe e bani institucionin ma të sertë. Se si mund të kryhet kjo, pa shkollimin profesional të efektivave të saj, veç ai e din. Mbas t’bames së policisë së shtetit, a thue po ia kande me ba shtetin policor? Ka dhanë shenja të kjarta edhe për ktë. Po për kë po e ndërtoka shtetin, kur shumica e shqiptarëve duen me ikë prej Shqipniet? Dhe kjo ndërkohë që ai, pa pikë turpi, kumton kthimin e emigrantave si pjesë programatike e politikës socialiste. Kah ana tjetër si socialist, nuk mund të mos krenohet me mungesën e sindikatave.</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; box-sizing: border-box; color: #474747; font-family: "Helvetica Neue", Arial; font-size: 14.001px; font-stretch: inherit; font-variant-numeric: inherit; line-height: inherit; margin-bottom: 25px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
Pa mbajtje ane, mund të thomi se në mandatin e fundit të PD-së, të paktën azilkërkimi nuk ishte në nivelet e plagës sociale. Por pavarsisht të mirave që ndodhën nën regjinë e PD-së në mandatin e fundit, pikërisht n’ato vite, PS dhe LSI vunë atë pasuni që sot i lejon jo vetëm me ble votat në vazhdim, por ju jep edhe arrogancën me marrë edhe simbolet. D.m.th. kriza e vërtetë asht se PD-ja nuk funksionon ma as në nivel simbolik, nivel i cili, në fakt asht ma i randsishmi, mbrenda dhe jashtë politikës.</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; box-sizing: border-box; color: #474747; font-family: "Helvetica Neue", Arial; font-size: 14.001px; font-stretch: inherit; font-variant-numeric: inherit; line-height: inherit; margin-bottom: 25px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
Mbasi asht punue mirë me kolektiven, tue shantazhue fisin a klanin që ky ta shesë sovranitetin a thue se i tokon atij dhe jo popullit-sovran, çashtja e vazhdimsisë së pushtetit va da sé. Fundi i fundit, ato dy aspra që janë harxhue me ble fitoren, mund të rekuperohen dhe shumfishohen, falë përfitimeve të kohëzgjatjes së mandatit të ri. Në ktë logjikë, i bjen që PD-ja, e cila nuk paska hedhë kokërr leku me ble vota, jo vetëm s’i ka fitue me meritë ato vota që ka marrë, por i ka dhe qyl. Me nji performancë aq mediokre, edhe tepër i ka. Pra, jo vetëm që nuk kemi humbje të PD-së, por kemi fitore edhe të PD-së. Ndërkohë, falë manovrave nënparlamentare LSI-ja arriti me e ruejtë pozicionin e saj kërthizor në politikën e Tiranës dhe varet tashti prej manovrave parlamentare e mbiparlamentare, ku ka me zatetë për me mjelë lopën e tranzicionit shqiptar. Pra edhe LSI-ja ka fitue. Mirëpo te fitorja – <em style="border: 0px; box-sizing: border-box; font-family: inherit; font-size: 14.001px; font-stretch: inherit; font-variant: inherit; font-weight: inherit; line-height: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">victoria</em>, asht e nënkuptueme që me pasë edhe të humbun – <em style="border: 0px; box-sizing: border-box; font-family: inherit; font-size: 14.001px; font-stretch: inherit; font-variant: inherit; font-weight: inherit; line-height: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">victis</em>, që jep edhe ma së drejti në shqip, viktimën. At-herë meqë klasa politike fitoi e gjitha, kush humbi? Humbën partitë e vogla, por ata kanë luksin që nuk ekzistojnë, prandej s’patën si me humbë. At-hera i bjen që i vetmi që humbi në kto zgjedhje ishte populli. I falet, për shkak se ai nuk asht sovran.</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-80239482834970415692017-04-27T03:47:00.000-07:002017-05-03T04:25:06.139-07:00N'oborr kuajt e hasmit hanë petale t'verdha<div style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 14px; margin-bottom: 6px;">
N'oborr kuajt e hasmit hanë petale t'verdha,<br />
te shpija e Live fshatarët kryengritës po bastisin kopshtijet<br />
e vena e vjellun hapërlyhet mbi dru t'shantalit.<br />
Në bahçe zogjt nuk po kndojnë ma, duert gjakse kanë troshtitë </div>
<div style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 14px; margin-bottom: 6px;">
në diell kafazin e praruem: jo kangë, por britma<br />
gjithkah dhe thundrat shkelmojnë. </div>
<div style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 14px; margin-bottom: 6px;">
Nji dreq, me jatagan të skuqun te dhoma përgjysë n'hije,<br />
i vërsulet gjijve të ramun të zonjës Li.<br />
Te korridori pa dalje, hyzmeqarët ma n'moshë e ma të besës<br />
i fërkojnë zotit Li kryet e shkapetun, e ky mendjemadh, s'guxon ma, </div>
<div style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 14px; margin-bottom: 6px;">
me duert n'ije, t'i sodisë madhështuer portretet e të parve te kandi.<br />
Saora të birtë e yshtin, me fytyrat e lyeme n'pluhun:<br />
"Si kenka kjo punë qi ma i vogli i Live, budalla Po,<br />
faqja e zezë e familjes, tash kur shpinë e kanë msye<br />
drangoj zjermi e shkrumi e hini, ky te alkova servile<br />
po bajka qejf tue ngrehë kërcellin e vocërr prej giade<br />
me ia njeshë nji bythe të pangime shërbtorje teveqele.<br />
A s'asht krim ky, krim kundër ligjeve hyjnore?"<br />
Dhe shohin korthi me bisht të synit djaloshin, i cili veç, i vetëm dhe i qetë,<br />
prej dritores n'trapazan sheh malet e bardha,<br />
ato prorë të njajta e mospërfillse, përtej oborrit të shkatërruem<br />
të Live, përtej fushave të Live. Dhe Li Poja e ndin vedin<br />
jo ma i biri i gjumashit Çeng por i Drangoit Hanor.<br />
<br />
Te nji qytet i harlisun résh, matanë maleve me borë,<br />
nji kalë zanash me flatra krille e ka përcjellë.</div>
<div style="background-color: white; color: #1d2129; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 14px; margin-bottom: 6px;">
<br /></div>
<div style="background-color: white; color: #1d2129; display: inline; font-family: Helvetica, Arial, sans-serif; font-size: 14px; margin-top: 6px;">
LI PO</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-54910507879857805212016-09-28T01:39:00.002-07:002016-09-28T01:39:59.371-07:00SPROVA MA SHQIPTARE E HERKULITSot si sot para çerek shekulli, rendi i ditës janë plehnat. Në
ndrrimin e sistemeve, plehnat ishin metafora e ndrrimit të formës së
sundimit të çnjerzores mbi njerzoren. E pati kapë Nexho Shabani,
humorist popullor, që e përshkroi ndryshimin me formulën: ça na janë
zbukuru’ plehnat. Tranzicioni e vazhdoi punën e zbukurimit të plehnave,
dhe tash ka mrritë hipostazën e vet, i importon.<br />
Personalisht nuk jam kundër importit të plehnave, plehnat janë
biznesi i shekullit. Problemi asht se klika që asht në krye të punëve
botore shqiptare, e ban ktë veç për interesin e vet. Për ma tepër që çdo
biznes kta e konceptojnë si biznesin e drogës, pra nji aktivitet i
nënligjshëm që synon me mbushë thasët e zij. Njerzit që kanë me punue
n’ktë lamë, kanë me u pague me nji copë bukë, si në kohët ma të errta të
komunizmit të baballarëve të pronarve të tyne. Meqë ministri i Gërdecit
mbas masakrës u kalue te Ekologjia, në rast masakre, ktë herë, ministri
i Mjedisit ka me kalue te Mbrojtja. Kjo asht mnyra shqiptare me ra prej
fikut n’dardhë. Interesant por jo për tu çuditë ka me qenë fakti, se ky
ligj kapitalist ka me u aplikue gjithnji me logjikë komuniste, pra:
puntori i ksaj industrie, ka me fitue ma pak se mbledhsi privat i
kanoqeve. Por nuk asht kjo tema kryesore e ktij shkrimi, veç nji shteg
që qet ku due me dalë.<br />
M’intereson me folë për procesin e kundërt, që për mendimin tem asht
shum ma i rrezikshëm, ngase shkakton dame të pariparueshme
antropologjike. Procesi i importimit të bukurive dhe të kthimit të tyne
në plehna. Ato letraret m’interesojnë veçan. Teksa ky proces duket sikur
ka kursye shum prej klasikëve, nuk ka dyshim se përdhosja dhe sakatimi
kanë karakterizue importin e shumicës së kryeveprave letrare të
modernitetit. Autorë të masakruem janë Céline, Camus, Kafka, Pessoa,
Miller (H.), Sartre, Kundera, Vonnegut, Eliot, Levi (P.), Borges,
Deleuze, Kavabata, Mishima deri te ma të vonët, Houllebecq, Murakami,
Oz, Bolanjo. Kundera, Houllebecq, Murakami, Oz, nuk asht se më dhimben
fort. Të mos ishin përkthye hiç, nuk kishte me u pasë vu oroe ndryshimi.
Céline, çka. Camus të dhimbet për shkak të personalitetit ma shum se
për shkak të letërsisë që ka shkrue; e njajta gja vlen për Sartre-n. Nji
letërsi eseistike, mbetet në tentativë.<br />
Padyshim që fatin ma të keq e kanë pasë poetët: plotësisht të
masakruem francezët, gjermanët, italianët, amerikanët. Ma shum se të
tjerët italianët, mbasi për do kohë shumica e shqiptarve kujtoi se dinte
italisht. Tash bajnë sikur dinë anglisht.<br />
Jo ma pak të masakruem janë ata që janë përkthye n’atë shqipe që për
shkak të aparteidit quhet gegnisht, me idenë që falë muzikalitetit të
gegnishtes mund të arnohet moskuptimi literal i tekstit.<br />
Kulmi asht se kto përdhosje i faturohen pamundësive të shqipes. Por
kundërshembujt janë dhe vikasin po mbrenda shqipes. Për turp, ligji
shqiptar i pashkruem i mikpritjes, shkelet kur bahet fjalë për miq nga
bota humaniste. Por ndoshta asht normale që kultura e pashkrueme me
vlerat e saj, me dështue kur vjen puna te kultura e shkrimit.<br />
Pra pseudointeligencja jonë asht e specializueme jo vetëm në
zbukurimin e plehnave, por edhe në importimin e bukurinave për me i
transformue në plehna. E gjithë kjo ka bekimin e fondacionit për një
shoqëri të zbërthyer.<br />
Nga përvoja e ime në ktë fushë, di ate se bane e prune diçka të
bukur, të thrrasin direkt për me të futë në punë në zbukurimin e
plehnave. Por siç e thashë, ani! Plehnat janë biznesi i shekullit. Nuk
duhet me i thanë jo ktij sektori kaq vital, për ktë fazë të
postkapitalizmit të avancuem! Të avancuem deri në skajet e kapitullimit.
Dhe kshtu më thirrën edhe mue me përkthye nji Daniele Steel; vuejta 6
muej me nji libër që mund të përkthehet për 2-3 ditë. Titulli “Tradhtia”
– ironi e trefishtë, mes autorit-botuesit-përkthyesit. Në fund
rezultati ishte sakat dhe i papranueshëm. Botuesi e mbajti do kohë, e
kaloi nëpër disa redaktorë, në fund vendosi: nuk mund të botohet. Në
këtë gjendje që është nuk mund të botohet. Fajin de jure ia la autores: e
ka shkruar vetë! De facto e hangra unë: përkthimi nuk botohet, pra nuk
paguhet. Hera e parë dhe e fundit që baj kso kompromisesh për lek.
Ironia, e trefishtë – Autorja tradhton vedin: në kulmin e famës ajo
provon me e shkrue vetë librin (nuk ia beson si gjithmonë 36 editorve të
saj); në kulmin e fuqisë industriale botuesi i saj amerikan, pranon me e
botue n’at gjendje (i pandjekun nga botuesit e tjerë të gjuhëve të
mdhaja ktë herë); nel mezzo del cammin të jetës profesionale, përkthyesi
tradhton vedin tue përkthye ktë paçavure.<br />
Bashkëudhtarë! Në kjoftë se ju ftojnë për merita të veçanta me
bashkëpunue te industria e zbukurimit të plehnave, mos harroni, mund të
mos paguheni!! Dhe era e plehnave s’ka me ju shqitë nga flegrat për shum
kohë. Nse e bani kte për me luftue energjitë e tepërta, pra me humbë
njifije energji, mos harroni se energjia nuk shpenzohet në gjana ku nuk
ka lëvizje.<br />
Industria e plehave nuk asht pra as e re, as e panjoftun për ne. E gjitha kjo ka përmasa epike, mitike kisha me thanë.<br />
Prandej, edhe në ktë rast na vjen në ndihmë nji paralelizëm
mitologjik. Nga 12 mundimet e Herkulit, që ne bashkëfshatarët e tij
etnikë kajherë e quejmë me përkëdheli Hekruli, ma shqiptari më duket
miti i stallave.<br />
Herkuli pastron stallat. Diku në nji vis pellazg të quejtun Elidha,
rrnojte nji mbret që kishte 1000 qé, Augjeu, dhe ky Augjeu kishte 30
vjet pa vu dorë me i pastru’ stallat. Kshtu plehu kishte arritë nivele
pellazgjike. Pellazgu s’e vriste shum mendjen. Herët e vonë zotat kishin
me i nisë nji tjetër pellazg që mund t’i kryente at punë. Nji sfidë iu
lshue Herkulit, kundrejt nji shpërblimi. Herkuli pranoi. Ma shum për
sedër, se për shpërblim. Herkuli përdori nji stratagjem prej Uliksi.
Tregoi se pavarsisht forcës, nuk ishte ma i trashi ndër pellazgët, dhe
fundi i fundit ishte gjysë-hyjni. I ndrroi rrjedhën dy lumejve, që
vërshuen furishëm në atë lugajë dhe e shkulën krejt plehun tue e dyndë e
shpërnda tjetërkund. Tue plehnue edhe tokat ma andej.<br />
Duhet pra nji Herkul për me pastrue plehun 30-vjeçar të stallave të
gjuhës shqipe. Dy lumenjtë janë gegnishtja dhe toskërishtja.Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-19252473960455340602016-09-19T08:05:00.000-07:002016-09-19T08:05:01.698-07:00How the Doors can save your life<div class="_5pbx userContent" data-ft="{"tn":"K"}" id="js_e">
<br />
Isha tu u kthy prej Tiranet mbas mesnatet. Kjeshë nisë në zheg për aty,
me shmangë trafikun dhe trafikantat. Kur mrrita isha i lodhun, dhe ma i
lodhun tash në kthim. Ora 1 mbas mesnate. Sytë, që s'shohin mirë as
ditën me diell, natën kapitullojnë. Mendja fut në përdorim backupin.
Përllogaritë matrica; dekripton algoritmin e vendndodhjes pa adresë.
Grahja pothuejse përmendsh. Për ma tepër, anipse pse gusht, at natë
kishte ra mjegull. Kasetofonin e kisha zhgulë qysh kur radio ishte ba
televizive. Imazhet verbale të saj, po aq të neveritshme dhe kakofonike
sa televizivet. Me të kalue Kamzën ku tek tuk shtyllat edhe bajnë dritë
hyna në mjegullën e ultsinës së mbjellun me shpia. Për ma tepër kisha
nja nji vit pa u ngi me gjumë. E kshtu, po mendojsha përgjumshëm
dermanin. Nji kafe te nji pikë karburanti, s'kishte me qenë keq. Shokët
ishin tu m'pritë te nji oborr i mshehun n'Gjuhadol, me nji raki marakut.
Duhet të ishin dejë tashma. Mu m'kishte dejë etja për gjumë. Ia dal, ia
dal... kam përvojën e duhun, autonominë e duhun. Yeah keep your eyes on
the road and your hands upon the wheel... Yeah we're goin' to the
Roadhouse and gonna have a real... good time... Në Fushë-Krujë isha tu i
kërku me za t'naltë zonjës prej hini me dorzue votat... Ashen Lady give
up your vows... Save our city! right now!<br /> Mandej u donte edhe nji
dorë muhabet fluturak me femnën prej qytetit t'engjujve... si e diele
mbrama që ishte... L.A. woman sunday afternoon... drived to your
suburbs, into your blues... Kjo më zgjoi thuejse krejt... çar magjiet ka
nata, me tu dukë Kurbini si Los Angeles... mjafton muzika e duhun...
dhe mbulimi i dyfishtë me mjegull e me natë... kur pashë që e kisha kapë
Lezhën, u ndiva ma i ftilluem dhe kalova te baladat ma t'buta She lives
on love street... she has a house and garden... I'd like to see what
happens... N'Beltojë kisha kapë baladën Crystal Ship, nji nga ma
t'preferuemet e mia. Te harku i Bërdicës fillova me Soft parade i bindun
se pa e mbarue kangën, që asht e gjatë dhe me dashtë me i ra shkurt
mund të tjerret edhe ma gjatë, se pa mbarue balada kisha me kenë te
oborri me shpresë se do t'kishte mbetë nji pikë prej asaj rakisë së
marakut të cilës mjafton me i marrë erë për me tu pastru balli prej
stogjeve të smogjeve. Dhe e gjeta azilin e butë dhe kishte teprue nji
gotë e gjysë, gati dy gota prej rakisë... Can you find me soft asylum I
can't make it anymore... the man is at the door... <br /> Për veshë të
tjerë për momente tjera ka grupe të tjera, nuk janë edhe aq shum sa mund
të duken... por në nji moment t'caktuem, të gjithë më venë në gjumë. Me
përjashtim të grupit The Doors... prej kangës së parë tek e fundit. <br /> Vetëm ideja e infinitit e mban shpirtin gjallë. <br /> Formulën e pagzimit e ka lanë William Blake:<br />
If the doors of perception were cleansed every thing would appear to man as it is, Infinite</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-85743889067522288792016-07-01T03:18:00.003-07:002016-07-01T03:18:35.847-07:00Çka përfaqson tantrizmi për qytetnimin modern perëndimor*
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Georgia, serif;">Julius<b>
Evola</b></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<br /></div>
<div style="text-align: right;">
<span style="font-family: Georgia, serif;"><b><a href="http://2.bp.blogspot.com/-5bJ4XWon-lk/V3ZDW_qu8RI/AAAAAAAAAuk/MbCrAJ3FhMYegbLxkNuVSzoj_glbAwkNACK4B/s1600/evola1_fondo-magazine.jpg" imageanchor="1"><img border="0" height="317" src="https://2.bp.blogspot.com/-5bJ4XWon-lk/V3ZDW_qu8RI/AAAAAAAAAuk/MbCrAJ3FhMYegbLxkNuVSzoj_glbAwkNACK4B/s320/evola1_fondo-magazine.jpg" width="320" /></a> </b></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Georgia, serif;">Çka
përfaqson tantrizmi për qytetnimin modern perëndimor*</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Georgia, serif;">("What
Tantrism means to Modern Western Civilization": "East and
West", I, 1, f. 28-32, botue në Prill 1950.)</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Georgia, serif;">[marrun prej librit Oriente e Occidente, La Queste, 1984] </span></div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">Nji
nga karakteristikat e doktrinës hindu, siç mund të përshfaqet në
mnyrë të përgjithshme te Tantrizmi, qendron në pohimin prej saj
se ofron nji formulim të përgjithshëm të doktrinës tradicionale
që asht e vetmja e përshtatshme për epokën e fundit të ciklit të
tashëm, pra <i>Kali-yuga-</i><span style="font-style: normal;">n.
Pavarsisht randsisë së tij, Tantrizmi pak njihej në Perëndim deri
para do kohësh. Pohohet se msimet, ritet dhe disiplinat që mund t'i
vinin përshtat kohës së kryehershme (</span><i>Satya-yuga</i><span style="font-style: normal;">
[barazvlen me "kohën e arit" hesiodiane]) kanë pr</span><span style="font-family: Georgia, serif;"><span style="font-style: normal;">â</span></span><span style="font-style: normal;">jtë
se qeni për njerzimin e gjallë në epokat e mandejshme dhe janë
edhe ma pak [n'kohën e mbrame], në "kohën e errtë"
[(</span><i>Kali-yuga</i><span style="font-style: normal;">)]. Prandej
nji njerzim i tillë, jo tek </span><i>Vedat</i><span style="font-style: normal;">
a në tekstet e tjera ngushtazi tradicional, por tek </span><i>Tantrat</i><span style="font-style: normal;">
dhe tek </span><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Â</i></span><i>gamat</i><span style="font-style: normal;">
– pohohet – mundet me gjetë njohunitë [botëkuptimin, ritet]
dhe praktikat efikase të ekzistencës së kushtëzueme që i
mundësojnë me arritë qëllimin epran të nierit: lirimin prej çdo
formet. Kshtu, shpesh, </span><i>Tantrat</i><span style="font-style: normal;">
paraqiten si nji "Vedë e pestë", si nji zbulesë e
matejshme gjegjëse me fazën e tashme të shfaqjes. Ata deklarojnë
për ma tepër se ritualet e maparshme janë ba të paefektshëm
sakur nji "gjarpën i hekun helmi", për arsye se cilsimi
mbizotnues (</span><i>adhik</i><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>â</i></span><i>ra</i><span style="font-style: normal;">)
i nierit ka psue nji ndryshim të tansishëm</span><sup><span style="font-style: normal;">1</span></sup><span style="font-style: normal;">.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" style="font-style: normal; widows: 4;">
<span style="font-family: Georgia, serif;">*
* *</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><span style="font-style: normal;">Historikisht,
Tantrizmi lidhet me nji revolucion karakteristik që filloi n'Indi
kah gjysma e mijëvjetshit të parë p.K. Tue fillue prej asaj kohe,
disa figura hyjnore femnore – </span><i>Shakti</i><span style="font-style: normal;">
– fituen nji randsi gjithnji e ma të madhe, tue shoqnue hyjnitë
hindu që në periudhën ariane dukeshin të izolueme, dhe, në shum
raste, fituen edhe nji vend të dorës së parë kundrejt tyne.
Shaktismi asht nji nga aspektet kryesore të Tantrizmit.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">Mirpo,
prej nji pikëpamje metafizike, "çifti hyjnor" asht simbol
i dy aspekteve kryesore të çdo parimi kozmik: hyjnia mashkullore
përfaqson aspektin e pandryshueshëm dhe përtejsor dhe ajo femnore
përfaqëson fuqinë, forcën, energjinë e shpërfaqjes dhe, në
njifarë kuptimi, dhe aspektin e saj aktiv dhe himanent. Prandej,
shfaqja e Shaktizmit në botën e hershme indo-ariane, pos formave të
veta popullore dhe përkushtimore, asht tregues "barometrik"
i ndryshimit tek besimet. Na thotë sesi, krahasuem me ndërgjegjen e
maparshme të nierit që thelbsisht prihej kah bota e qenies, aspekti
"shpërfaqje" dhe "veprim" i hyjnisë u ndie ma
drejtpërdrejtë dhe mori randsi të veçantë<sup>3</sup>. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">Mirpo,
asht jashtë dyshimi se te kjo ne kemi njiherit edhe karakterin bazik
të qytetnimit modern perëndimor, tek i cili himanentizëm asht
fjala çils. Për ma tepër, domethania kryesore e fjalës <i>Shakti
</i>asht: aftësi me veprue, autoritet dhe fuqi. Tantrizmi
spekullativ e koncepton botën, jetën dhe nierin ekzistues
thelbsisht si njifarë fuqie. Ai flet për nji <i>Brahman </i>aktiv,
<i>M</i><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>â</i></span><i>y</i><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>â</i></span>
(è ricondotta) te <i>M</i><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>â</i></span><i>y</i><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>â-Shakti</i></span><span style="font-family: Georgia, serif;">,
që nuk don me thanë ma iluzion kozmik, por në të kundërt
"shpërfaqje e esencës që përbahet prej vullnetit </span><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Icchâmâyî</i></span><span style="font-family: Georgia, serif;">.
Nga ana tjetër, </span><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Kâlî</i></span><span style="font-family: Georgia, serif;">
(nji barazvlerës i </span><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Shakti</i></span><span style="font-family: Georgia, serif;">),
qi simbas </span><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Tantave </i></span><span style="font-family: Georgia, serif;">tek
</span><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Kali-yuga</i></span><span style="font-family: Georgia, serif;">
"asht plotsisht e zgjueme", i shpërfaq aspektet e veta
demoniake, t</span>ë shprangosuna<span style="font-family: Georgia, serif;"> dhe të
egra. A s'ka mundsi që kundërgjegjësja e tyne në botën moderne
të jetë gjithçka që mund ta kallzojë shp</span>ërthimin<span style="font-family: Georgia, serif;">
e forcave irracionale elementare, nji "telurizëm" dhe nji
demon i rrymave kolektiviste që, tekembramja, zbulohen si vetë
fryma e botës së teknikës, teksa kundërgjegjësja e tyne
realizohet nga feja e adhmënisë, nga teoritë "vitaliste, dhe
nga zbulimi i fytyrës instinktive-të pavetëdijshme, natore të
shpirtit?"</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="font-family: Georgia, serif;">*
* *</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><span style="font-family: Georgia, serif;">Nuk
mund të mohohet, se nën këtë aspekt, ka tema të konceptimit
tantrik që mton me veprue si pasqyrë ndaj qytetnimit modern në
format e veta ma të guximshme dhe problematike. Kah ana tjetër,
cila pikëpamje mundet me qenë ma tërheqëse për vokacionin e
Perëndimit se ajo për shkak të së cilës, simbas De La Vallée
Poussin, [te budizmi tantrik, te Vajrayâna,] Absoluti vetë prân se
qeni nji përvojë ekstatike për tu ba diçka që ai i cili ka
mrritë ndriçimin mundet me rrokë dhe me e zotnue?</span><sup><span style="font-family: Georgia, serif;">4</span></sup><span style="font-family: Georgia, serif;">.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="font-family: Georgia, serif;"><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">Te
dishepulli, te </span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Siddha</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">
dhe te </span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Vîra</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">,
</span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Kaula</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">
tantrik ekzalton individin që asht epran ndaj çdo çifti të
kundërtash, që asht i lirë si nga e keqja si nga e mira dhe ligji
i të cilit asht vullneti i tij, (</span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>shvecchacarî</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">)
tue shkue ksodore shum ma përtej se mbinjieriu i Nietzsches. Tue
ndjekë ktë rrugë, asketizmi i tipit damtor zëvendsohet prej
teknikave të </span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Hatha-yogas</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">
që prihen me i komandue forcat ma të mbrendshme të trupit,
sbashkut me nji urtì që shpall me </span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Kulârnava-tantran</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">:
"trupi asht tempulli i Zotit, dhe ndërgjegja e gjallë (</span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Jiva</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">)
asht Shiva i amshuem (</span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Sadâshiva</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">).
Rituali tantrik i msheftë (</span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>pancatattva</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">)
shpall mosekzistencën e antithezës mes asketizmit dhe shijimit të
jetës, mes </span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>yoga</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">s</span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>
</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">dhe
</span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>bhoga</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">s.
Ai premton zotnimin e njenit dhe tjetrit, tue nënvizue se bota e
lirimit asht në ktë botë dhe jo në tjetrën (</span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>yoga
bhojâte</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">,
</span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>mokshyate
samsârah</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">).
Zbatimi i rregullave morale si rite të dukshme, në rrethe të
tilla, asht e deklarueme se i përket </span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>pashu</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">së,
nierit të lidhun, të trashë, që i përngjet shtazës, kurse
Tantrizmi premton njohjen ezoterike që liron dhe i thyen tana
zinxhirët</span></span><span style="color: #6666ff;"><sup><span style="font-family: Georgia, serif;">5</span></sup></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">.
</span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">Mbi
kto baza, mund të lindë tundimi me folë për nji Tantrizëm
"modern" e mbase "perëndimor". E prapëseprapë
tue ba kshtu, nji keqkuptim kishte me dalë me siguri. Përkimet nuk
janë t'atilla sa me prekë nji ndryshim themelor te planet dhe
primjet. Vetëm tue e pranue ktë ka me qenë e mujtun me pranue se
Tantrizmi mundet me ia shenjue rrugën nji elite perëndimore që nuk
don me u ba viktimë e atyne përvojavet, teksa i gjithë qytetnimi
asht aty aty me u përmbytë sosh. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><span style="font-family: Georgia, serif;">Në
radhë të parë duhet nënvizue se tek Tantrizmi vlerësimi i
forcave, të vërtetave dhe cilsimeve që mbisundojnë te </span><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Kali-yuga</i></span><span style="font-family: Georgia, serif;">
nuk lejon nji nivel të poshtëm, as nuk lejon që e dhana
ekzistenciale të mrrijë me u konsiderue si nji instancë e mbrame,
dhe aq ma pak (si në rastin e shum prej filozofinave tona
himanentiste) si diçka që u dashka me qenë, e u dashka edhe
glorifikue. Vlerat që i përkasin realizimit shpirtnor epran, si i
pat konceptue tradita e hershme metafizike hindu, mbahen. Problemi
aktual i kohës sonë asht me gjetë metodën për me i ba efektive.
Kjo metodë, e krahasueme me të drejtë me "kalërimin mbi
shpinën e nji tigri", mundet me u përmbledhë te ky parim:
"Për me fitue lirinë duhet me futë në punë po ato forca që
kanë çue te ramja." </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" style="font-style: normal; widows: 4;">
<span style="font-family: Georgia, serif;">*
* *</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="font-family: Georgia, serif;"><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">Për
me gjetë rrugën e duhun në ktë kontekst, duhet me mbajtë mend
se, në teorinë tantrike të shpërfaqjes, mbisundimi aktual i
elementit shanktik në nji fazë të caktueme (faza zbritëse
</span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>pravrittî-mârga</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">)
nuk don me thanë asgja kur krahasohet me parimin e nënrendimit
metafizik të </span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Shakti</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">së
ndaj parimit të saj të përkundërt Shiva, </span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Purusha</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">
a në cilëndo mnyrë tjetër të quhet "mashkulli i </span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Shkati</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">së".
Në ktë perspektivë gjinden të pranishme pika të caktueme
referimi që kanë humbë krejtsisht në vështrimin modern të
aktivizmit perëndimor, për të cilin, në njifarë kuptimi, janë e
përkundërta. Në fakt gjithçka që asht aksion, dinamizëm dhe
divenir, simbas pikëpamjes hindù dhe tantrike, mvesh gjithmonë nji
karakter femnor dhe negativ. Në të kundërt, gjithçka që asht
permanente, e</span></span><span style="font-family: Georgia, serif;"> </span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">palvizshme
dhe qendrore ka nji karakter mashkullor dhe pozitiv, zotnon dhantinë
e dritës dhe qenies, ose, në fjalë të tjera, asht "Zoti i
Skeptrit" (</span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>vajra-dhâra</i></span></span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">).
</span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="font-family: Georgia, serif;"><span style="color: #6666ff;">Kjo
pikë përcakton nji ndryshim të saktë mes horizonteve moderne dhe
atyne që iu tokojnë formave ma të nalta të Tantrizmit. Nse në
nji botë moderne asht e mujtun me konstatue nji tejngopje të
elementit shaktik, sidomos n'aspektet e tij ma të ulta, materialiste
dhe irracionale, kundërgjegjësja shivatike mungon. Kjo e fundit
mund të përçanësohet si viriliteti i njimendtë shpirtnor, i
lidhun ngusht me vlera, primje dhe shkenca të cilave edhe vetë
ideja iu asht humbë në perëndim. Dhe e gjithë kjo, në të
kundërt, merret në konsideratën e duhun nga Tantrizmi, dhe jo në
skaje spekullimi mirëfilli abstrakt, por si nji realizim. Pra asht e
kjartë me p</span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">á</span></span><span style="color: #6666ff;">
ç'domethanie mundet me pasë kjo primje për ata që, edhe pse
merren si individë në vetvedi, duen me iu vue nji cak forcave që
përndryshe nuk do të kishin rezultat tjetër pos zhbamjes.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" style="font-style: normal; widows: 4;">
<span style="font-family: Georgia, serif;">*
* *</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Shakti</i>
asht baza e jetës tantrike, por metoda qendron në kuptimin e saj me
nji intensitet që, në njifarë kuptimi, e ban të vetkonsumueshme
dhe e kthen në mjet transformimi dhe shpërfigurimi për nji
ndryshim objektiv niveli. Nuk duhet me harrue se karakteristikat
kryesore të hyjnive tantrike duhen konsiderue si simbole forcash
destruktive, "lakuriqe", të lira prej lidhjesh, eprane
kundrejt çdo ligji – Kalî, Durgâ, ose në disa aspekte të
sajat, vetë Shiva-Rudra – kanë nji natyrë të tillë sa me qenë
njiherësh hyjnitë e transhendencës së kullueme dhe të lirimit të
mbrendshëm. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">Në
lidhje me ktë, nji aspekt "sakrifikal" dhe nji moment
"transformues" gjenden në të gjitha metodat tantrike,
deri edhe tek ato që ciken me magjinë në kuptimin e ngushtë ose
në dëfrimet orgjiastike, shì si nji kornizë e shejtnueme dhe
nismimore, ajo asht e pandashme nga çdo metafizikë dhe nga
konceptimi tantrik i botës si "fuqi". Kjo përfaqson
rishtas nji linjë ndamje dhe asht e lehtë me i kuptue plotsisht
kushtet në të cilat ideali perëndimor i afirmimit të Unit dhe i
lirisë së tij mundem me i shmangë revolucionet destruktive për të
cilat kemi saora do parandjenja të mbrapshta. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" style="font-style: normal; widows: 4;">
<span style="font-family: Georgia, serif;">*
* *</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="color: #6666ff;">
</span><br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">Tue
i lanë mënjanë aspektet ma të jashtme dhe materialiste të
qytetnimit modern të aksionit, asht e nevojshme tash me konsiderue
at që në njifarë kuptimi mundet me u marrë si nji arterie
qendrore. Asht primja me glorifikue nierin që filloi gjatë
Rilindjes dhe që, përmes idealizmit kritik, racionalizmit etik dhe
moraleve "autonome" të imperativit kategorik, ka çue
n'ushtrimin e fuqisë së vullnetit të kulluet dhe tek ideali i
mbinjieriut. Baza e të tana ktyne primjeve asht ajo me mbetë, në
tanësi, mbi nji plan natyralist, individualist dhe intelektual.
Ksodore soset në qorrsokak. Po kje se konsiderohet seriozisht, asht
e barazvlershme me nji tejngopje të forcës që, falë caqeve të
natyrës njerzore, mundet me përfundue vetëm në nji qark të
shkurtë, në kolapsin e mbinjeriut në nji demon dhe në varietete
të tipit "jam naltësue falë ushtrimeve", kaherë e
dënueme prej urtisë së hershme si nji shmangie e rrezikshme prej
realizimit të vërtetë shpirtnor. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">Atje,
kur ndalemi para ktyne pasojave të mbrame, duket kjartë se në
Perëndim e vetmja zgjidhje e njohun asht ajo me hekë dorë dhe me i
lejue fésë, në aspektet e saj mistike-humanitare dhe në
tërheksinë e saj, me u kthye në botë.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">Jo
ma pak se çdo mësim tjetër me karakter nismues, edhe në Perëndim,
Yoga në përgjithsi, por sidomos Yoga që ka nji primje tantrike dhe
vajrayânike, na thotë se kjo alternativë mund të kapërcehet dhe
se nji rrugëdalje ekziston përnjimend, ani pse – simbas shprehjes
<i>Kâthaka-Upanishad</i> – asht si me ecë mbi tehun e briskut.
Ajo që Perëndimi duhet të mësojë në ktë fushë, asht se bahet
fjalë për nji ndryshim thelbsor dhe ontologjik natyre. Me folë për
"mbinjeri" mundet me çue në keqkuptim. Mbinjeriu
perëndimor shpreh kufijtë ekstrem ose potencialitetet e llojit
njerzor, kurse te Yoga ky asht tranziti nga ky lloj tek nji tjetër,
dhe, si qëllim, asht shkëputja nga çdo gjendje e cilsueme, kjoftë
ajo njerzore, a hyjnore, të cilin duhet me u sforcue me e mrritë
përmes nji teknike pozitive, e konfirmueme nga nji traditë
mijëvjeçare dhe që s'ka asgja të përbashkët me nji gjendje
demoniake të intelektit dhe me prevarikimet e veçanta të fesë së
njieriut materialist. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="font-family: Georgia, serif;"><span style="color: #6666ff;">Prandej
afërmendsh se duhet p</span><span style="color: #6666ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">á</span></span><span style="color: #6666ff;">
ku mbaron rruga dhe ku fillon nji tjetër. Në lidhje pikërisht me
</span><span style="color: #6666ff;"><i>Tantrat</i></span><span style="color: #6666ff;">,
ka primje të përbashkëta me vokacionin perëndimor me realizue nji
vullnet të pamvarun dhe sovran. Por, në radhë të parë, ky
vokacion nuk shfaqet ma si "luciferin" apo "titanik",
por mund të quhet "olimpik", nse mbahet mirë parasysh i
njejti simbol tantrik ku </span><span style="color: #6666ff;"><i><span style="text-decoration: none;">Shkakti</span></i></span><span style="color: #6666ff;"><span style="text-decoration: none;">
rrok ta paepunin "mashkull hyjnor", të bamë me dritë dhe
që mban skeptrin, dhe ajo asht rrezatimi i fuqisë së tij.</span></span><span style="text-decoration: none;">
</span><span style="color: #6666ff;"><span style="text-decoration: none;">Së
dyti, në ndjekjen e ksaj rruge asht e nevojshme </span></span><span style="color: #6666ff;"><i><span style="text-decoration: none;">me
i ba gjanat seriozisht</span></i></span><span style="color: #6666ff;"><span style="text-decoration: none;">.
Nji kualifikim i jashtëzakonshëm kërkohet. Vëmendja dhe
përqendrimi i thukët kërkohen gjithashtu dhe kto nuk kanë asgja
të përbashkët me ushtrimet e filozofisë himanentiste dhe
vullnetariste dhe, në përgjithsi, me qendrimi të thjeshta mendore.
Së treti, iluzionet dhe krenîa e vedit individual, i atij që në
termat hindù mund të quhet vedi samsârik, ose vedi i elementeve
(</span></span><span style="color: #6666ff;"><i><span style="text-decoration: none;">bhûtâtmâ</span></i></span><span style="color: #6666ff;"><span style="text-decoration: none;">)
që asht praktikisht i vetmi i njohun nga shumica dërrmuese e
Perëndimorve modern, duhen braktisë. Në fakt shkatrrimi i kësaj
vedje asht kushti i lirisë së vërtetë dhe i fuqisë së vërtetë,
rrjedhimisht ky asht qëllimi i nji numri të madh teknikash </span></span><span style="color: #6666ff;"><i><span style="text-decoration: none;">Yoga</span></i></span><span style="color: #6666ff;"><span style="text-decoration: none;">
sikurse edhe i atyne tantrike, çka se kto kanë karakter dionisiak
dhe orgjiastik</span></span><span style="color: #6666ff;"><sup><span style="text-decoration: none;">6</span></sup></span><span style="color: #6666ff;"><span style="text-decoration: none;">.</span></span></span></div>
<div align="CENTER" style="font-style: normal; text-decoration: none; widows: 4;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" style="font-style: normal; text-decoration: none; widows: 4;">
<span style="font-family: Georgia, serif;">* * *</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="color: #3333ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><span style="font-family: Georgia, serif;">E
gjitha kjo, që ka të bajë me Kali-yugan, duhet mbajtë parasysh
prej çdo Perëndimori që, ani pse mbetet në të njejtën primje ku
forcat mbisunduese të qytetnimit të tij janë zhvillue, dëshiron
halà, me mjete virile, me e shtri rrugën drejt sferave ma të nalta
që ai ka braktisë me pretekstin e pushtimit të botës. Faktorë të
tjerë duhen marrë në konsideratë në mënyrë që të mos lindin
iluzione dhe që të kuptohet mirë kontributi i dhanë nga
shpirtërimi hindù i llojit Yoga. Sikurse kemi përmendë ma parë,
Tantrizmi ndjek sidomos – rrugën e </span><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Hatha-Yogas</i></span><sup><span style="font-family: Georgia, serif;">7</span></sup><span style="font-family: Georgia, serif;">
dhe kjo duket se përkon rishtas me primjet moderne perëndimore
meqense përçmimi i trupit zëvendësohet me idealin e nji zotnimi
të plotë mbi të. Por ky zotnim asht </span><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>i
mbrendshëm</i></span><span style="font-family: Georgia, serif;">; përkund</span><span style="font-family: Georgia, serif;"><span style="font-weight: normal;">ër</span></span><span style="font-family: Georgia, serif;">
mungesës së kuptimit që i detyrohet disa botimeve të përhapuna
në Perëndim, ajo nuk ka asnjë karakter fizik a fiziologjik. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="color: #3333ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;">Por
udhët që çojnë te trupi e që zanë fill së brendshmi, nga "e
imta", dhe përgjatë linjave të së cilës mund të zhvillohen
përvojat e mbinatyrshme – sikurse shpjegohet në mësimin që po
trajtojmë – paraqesin vështirësi të mëdha për shumicën e
perëndimorëve për shkak të proceseve shekullore që kanë nji
karakter gati konstitucional. Pjesa e mbrendshme e trupit asht e
mbyllun për nierin modern, sikurse për të asht i mbyllun realiteti
i jashtëm që lidhet me aspektet që nuk janë thjesht fizike,
ndjesore apo hapsinore. Yoga i tregon nierit perëndimor udhën për
tu ndjekë me qëllim që shpirti të mundet me e mbisundue trupin
dhe – simbas vetë teorisë antike perëndimore të lidhjes mes
makrokozmosit dhe mikrokozmosit – me zbulue te trupi i zotnuem
ksodore dhe i bamë i vetdijshëm, burimin e fuqive të
jashtëzakonshme. Mbetet, gjithsesi, me u p<span style="font-family: Georgia, serif;">á</span>
në ç'masë secili mundet me e ndjekë ktë rrugë dhe me fitue nji
njohje reale të ktyne proceseve. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="color: #3333ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><span style="font-family: Georgia, serif;">Pika
e fundit me u marrë në konsideratë në mënyrë të veçantë,
ngaqë përgjithsisht keqinterpretohet në botimet perëndimore, asht
ajo se do t'ishte e vështirë me lanë mbas dore, në realizime të
këtij lloji, transmetimin e «ndikimeve» të caktueme, të nji
karakteri spiritual dhe mbiindividual, të kryeme nga organizata
nismimore të rregullta. Pikërisht si rastet e qarkut të shkurtë,
të përmenduna ma sipër, mund të shkaktohen nga himanenca dhe nga
vullneti, duhet nënvizue vështirësia e individit me kapërcye
vetvedin, përpos rastesh të veçanta të marra në konsideratë,
përkundrejt fantazive të nji vetafirmimi zhgënjyes. Duhet të
ndërmendim sesi studiuesi ma i madh në Evropë i tantrizmit, Sir
John Woodroffe, na tha se ai nuk mund t'i pranonte kushtet e
përgjithshme që i kërkoheshin për me hy në lidhje me organizata
tantrike nismimore për ndonji gja ma shum sesa plani i thjeshtë
doktrinor. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" style="font-style: normal; widows: 4;">
<span style="font-family: Georgia, serif;">*
* *</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<span style="color: #3333ff;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><span style="font-family: Georgia, serif;">Në
përfundim, ajo që kemi vu ma parë në dukje ktu gjen konfirmim.
Kah njena anë pra ka nji gjegjësi mes disa ideve tantrike themelore
dhe disa primjeve mbisunduese të shpirtit modern, për shkak të të
cilave mund të vihet re seriozisht njifarë baze në pretendimin e
</span><span style="font-family: Georgia, serif;"><i>Tantrave</i></span><span style="font-family: Georgia, serif;">
me paraqitë nji ide të përshtatshme me epokën e mbrame, pra me
kohët e tashme. Kah ana tjetër ekziston nji vijë shenjimi e
mirëpërcaktueme mes dy domejneve, për të cilat nuk i kursyem
mundimet që t'i parashtrojshim. Aftësia me i tejkalue kto vija në
disa mendje perëndimore tepër të kualifikueme, i gjegjet në masën
në të cilën ato mund t'i qendrojnë besnike udhës kryesore të
ndjekun nga qytetnimi përkatës pa u drejtue, për ktë shkak, drejt
ndoj krize pa zgjidhje. Kto mund ta kthejë, të paktën për hesap
vetjak, nji helm të fuqishëm në nji medikament të shëndetshëm;
forcën që ka prodhue ramjen, në nji forcë që ngjall nji
ringjallje dhe ban pjesëmarrës bashkë me të tjerët tek diçka
eprane dhe shkëndritëse, përtej atyne fuqive pa qendër dhe pa
perspektiva që i tokojnë epokës së errtë. </span> </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><i><span style="font-family: Georgia, serif;">1
N</span><span style="font-family: Georgia, serif;">ë lidhje me ktë, shih për
shembull: «Mahânirvâna-tantra, I,19; II, 7, 14; Târâpradipa»,
I; Shiva-Chandra, «Tantratattva», përkth. Angl. I A. Avalon,
Londër 1914, I, 382 etj. [Tek «Mahânirvâna-tantra» thuhet
(propriamente) se mësimi i përshattshëm për epokën e parë
(Satya-Yuga) ishte ai i Shruti, ose i Vedave, për të dytën (Treta)
ai i Smriti, për të tretën (Dvâpara) ai i Purânave, për të
mbramen (Kali-yuga) ai i Tantrave dhe i Âgamave. [Veni oroe se e
dyta qyhet e treta dhe e treta quhet dvapara, pra me numrin dy (dva),
për shkak se në epokën e dytë harmonia e shpërfaqjeve
t'ekzistencës zvogëlohet me nji të tretën, kur n'epokën e tretë
virtyti dhe drashtja prej Zotit përgjysmohen. Njiherit epoka e dytë
dhe e tretë janë të përkëmbyeshme, meqenëse 4 epoka janë
ciklike. shën i përkth.]</span></i></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Georgia, serif;"><span style="font-size: x-small;"><i>2
Për krahasimet mes formulimeve të ndryshme të doktrinës së katër
epokave dhe përdorimin e saj në nji metafizikë të përgjithshme
të historisë, shih J. Evola: <span style="font-family: Georgia, serif;">«erhebungëieder
die moderne ëelt» Stuttgart, 1935. Pjesa e dytë (= «Revolta
kundër botës moderne»].</span></i></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Georgia, serif;"><span style="font-size: x-small;"><i>3
Fakti se nën disa kandpamje, Shaktizmi duhet konsiderue si
rigjallnimi i nji nënshtrese arkaike prearjane, nuk e paragjykon
aspak interpretimin e naltpërmendun. </i></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Georgia, serif;"><span style="font-size: x-small;"><i>4
L. De La Vallée Poussin: Bouddhisme. Études et matériaux, Paris
1989, f. 148.</i></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><i><span style="font-family: Georgia, serif;">5
Referimet dhe teksi si ma sip</span><span style="font-family: Georgia, serif;">ër,
shih J. Evola: «Lo Yoga della potenza (Saggio sul Tantra)», Milano
1949, passim.</span></i></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Georgia, serif;"><span style="font-size: x-small;"><i>6
[Në nji tekst orfik-pitagorik të vonë pos katër epokave të
shenjueme prej Hesiodit të cilat iu gjegjen yugave hindù, quhet
edhe nji epokë e mbrame, e vume nën shenjën e Dionisit. Mirëpo,
Dionisi edhe prej të lashtëve konsiderohej si nji hyj i ngjashëm
me Shivën, në nji prej aspekteve kryesore të vume në spikamë
prej Tantrizmit të Dorës së Majtë.]</i></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Georgia, serif;"><span style="font-size: x-small;"><i>7
[Hatha-yoga (në kuptimin tekstual don me thanë yoga-e dhunshme dhe
aspak <span style="font-family: Georgia, serif;">«yoga-fizike») e nënkuptueme si
«yoga e fuqisë gjarpnushe», si Kundalinî-yuga e bazueme mbi
rizgjimin dhe përdorimin, për «lirimin» e saj, të Shaktisë së
parëlindun (latente) në organizmin njerzor, të cilës i
bashkëshoqnohet zhvillimi i nji shkencë të tanë që për si
objekt «trupësinë ekolute», anatomia dhe fiziologjia hiperfizike
e organizmin njerzor në kuadrin e korrespondencave mes nierit dhe
botës, mes mikrokozmosit dhe makrokozmosit.]</span></i></span></span></div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-51091078636844260902016-05-23T09:16:00.002-07:002016-05-23T10:20:51.170-07:00Restaurimi dhe festa e atij që të doKa thanë Herzeni, se “historia nuk kthehet mbrapsht… të tana
rivendosjet, të tana restaurimet kanë qenë gjithmonë maskarada”. Dhe i
tillë rezulton edhe ky restaurim i bolshevizmit, që gjithsesi shfaq
tipare të shfytyrueme, aq sa me u quejtë neobolshevizëm.<br />
Neobolshevizmi realizon nji simbiozë mes bijve të persekutorve dhe
bijve të të persekutuemve. Papën, e presin tue varë (kët radhë
fotografitë) e të varunve me urdhën të baballarëve të tyne. Njiherit,
auktoriteti papal nuk bzan, sikundër nuk rezulton të ketë bza kur
ndodhte varja. Asht nji pushtet që rilegjitimon nji tjetër.<br />
Neobolshevizmi ia ka marrë dorën pornografisë. Jo se bolshevizmi
shqiptar nuk ishte i tillë, por ndryshonte për shkak të përqendrimit
bardhezi të çdo regjie në duert e partisë-shtet. Tash kemi bolshevizëm
me ngjyra, neobolshevizëm.<br />
Njiherit teksa bolshevizmi lidhte aleanca për arsye ideologjike,
neobolshevizmi e ka tejkalue dimensionin ideologjik, tue qenë
gjithëpranues ose gjithçkanganës, mjaft që të ketë logjikën vicioze të
kapitalit që qarkullon brenda rrethit vicioz.<br />
Në fillim të viteve ‘90, pavarsisht se në krye të Shqipnisë ishin
akoma bolshevikët, pati nji hapje të çuditshme drejt lirisë. Shqipnia
nuk ishte ndërtue akoma, dhe ajo ishte koha kur mund të hidheshin
themelet. Brezi që mund ta kishte ndryshue paradigmën tue e mbajtë
vendin në kushtet e rritjes civile, nuk e filloi at punë, për shkak se
filloi punë jashtë vendit. Dhe atëherë bolshevizmi përpunoi dhe futi në
veprim programin e restaurimit.<br />
Ky plan parashikonte veç tjerash, që shoqnia shqiptare, të mos ishte
thjesht e hapun, por e zbërthyeme. Ka nji mnyrë me e demoralizue,
çintegrue dhe shpopullue nji popull, kjo asht mnyra pornokratike, kur
pornokracia bahet stil jete. Qëllimi asht i kjartë: Shqipnia nuk duhet
të ketë ma popull të vetin. Pornokraci don me thanë pushtet i
prostitutave. Qofshin meshkuj a femna. Kah ana tjetër, demokraci don me
thanë pushtet i popullit. Pra, mënyra ma e mirë për me e kalue sistemin
nga demokraci në pornokraci, asht ajo me eliminue popullin. Me e
eliminue si subjekt historik, metafizik, botëprodhues, jetësor,
pavarësisht se kah ana biologjike vazhdon ta miklojsh, teksa e pranon
edhe si klient. Dhe kshtu shqiptarët në çdo sferë të jetës së tyne
shqiptare, ndihen klientë në vend të vet; madje klientë në nji treg të
pambuluem dhe pa rregulla loje.<br />
Dhe kshtu mjafton mos me i dhanë të drejta sociale: punë, dinjitet,
arsim, shëndetsi. Dhe tue lshu dorën kah të drejtat civile me ba
koncesione antipopullore: martesën brenda të njëjtit seks, që i hap
rrugën edhe shtatzanisë me qira (me pasojë blemjen e fëmijës) e me
radhë. Të gjitha kto kanë bekimin e fondacionit për nji shoqni të
zbërthyer, pavarësisht se vetë drejtori, sa i takon familjes së tij, nuk
asht aq i hapun, madje asht kaq tradicionalist atavik, sa martohet me
nji vajzë gjysmë shekulli ma të re.<br />
Lind pyetja: A do ta hanë shqiptarët tekun e radhës? Demoralizimi i
gjatë, e ka shndërrue korrupsionin në stil jete. Ka rrezik që shumica e
shqiptarëve të Shqipnisë janë tolerantë ndaj korrupsionit, si e vetmja
alternativë me shkepë ndoj gja prej publikes.<br />
Njiherit edhe kategoritë e privates dhe publikes në Shqipni janë të
ndotuna. Ajo që e prish dialektikën mes tyne, asht kategoria e
kolektives. Shteti asht kolektiv. Vota nuk asht as private, as publike:
asht kolektive. Te klubi i lagjes lypet vota, dhe qytetarët e falin
shoqnisht, tue qenë krejtsisht shpresëhupun se mund të kenë za në
shkretëtinën e demokracisë shqiptare. Neobolshevizmi vazhdon me i rrejtë
me thasë mielli, si në kohën e Ylli Bufit, që asokohe pat deklarue se
kishte edhe 7 ditë bukë dhe populli me humorin e tij bujar e quejti Illi
Bifi. Por atëherë kishte popull.<br />
97-a e vrau popullin shqiptar. S’e kishte ba asnji dominimin i huej,
as komunizmi s’kishte mujtë deri në fund. Kishte krijue bazat sigurisht.
Tue pré lidhjen me tokën (shpronësimi), dhe lidhjen me qiellin (ndalimi
i fesë si botëkuptim, jo vetëm i institucioneve fetare), kishte pré
lidhjet metafizike të popullit me esencën e vet. Neobolshevizmi, synon
edhe shkatërrimin e familjes. Propagandon nji stil jete të bazuem
tansisht mbi paren. Vetëm se nuk ka kuptim që ky stil jete t’u lehet
trashëgim mbasardhësve, kur shumica absolute e njerëzve nuk kanë me
mujtë me iu lanë edhe paret që duhen për me e jetësue at’ stil jete.
Tanë misioni konstruktiv i mediave pushtetare asht shkatrrimi i gjuhës,
traditës dhe vetë indit popullor shqiptar. Mjafton pra që nji gja të
shfaqet dhe ajo pranohet, nuk përban ma skandal. Çdo gja duhet të jetë
kronikë e zezë, në mënyrë që njerëzit të mos arrijnë me gjetë frekuenca
të tjera në jetë, përpos atyne të zisë spektakolare. Reality show-t janë
autopsitë live që i bahen kufomës së popullit. Nji reality show i
kangës, asht prova se shqiptarët s’dijnë ma me kndue, nji reality i
valles asht prova se shqiptarët s’dijnë ma me kcye, nji reality show i
llafeve asht prova se shqiptarët s’dijnë ma me ba as muhabet.<br />
Kah ana tjetër, çdo snob, pretendon se menderja e tij meriton fronin e bashvendit.<br />
Sigurisht edhe ktë primje majmuneske e kemi.<br />
Në ditën botnore të nanës, google vendos nji doodle me kpucë unisex,
në vend të papuçeve klasike. Nji shkollë në Torino, anulon “Ditën e
nanës”, me pretekstin se u fyeka ndjeshmëria e minoriteteve të devijueme
(a thue se nuk janë bij nanash edhe ata?!), dhe tash e mbrapa ka me u
quejtë “la festa di chi ti vuole bene”. Nuk mbetet mbrapa edhe LGBT
shqiptare. Realizon nji klip, ku dy pjeshka lezbike përkujdesen për nji
fmi, dhe diçitura në fund: familja është dashuri dhe përkujdesje.
Reklamat bahen për me shitë produkte. D.m.th. kjo lloj familjeje që i
shitet publikut, asht produkt. Asht pra produkt dashurie, por në shitje.
Dashunia e vërtetë nuk ka nevojë për reklamë. Nji dashni që shitet,
quhet prostitucion.<br />
Lufta e tretë botnore asht kjo. Nji luftë për frekuencën e
perceptimit. Nji luftë për me arritë me e dominue krejtsisht
perceptimin. Globalizimi ka tiparet e nji fashizmi light. Me filtër.
Filtri asht si gjithmonë mediatik, i patinuem. Falsifikon gjithçka.
Globalizohet vetëm e keqja, të mirat lokalizohen. Restaurimet që bahen
te ne janë pjesë e restaurimit të madh të bolshevizmit. Shikjoni
restaurimin e kullës së sahatit dhe a nuk ju duket gadi për spot
promocional?<br />
Njerëzit nuk duhet të harrojnë se mund të jetohet ndryshe. Duhet të
fillojnë ta kapin në dorë seriozisht stilin e tyne të jetës. Ky asht
arti kryesor i ditve të sodit. Ka vend për kryevepra. Nuk duhet me
ndejtë me duer në xhepa, tue pranue si të mirëqenë nji stil jete të
induktuem prej pushtetit hegjemonist globalizues. Fundi i historisë
duhet me qenë fillimi i historive të reja të të gjithë popujve.<br />
Të tana restaurimet kanë qenë gjithmonë maskarada. Por maskaradat nuk mund të zgjasin përjetsisht.Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-21153667368270886992016-05-05T02:25:00.000-07:002016-05-20T02:58:53.809-07:00Kalifi i fundit<div style="text-align: center;">
<span style="font-size: x-large;"><b><span style="font-size: large;">V</span><br /> Bagdadi</b></span></div>
<br />
Po e lamë mbretninë e Mosulit dhe po flasim për
qytetin e mahnitshëm të Baudakut (Bagdad). Aty ligjërojte dikur kalifi i
tanë saraçve, sikurse në Romë asht selia e Papës së të krshtenvet
mbarë. E përshkon tejpërmes nji lum i madh (Tigri), që po me e lundrue
mundesh me mrritë deri tu deti i Hindivet; dhe tregtarët e kaptojnë me
mallnat e tyne: zdrypin përgjatë ujnave deri tu qyteti me emnin Kizi dhe
s'andejmi hyjnë në det.<br />
Në gjysë të rrugës ndeshet nji qytet tjetër <span class="text_exposed_show">plot nur, i quejtun Basora; rrethinat e saj janë mbushë me pyje ku pjeken hurmat ma të shijshme në botë.<br />
Në Baudak punohen cohna mndafshi dhe të prarueme, të stolisuna me
shtazë e shpezë: asht pa mëdyshtje krahina ma fisnikja dhe ma e madhja
ndër shoqet: mjaft me ndërmendë se kalifit iu gjet thesari ma i madh që
ka pasë ndojherë njieri i gjallë. Qè shkurtimisht historia: në vjetin e
Krishtit 1255 Kani i Madh i Tartarve Alani, vlla i perandorit të sodit,
mblodhi nji ushtri të fortë, marshoi në qytet e msyni me njat turr. Kje
nji bamë primend e paharrueshme, ngase Baudakun e mbrojshin njiqind mijë
kalorës, pa njehë kambsorinë.<br /> Kur Alani zateti si ngadhënjyes në
qytetin e nënshtruem, i gjeti si thamë kalifit nji kullë deng me ar,
argjaend dhe xhevahire: tue e këqyrë tanë atë bollëk pamasë, mbet bukur i
harbitun, dhe at-heran çoi e thirri para vedit kalifin e robnuem dhe e
pveti:<br /> - Kalif, pse e kishe mbledhë tanë at thesar?... Çka deshte me
ba me të?... A nuk e dijshe se un isha anmiku jot dhe po gatitesha me
të ra me ushtri e me t'i zaptue zotnimet?... E n'kjoftë se e dijshe, pse
nuk shpenzove spakut nji pjesë të tanë ksaj pasunie të kotë për me
rekrutue ma shum kalorsa e kambsor në mprojë të qytetit?<br /> Kalifi nuk u gjegj, dhe pseja asht e thjeshtë: nuk dinte çka me thanë. Alani rrudhi vetllat, u mendue nji grimë, mandej ia pat:<br /> - Kalif, meqë e kuptoj se ti thesarin tand e don ma fort se çdo gja tjetër në dynja, due me ta lanë që ti të ngihesh me të.<br /> Mandej çoi e ngujovi në kullë, pa bukë as ujë; dhe në krye të katër ditve fatziu vdiq midis tanë arit të tina të kotë.<br /> Dhe ky kje i mbrami ndër kalifët e Baudakut.</span><br />
<br />
<div class="text_exposed_show">
Marco Polo, Il Milione</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-57909172950382318622016-03-28T07:00:00.000-07:002016-03-28T07:00:24.593-07:0021 arsye pse meshkujt perendimorë janë ma xhentil se shqiptarët (dhe pse shqiptaret duhet të lidhen me ta)
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<ol>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Asht provë e xhentilesës së
pashterrshme të perendimorëve, fakti se gjithmonë shqiptarët
paguejnë.</span><br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Perendimorët tue pasë shum
ma shumë pare, janë rrjedhimisht shum ma xhentila, për ma tepër
që kto pare nuk i kanë ndy duert me i fitue vetë dhe nuk i ndyjnë
duert as me i harxhu për ju.</span><br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Sepse po tu fik makina,
mashkulli perendimor të thrret direkt zjarrfiksen, kurse shqiptari
përvjel mangët dhe ta shtyn, si katundar i pandreqshëm që asht.</span><br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Sepse me shqiptarin ju mund
të humbisni virgjëninë, kurse me perendimorin humbni direkt
ndjeshmërinë dhe s'keni ça me humbë ma.</span><br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Sepse shqiptari të rrah dhe
s'të len me qa, kurse perendimori t'kalon në depresion.</span><br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Sepse perendimori asht shum
xhentil me kafshët, veç ekosistemin kafshon.</span><br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Ju duhet të lidheni me
perendimorin se shqiptari e ka kafshën jashtë, kurse perendimori e
ka mbrenda, dhe ju s'guxoni me vlersue mbrendinë e tjetrit, kjo
asht kaq indiskrete.</span><br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Sepse shqiptari fut hundët
në punët tueja personale, kurse perendimori fut hundët vetëm në
punët e vendit tand.</span><br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Ngaqë kur shqiptari t'i fut
duert nuk asht tue t'lypë kuletën, kurse perendimorit ia fut duert
ti dhe ia gjen mejherë kuletën, por hadje gjeji pin-in mandej.</span><br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Sepse me shqiptarin ju nuk
mund të ndrroni garderobë kaq shpesh, kurse me perendimorin ju
mund të veshni pantallonat sa herë të doni.</span><br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Sepse perendimori e ka kthye
xhentilesën në institucion. Mos ia merrni për formalitet.
Formalitetet të mbajnë në formë.</span><br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Sepse perendimori e ka shpikë
gjuhën e aparencës dhe në ktë gjuhë juve ju dalin llogaritë,
të paktën për sa kohë ju tërhjek aparenca.</span><br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Sepse me perendimorin ju bani
eksperienca interesante, kurse me shqiptarin përjetime të
dhimbshme.</span><br />
</li>
<li> <span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Sepse me perendimorin
ndaheni mirë, kurse me shqiptarin do t'ishte ma mirë mos të ishit
njoftë.</span><br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Sepse perendimori ka takt,
kurse shqiptari të prek. </span>
<br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Sepse ma mirë nji perendimor
sado-mazo, se nji shqiptar sade.</span><br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Sepse perendimori asht ulok,
kurse shqiptari asht malok.</span><br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Sepse shqiptari asht xheloz
provincial, kurse perendimori kozmopolit formal.</span><br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Sepse perendimorët edhe kur
s'dijnë ma me ba art, bajnë art kontemporan, kurse shqiptarët
njohin vetëm artin e luftës.</span><br />
</li>
<li><span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Sepse pjeshkëria juej ka
shum pak treg në Shqipni, dhe shum shum treg në perendim, ku
vetrinat ju presin dhe nuk mungojnë bananet.</span><br />
</li>
<li> <span style="font-family: Gadugi, sans-serif;">Sepse shqiptari të kujton
cipën, kurse perendimori t'emancipon. </span>
<br />
</li>
</ol>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-54878089253537406802016-02-24T02:17:00.004-08:002016-02-24T02:18:12.317-08:00PROTESTA PERPARA LIGJITKto dit, industria e spektaklit na serviri do imazhe që ma shum sesa
mendjen, tërhoqën vëmendjen. Disa aktivistë të shoqnisë civile, me pak
konflikt interesi për shkak të angazhimit nëpër OJF-na, bashkë me do të
tjerë pa konflikt interesi, shkulën nji rrethojë mbrenda të cilës
parashikohej i sati ndërtim mbrenda parkut të liqenit artificial. Gjesti
brutal i nji grueje që i hedh në tokë kapelen policit dhe ky që ia
kthen me shpullë, tregoi ma s’miri se jemi “përpara ligjit”, veç jo në
kuptimin përballë tij, por në kuptimin se jemi para pranimit të ligjit,
pra jemi parapolitik. Edhe reagimi i policit ishte parapolitik. Nuk më
intereson a ishte i dhunshëm a brutal. Nuk e di çfarë do të më ndodhte
sikur t’i hidhja në tokë kapelen nji polici amerikan, nji xhandari
francez, a nji karabinieri italian. Aksioni dhe reaksioni kishin të
njëjtin regjistër. Fryma e ligjit nuk shihej kurrkah.<br />
Imazhi tjetër që bani xhiron e dritoreve virtuale, ishte shterzimi i
njifarë Eljan Tanini, që mund ta quejmë për qejf El ninjo – nji lloj
korrenti që hiqet si uragan, në momentin kur i vehen prangat. Aktiv në
shumë profile (…çel ekspozita si piktor, shkruen libra si filozof, punon
në televizion, proteston në protestë, me siguri edhe ojëfon nëpër
OJF-na), nuk ka halà portret. Mund të jetë çashtje moshe, por tue pasë
parasysh sa aktiv asht qysh tash në profile të ndryshme, ky zor se ka me
krijue ndojherë portretin e vet. Në ktë shkrim na intereson, për shkak
se asht nji ekzemplar i moralit të kohve të reja: Morali mediatik.<br />
Në radhë të parë duhet mbajtë parasysh se çdo imazh asht fals. Por në
kohët e reja, morali asht baras me dukjen. Pra mjafton me u dukë, për
me kenë i moralshëm, ose amoraliteti që duket, asht moral i pranuem.
Tashma s’asht nevoja as me u dukë si i moralshëm. Thirrma çajupjane e
Rilindjes autentike: Shqiptar mos rri, po duku!, ka kalue në tranzitive:
Shqiptar, rri rri dhe duku! Ose thjesht duku!<br />
Kto janë disa arsye pse kto imazhe tërhjekën vëmendjen. Po pse nuk tërhjekën mendjen?!…<br />
Në mnyrë naive, dikush shtron pyetjen: Pse prapë beton?! Asht si me pyet pse gjysma e rezidentëve shqiptarë jetojnë në Tiranë.<br />
Në vendin tonë ka dy industri. Industria e imazhit që asht
ndërkombtare, dhe industria e ndërtimit, që asht e vetmja industri
kombtare. Cili shqiptar nuk asht kah ndërton nji shpi aktualisht, kjoftë
në tokë të zanun a në tokë të bleme? Prandej, nuk kemi pse habitemi kur
shpërthen betoni gjithandej. Po ju vërtet kujtoni se nji pushtet i ri
(i ri në sensin logjik), ka me e ndalë betonin?! Thjesht ka me fikë do
betoniera dhe me vu në punë do të tjera. Personalisht mendoj se pushteti
aktual asht ma i keqi ndër vite, mbasi përdor paret e industrisë së
ndërtimit, jo për me shtu ndoj kand të gjelbër (qoftë edhe në periferi,
meqë qendra u dashka bunkerizue se s’ban), por me pague industrinë
ndërkombtare të imazhit, ku falë operacioneve plastike ka me u dukë “me
ftyrë njerzore” në sy të botës, të cilës, në fakt, s’i intereson fare as
fati i shqiptarëve as fati i klasës së tyne politike.<br />
Prandej, shqiptarët, të cilët i janë turrë qendrës në mnyrë
apokaliptike, pikrisht me kompensue faktin se jemi nji provincë e
zhurmshme ku koha asht ndalë, nuk kanë pse habiten se shì dëshira e tyne
e smundë me jetue të gjithë në panoptikonin Tiranë, e ban të
pajetueshëm at qytet, e minon zhvillimin civil të tij. Nse nuk e zbulon
qendrën mbrenda vedit, ke me kthye në periferi çdo qendër të banueme
prej teje. Asht ky kompleks i ikjes fizike nga provinca, që i jep
kuaj-fuqi industrisë së ndërtimit, me hamshorët e saj të tërbuem. Nse
nuk e kuptoni pse po shpërthen betoni prapë, kaloni nji mjes te parku i
Ushtarit të Panjohun dhe shikjoni matrapikët e ngulun në bar, në pritje
të punëdhanies. Ju edhe doni punë në ndërtim, edhe doni që të mos ketë
ndërtime. Atyne që presin me matrapik të ngulun në bar, nuk iu japin
punë OJF-nat, por industria e ndërtimit. Por ju nuk u jepni za atyne! Ju
u jepni za OJF-nave dhe LGBT-nave!<br />
Për me i ndejtë logjikës së shkrimit, duhet të theksojmë se në
Shqipni ka nji simbiozë antidialektike mes shumicës dërrmuese dhe
pakicës që jep dërrmën. Asht nji pakicë që shet diploma, por asht nji
shumicë që i blen. Asht nji pakicë që ndërton bunkera shumkatsh, por
asht nji shumicë që i blen. Asht nji pakicë që e menaxhon korrupsionin,
por asht nji shumicë që e ushqen atë. Duhet mbajtë parasysh, se nuk janë
individat që e qeverisin jetën e përditshme të nji populli, por asht
stili i tij i jetës. Prandej ndrroji sa të duesh aktorët, po nuk ndrrove
stilin e jetës, tue fillue prej mnyrës si mendon dhe vepron, nuk ke
ndryshue asgja. Katovica ishte pikërisht në stilin “Gattopardo”: ‘Si
cambia tutto per non cambiare niente’.<br />
Prandej që protesta të ketë kuptim etik, dhe të mos karakterizohet
thjesht nga morali i batakut mediatik, duhet të ketë frymë tjetër.
Qytetari nuk tregon katundarinë e tjetrit, por qytetarinë e vet.<br />
I vetmi ogur asht që ploja, e cila e gjeti Tiranën dhe qytetet
bregdetare, të mos përhapet npër rrethe. Por nse ne nuk fillojmë me
ndërtue industrina të tjera, dhe mbesim në dorë të industrisë së
ndërtimit, ose të trafiqeve ose të remitencave të shqiptarëve që punojnë
jashtë – të cilët kjo qeveri ka mendue edhe me i taksue, por nuk ka
vend në botë që takson kontributorët spontan!, at’herë kangët e
shekullit tonë, kanë me qenë kangët e betonieres.Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-77580109901469678942016-01-11T06:57:00.003-08:002016-01-11T06:57:45.832-08:00Pse Edi Rama duhet ta shohi edhe njiherë filmin “Being John Malkovich”Paralelizmat mes artit dhe pushtetit janë asimetrike, mbivendosjet të
pashmangshme. Arti i vërtetë asht gjithmonë njifarë fitoreje e
individit kundër llojit, ma mirë me thanë vetëvendosja e individit
kundrejt llojit. Pushteti asht mbisundimi i llojit në dam të individit.
Në sytë e çdo pushteti, cilido kjoftë emni i tij, edhe demokraci,
individi asht gjithmonë mjeti dhe jo qëllimi.<br />
At-herë pse u dashka arti?! E në fakt, vetëm arti na duhet… që
individi të mos mbetet peng i llojit… jo vetëm kaq, po që ai ta
tejkalojë edhe vetvedin, falë asaj që asht e vetmja formë legjitime e
anarkisë: vetëvendosja.<br />
Nji buratinar papunë – shkurt, artist i trishtuem – që ka për grue
nji veprimtare të mbrojtjes së kafshëve dhe si pasojë për shpi ka nji
kopsht zoologjik, ka dalë në rrugë të madhe në pritje të përnjohjes që
ka me i lejue ma n’fund me e shprehë talentin faqe botës. Nji mjes,
teksa në sytë e nji të mitune e kthen shfaqjen e vet me kukulla Abelardi
& Eloiza në nji mpleksje të harbueme, tue hangër edhe nji grusht
prej të atit të spektatores së tij të vetme, vendos me e lanë rrugën e
me kërkue nji punë normale. Dhe kshtu i gjegjet nji njoftimi të nji
firme që kërkon nji arkivist me duer të shkathëta. Falë shkathtësisë së
gishtave e fiton vendin e punës me të parën. Deri ktu s’do të kishte
ndoj gja të habitshme, por zyrat e firmës gjinden tek nji kat i
çuditshëm, ose nji gjysmëkat ma mirë me thanë. Kati i 7-të e 1/2. Çka i
detyron të gjithë frekuentuesit e katit, të dalin nga ashensori pak a
shum si nga pusi.<br />
Të gjithë ecin të krrusun, ksaj i shtohet edhe nji lloj aberracioni
në perceptim i njerëzve që punojnë aty. Nji lloj pashpirtsie asht
n’ajër, porse bahet fjalë për nji pashpirtsi qesharake. Shefi asht nji
plak që jargavitet mbas çdo fundi mini a maksi kjoftë. Sekretarja, edhe
ma komike, ban se ndigjon tjetër për tjetër. Pa fillue halà mirë punën,
ish-buratinari, gjen te nji kolege objektin e tij të dëshirës dhe fillon
mejherë me flirtue me ‘të në mnyrë të garrametshme dhe të pashpresë.
Jeta e tij e vokët ndryshon kambekrye, kur tue lypë me marrë nji dosje
që i ka ra mbas etazherit zbulon nji tunel, dhe i shtymë brenda tij nga
kurioziteti me kuturisë aty mbrendë, përjeton nji udhëtim metempsikik
mbrenda unit të John Malkovichit. Kjo zgjat vetëm 15 minuta, mandej
buratinari plandoset si thes buzë rrugës në periferinë industriale të
qytetit. Mendja e Malkoviçit na paskej nji birë, për të cilën s’i paskej
shkue bira e mendjes as atij vetë.<br />
Buratinari e kupton mejherë ‘filmin’. Diçka ndizet mbrenda tij. Për
herë të parë ai, që asht msue me lvizë fijet e jashtme të kukullave
pashpirt, kontrollon fijet e mbrendshme të dikujt me shpirt, madje me
shpirt artisti. Sparit e ndan ktë zbulim me shoqen e tij të re, mandej
me të shoqen. E para vendos me e shfrytzue ktë portal, për me ba pare. E
kthejnë në biznes. Hapin firmën JM sh.p.k. Bileta që caktojnë asht 200
dollarshe, me dashtë me ba nji xhiro çerekorshe mbrenda unit tashma të
çakorduem të Malkoviçit. Malkos po i ndërtojnë pa leje mbrenda vedit.
Mandej i tregon të shoqes. Kjo e sheh në mnyrë ma mishtore-kafshnore
udhtimin mbrenda Johnit. Pohon se pasja e nji portali – nji kalimi – nga
ana e Malkos na qenkej si pasja e nji lloj vagine nga ana e tij. Dhe se
ajo ishte ndje sexy gjatë udhtimit, dhe donte ta përjetonte mejherë
rishtaz si përvojë… mandej të nesërmen i pohon se tashma ka paqartsi për
seksualitetin e vet, madje ma n’fund e ka të qartë se ajo vetë ndihet
trans. Ndërkohë, si tue luejtë si tue qeshë, të dy, burrë e grue i ka
zanë qymyri me kolegen afariste të punës.<br />
Në tanë ktë lamsh figura e Malkoviçit asht ma komikja dhe e
dhimbshmja njiherit. Për ma tepër që ai në ktë film, lot vetvedin. Me
luejtë ktu ka kuptimin e vet etimologjik, atë që në latinisht dha
“ludere” prej kah “il-ludere”. Aktori Malkoviç (homo ludens) ndihet i
çuditshëm, d.m.th. ma i çuditshëm se zakonisht, ndihet i mujtun dhe i
bujtun, mandej edhe ai ndjen nji lloj varsie nga kolegia e punës e
buratinarit, deriqë flirton edhe ai me ‘të. Ktu ngatrrohet keq puna,
ngase Johnin e përdorin si traget dy gratë, me ba dashni njena-me
tjetrën. Ngaqë n’orën kur lanë tokim, teksa kolegia shkon te shpia e
Malkos, dashnorja e saj shkon te portali për me hy mbrenda tij. Ktu të
gjitha gjanat ndërlikohen edhe ma tepër, ndërkohë klientë të shumtë
jashtë orareve të zyrës fluturojnë mbrenda Johnit, deriqë Malkoja, i
thellon dyshimet & kërkimet dhe arrin me i kapë dorasët me 200
dollarsha n’dorë dhe… – ktu komedia bahet e zezë – provon edhe ai me hy
n’portalin e vet. Mund të quhet realizimi i andrrës së çdo narcizisti,
por për Johnin asht makthi ma i frikshëm. Në botën e Malkoviçit që ka hy
mbrenda Malkovichit – pra kemi nji monadë që ka implodue – të gjithë
kanë ftyrën e tij, çdo fjalë që thonë tingllon Malkoviç, çdo tik
shumfishohet n’infinit, në mnyrë të pandreqshme. Ky regresion
matrioshkash nuk ka asgja prej transgresioni, dhe asht e kundërta e
aventurës.<br />
Për fat, mbas pak Malkoja del prej vedit – pra kthehet n’vedi – tue
ra edhe ai si thes në periferinë industriale të qytetit, ku e peshkon
buratinari, të cilit ai i hakrrehet me kërcnim për gjyq.<br />
Posesiviteti i buratinarit arrin kulmin, kur – mbasi ka kuptue
marifetin e së shoqes, e lidh atë dhe e fut nji kafaz me majmunin – tue
hy mbrenda Malkos n’orarin e tokimit të dashnoreve – përfiton
seksualisht nga kolegia që kujton se asht tjetra.<br />
Tashma, buratinari, ka vendosë mos me dalë ma prej Malkoviçit. Asht
aq i sprovuem me “fijet”, sa nuk ka burrë nane me e bindë se mund të
priten. Ai asht kthye falë ktij posedimi, në nji padrino të mbrendshëm
të John Malkoviçit… i cili, nën zgjedhën e unit të ri, vendos mbrenda
natës me e lanë zanatin e aktorit, dhe me iu kushtue kukllave… Kaq
mjafton me përshkrimin e filmit, nji sistem qarqesh të shkurta e
rrethesh vicioze, të orkestrueme me përimtësinë teknike të nji sistemi
alarmi gjithsigurues.<br />
<br />
* * *<br />
<br />
Kati gjysmak 7 e 1/2 prej ku njerzit pavarsisht shtatsisë së tyne
normale, duhet të dalin si nga puseta, asht kati i Shqipnisë n’godinën
europiane. Sigurisht nuk asht aq nalt sa shtata, asht thjesht gjyskati
jonë përdhes. Artisti i trishtuem asht Edi Rama që kujton se pushteti
mund t’i shërbejë artit, apo arti pushtetit, mjafton me kapë fijet e
mbrendshme. Vetëm Malkoviçi asht Malkoviçi. Me nji ndryshim gjigant,
autoironia. Ky film i luejtun nga Malkoviçi për Malkoviçin, mund të jetë
autogol, por asht autogoli ma i bukur i viteve nandëdhetë. Të mahnitun
nga bukuria e golave, ne harrojmë se edhe autogolat kanë bukurinë e vet.
Sigurisht jo autogolat që ban Rama, që s’kanë asgja poetike mbasi porta
asht bosh. Porta asht bosh dhe mbreti asht lakuriq. Pjeshkat janë aty,
kah brohorasin dhe kur shkyhet topi, vetofrohen si mish për top.<br />
Nji refleksion për artin e narcizizmin thotë se artisti i vërtetë
asht narciz, por ktë e përjeton si tragjedi, jo me vetëkënaqje. Por ka
artifice narcizizmi, ka që shtiren se janë narcizë dhe nuk e kanë
problem që janë narcizë, se as narcizë nuk janë – mund të vazhdojnë
njashtu në përjetsi, – por ça me ba se kanë probleme vetëm me vdekjen,
ma mirë me thanë nuk e kanë pranue kontratën me vdekjen, kontratë në
thelb krejt demokratike që ofron të njejtat kushte për të tanë.<br />
Godina e filmit asht buzzatiane, alegoria politike, satira
psikanalizon. Në themel Kafka, që e mban ngrehinën narrative n’kambë.
Kush e ka shkrue ktë film njef humorin e zi, arrin me qeshë me humorin
çifut. Kush e ka “luejtë” njef vedin. Kush e ka shkrue ktë shkrim, e ka
parasysh se ‘vedi asht nji tjetër’. Kush s’e ka pá ktë film, ka pse ta
shohi; kush e ka pá, le ta shohi prapë.<br />
Vdekja na ban të gjithve John Malkovich.<br />
<br />
Mapo Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-19357336445783564672015-12-04T06:36:00.001-08:002015-12-04T06:36:49.030-08:00Spektakli Vs Islami... dhe neAjo çka shitet si pushtim i perëndimit, ose në fjalët e islamofobëve
ma të shitun, si “kryqëzatë mbrapsht”, nuk i gjegjet shifrave reale, por
pritshmënisë së vërtetë perëndimore. Në fakt, kryqëzata asht po ajo pa
ndoj përmbysje epokale, vetëm se tashma nuk prihet andej apo kndej nga
feja, por nga kapitali. Dhe pushtimi që pritet në perëndim, pavarsisht
se atij i jepet emni Islam, asht pushtimi që bota e tretë po fillon me i
ba perëndimit, në radhë të parë për arsye demografike. Pse Turkia nuk
tutet nga miliona sirianë që pret mbrenda territorit të vet, por
perëndimi ndihet i tronditun nga disa mija? Arsyeja nuk asht te “stili i
jetesës” që përmendet rregullisht si përligjie e fobisë, por te fakti,
se kta që vijnë kndej, nuk kthehen ma matanë dhe në nji trajtë të
pasistemueme, vendosen e përvendosen mbrenda popullatave, tue u ba ajo
pjesë e popullit që mund të quhet si pjesa ma popullore, ajo që ban
“punën e krahut”, ajo që shtohet me “prole”, dhe bahet “proletariat”. Në
fjalët e Emil Çioranit, tek intervista e tij e fundit per Savaterin,
dekadenca e perëndimit konstatohet tek fakti se perëndimorët refuzojnë
me ba “punën e krahut”. Stadi epik i nji populli asht stad para-politik,
ku edhe mbretnit bajnë “punë krahu”. Stadi i zhvillimit perëndimor,
mund të quhet tashma si post-politik. Koha e politikes asht shterrë me
luftën e ftohtë. N’eposin tonë, Muji, kreu i kreshnikëve, i dorovitun
prej zanavet, nuk zgjedh as gojarinë, as urtinë, por zgjedh fuqinë.
Fuqia e Mujit asht shì njajo forca virile, krejt fizike, që i shërben me
i ba ballë edhe kopesë, edhe barijve të tjerë që e ngacmojnë me
qëllimin për me vu në provë pikërisht burrninë e tij, lidershipin e tij.
Brezi i parë i emigrantave shqiptarë ishte brez “epik”. Brezi i punëve
të randa. Prandej shihej me frikë nga oksidentalët. Nuk asht ma i tillë
brezi i shqiptarëve që kërkon azil sot në Gjermani. Ky asht brez me
iphone, asht i-brez. Spektakli mandej, e ka afirmue sot plotsisht
domejnin e tij ndër shqiptarë, e ksodore, ne jemi i vetmi popull që ka
kalue nga stadi katundar në stadin postmodern, ose nga stadi
para-politik në stadin post-polik, pa kalue nëpërmjet politikes. Ajo çka
ne kemi, dhe e kemi me shumicë, asht folitika. Pra llafollogjia
pseudo-politike e paparaprimun nga veprimi politik. Se si nji popull
mundet me kalue nga stadi epik fill në stadin dekadent, ky asht nji
mister të cilin ia kemi borxh komunizmit shqiptar. Misteri tjetër që
prapë bijon prej mjegullës bolshevike apo neo-bolshevike, asht pse ndër
shqiptarët e sotëm, që vazhdojnë me qenë evropianë me shumicë myslimane,
janë kthye masivisht në islamofob. Pyesim: pse i besojmë islamit që
shohim në televizor dhe jo islamit që kemi në shpi? Nuk besoj se asht ky
rasti i shqiptarëve të Kosovës, por ky asht rasti jonë, i shqiptarëve
të Shqipnisë londineze, pra i neve që e kemi psue nji lavazh spektakolar
total nga enverizmi si fillim. Mnyra sesi Islami asht perceptue dhe
mnyra sesi asht servirë në perëndim, ka vuejtë gjithmonë nga kuti i
dyfishtë. N’oksidentin mesjetar arsimi konsiderohej “jo në nderin tonë,
pra jo në derën tonë” nga parìa fshatare dhe qytetase kjoftë, ishte gja
klerit, por edhe për klerin ishte e kufizueme te skolastika dhe dogma
fetare. Arsimi në kuptimin e vet grek, pra si dashni pa interes për
dijen, si filozofi, ekzistonte i përhapun në masë vetëm për myslimanët,
dhe vetëm mbas kontaktit kryqëzor të perëndimorëve me orientalët, u
kuptue dhe u përvetsue kjo kredo, bashkë me bagazhin e pamatë qytetnues,
që ajo mbartte me vedi. Mirëpo, pavarsisht borxhit të jashtëzakonshëm
që perëndimorët morën me hir ose me pahir në lindjen klasike islame, ky
borxh u shlye me harresë dhe me mohim. Ndërkohë që Danti, e merr “in
toto dhe integrum” eskatologjinë e tij hyjnore prej mitit arab të
Shkallës, falë studimeve iberike të mjeshtrit të tij Arnaut Daniel, ai,
për shkak të sistemit, e vendos profetin sikurse imamin Ali në nji prej
golleve ma të skëterrshme të ferrit, ndërkohë që tregohet disi ma bujar
me Salal-ul-dinin, baballësin e fisëm dhe mposhtësin e kryqtarëve në
tokë të shejtë, për të cilin në çizme qarkullojshin lajme ma të
freskëta. Për shum breza, të krishtenët perëndimorë, kryesisht italikët,
studiuen ndër mysliman në Spanjën arabe, prej kah morën çmos, përpos
teologjisë dhe tolerancës fetare, që i lanë aty dhe nuk i përfillën kur
themeluen simbas arabëve edhe universitetet e tyne, që njihen si ma të
parat në Evropë. Thuese modelet prej kah i kopjuen që ishin në Spanjë
nuk ishin mjaftueshëm universale që me u quejtë universitete. Ktë mohim
të prumjes së pallogaritshme të Islamit në Evropë, e vulosi
përfundimisht Rilindja evropiane, që si çdo revolucion borgjez, pohon se
historia fillon me të. As reforma protestante, pavarsisht kontributeve,
nuk i lvizi presjen a ndoj shenj tjetër piksimi ksaj dogme. Perëndimi
dukej ma i interesuem për shpërfaqjen artistike të msimeve profetike,
sesa për praktikimin esencial të atyne msimeve. Dhe kjo asht përplasja e
vërtetë mes politikës perëndimore dhe besimit Islam. Nyjëtari i
qytetnimeve, Borges, ven në dukje se Averroe në orët e vështira të punës
së tij me Aristotelin, nuk po dinte me e përkthye fjalën tragjedi
n’arabisht dhe nuk po e kuptonte për se bahej fjalë. Pavarsisht se
Islami e kishte traditën poetike tejet të zhvillueme, ai nuk pranonte
për-fytyrim, pra përshfaqje antropomorfike të hyjnores. E themelueme mbi
zanin pra muzikën, poezia ishte në linjë me esencën e besimit, kurse
teatri piktura (filmat ma vonë) dhe çdo gja tjetër e bazueme ose e
lidhun ngusht me imazhin ishte antropomorfike, pra ma afër idhujtarisë
sesa besimit në thelbin e vet. Islami mëtonte dhe mbronte teomorfiken.
Ishte shkrettina që pohonte qiellin, por mohonte mirazhet. Kjo diferencë
paradigmatike, asht nji arsye me A të madhe, pse ende sot, pavarsisht
pranisë së tij 14 shekullore, Islami konsiderohet mish i huej n’Evropë.
Pavarsisht mohimit dogmatik të Islamit në perëndim, për shekuj me radhë
ekzistoi nji respekt dhe nji nderim i ndërsjellë, çka se masat e popujve
myslimanë kishin ra në regjime e sundime koloniale pa mujtë me e arritë
kurrkund ma nivelin e pararojës që kishin pasë me kalifatin. Shekulli i
njizet me dominimin agresiv të teknologjisë që shitet për shkencë, ose
dijes që shitet për njohje, i gjeti të paorganizuem dhe të papërgatitun
para formave të reja “inteligjente” të pushtimit apo “nënshtrimit”. Por
teksa myslimanët në nivele shtetnore mbetën të nënshtruem të kapitalit
politik ose politikës kapitaliste perëndimore – tue i dhanë Cezarit at
çka asht e Cezarit -, ata nuk ia nënshtruen ndërgjegjen as stilin e
jetës kolonizimit – tue vazhdue me i dhanë Zotit at çka asht e Zotit.
Format e rezistencës së tyne luftarake, kjenë, kuptohet krejt ma
ekstreme dhe krejt ma të dobëta, simbas situatave në të cilit u gjendën
palët ndërluftuese. Ata adoptuen edhe figurën e kamikazit, që si sindrom
i sëmundjes së globalizmit, e huazuen tek japonezët. Teksa terrorizmi
në shekullin e njizet (si shpërfaqje teknologjike e dominimit
teknokratik), kje gjithandej fenomeni i parë i globalizimit bashkë me
mediatizimin, mbas luftës së ftohtë, u duk, sikur stafeta i kishte mbetë
dashtë pa dashtë myslimanëve, që tashma quhen veçse islamikë. Për shkak
se mbas ramjes së murit të Berlinit emni i kërcnimit të ri madhor nuk
ishte ma Sovjet por Islam. Dhe anmiku i jashtëm ishte vital për
plutokracinë perëndimore, me ushqye reaksionin e mbrendshëm. Sulme
terroriste nga grupe arabe kishte pasë mbas luftës së dytë kndej e andej
LaManshit, por para viteve nantëdhetë, ato i faturoheshin politikisht
autorëve dhe grupeve përkatëse. Me rivendikim. N’Olimpiadat e
Mynihut 1972, akti terrorist në dam t’atletëve izraelitë iu faturue
atyne që kishin rivendikue ate, grupit palestinez Shtatori i Zi. Në ’86
hezbollahët sulmojshin metronë e Parisit, por faturën e merrshin ata, jo
Islami në përgjithsi. Tashma për çdo gja që ndodh, fatura i shkon
Islamit, thue se Islami na i paskej në programin e vet kto gjana. Kshtu
faji lihet n’ether, çka tregon se politikës perëndimore, nuk i intereson
drejtësia, por propaganda, jo dënimi por fajësimi. Ndërkohë në rastin e
terrorizmit së Ira-s irlandeze, pavarsisht se lufta civile irlandeze ka
pasë ngahera në mos arsye, ngjyrime fetare, nuk i asht vu kurrë epiteti
fetar. Kurse që grupet terroriste arabe kanë vetëm qëllime fetare, kjo
tashma merret e mirëqenë nga i madh e i vogël. Dhe që kjo asht feja e
terrorit të cilën duhet ta drashtin i madh e i vogël, kjo asht
rrjedhimisht logjike. Në Berlin arrestohen njerzit në xhami. Policia nuk
ka të drejtë me hy në universitet (se asht ‘zona franca’), por ka të
drejtë me hy në xhami. Në Zvicër lejohen xhamitë, por jo minaret. Të
terrorizuemit nga feja kujtojnë se kjo asht feja e terrorit. Por ata që
besojnë, cilido kjoftë besimi i tyne, nuk kanë frikë. Në problemin e
genocidit ndaj popullatave me shumicë myslimane, ata nuk kanë akuzue
Krishtnimin për kte, as Perëndimin në përgjithsi. Ndaj popullit çeçen
asht ushtrue nji genocid sistematik, për të cilin flitet pak ose aspak.
Kur çeçent përgjigjeshin, kjo i faturohej Islamit. Kur sulmojshin rusët,
kta i përgjigjeshin pa i faturue gja ortodoksisë a kishës. Asht
gjithmonë Davidi kundër Golias. Krimet e Israelit kundër palestinezëve
nuk i faturohen n’asnji rast hebraizmit, as aktivisti ma ekstrem
mysliman nuk akuzon fenë e tjetrit, por shtetin/ushtrinë e tjetrit. Prej
ktyne quhen “të pafé” jo pse nuk besojnë në Islam, por sepse nuk
besojnë në fenë e vet. Pra Islami nuk asht anmik i Perëndimit, nuk ka
qenë i tillë gjatë tanë historisë, dhe nuk mund të jetë ba i tillë dy
dekadat e fundit. Në kulmin e fuqisë së vet politike, Islami ia dha
djepin helen perëndimit, pa e përplasë kund, përkundrazi me respektin ma
të përsosun, paçka se ishte kohë përplasjesh. I dorzoi ‘demokracisë’
perëndimore, origjinën dhe dimensionin e saj parak. Islami nuk u përplas
kurrë me Platonin e Aristotelin, as at-herë as sot. At-herë me cilin
perëndim kenka anmik Islami? Islami asht anmik i spektaklit. Ose ma mirë
Spektakli asht anmik i Islamit. Dhe përdor tana armët e tij iluzore për
ta luftue atë. Veçse nji ditë mirazhet kanë me u zhdukë dhe ka me mbetë
edhe njiherë shkrettina poshtë dhe qielli nalt.<br />
<br />
botue te Mapo <br />
<em><br /></em>Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-14576610030018900772015-11-05T10:31:00.000-08:002015-11-05T10:31:53.805-08:00Petro Zheji, kërkimtar i AlephitMe kthimin e vëmendjes shpirtnore kah gjuha shqipe, prej të cilës, ai
s’e pati hekë ndojherë, Petro Zheji, arrin, pa llafe, me e mbisundue
diskursin komiar, tue shpalosë të vetmin realitet kulturor që kemi, të
vetmen kulturë tonën reale: shqipen.<br />
Në një vend ku i miri përmendet vetëm për keq, ose pritet me vdekë
për me thanë sa i mirë ka qenë, dhe sidomos sa të mirë kemi qenë ne me
‘të, mirësia eprane asht me ndejtë mënjanë, ose në shmang, tue sfidue me
integritetin tand, bashkëpunimin e ngushtë të dy formave ma korruptive
të organizimit të njerzores: turmës dhe shtetit. Ç’asht turma përpos se
nji shtet në stadin e vet ma kaotik, ç’asht shteti përpos se nji turmë e
organizueme me shtypë individin?!?<br />
Jo vetëm mbrenda politikes, por edhe mbrenda letrave duhet me ndejtë
në shmang. Në mënyrë që mos me u zyrtarizue kurr, as në gjallje as në
dekë, tue ruejtë pra gjanë ma të randsishme n’art: vitalitetin.
Vitalitetin si cilësi e mbrendshme e punës tande. Çdo jetë që mundesh me
i dhanë veprës, duhet me e marrë prej gjuhës, prej zemrës së gjuhës.
Nuk ka jetë te shteti, as te turma, as te shkolla. Jetë ka te gjuha.<br />
Kush merret shum me përkthim, e din, se me përkthye, ma shum se me
tradhtue, asht me u tredhë. Por ka vetëm nji mnyrë me vitalizue vedin me
anë të ksaj pune. Vetëm nji pshtim. Përkthimi nuk asht zanat buke (se
as bukën s’e siguron), e aq ma pak asht punë për lavdi (se lavdia ju
shkon të zotve të veprave, pra shkrimtarëve). Përkthimi nuk asht absurd
vetëm në nji rast, rast kur ai, bahet zanati ma kuptimplotë. Asht ky
rasti i Petro Zhejit.<br />
Petro Zheji, nuk përkthente as për bukë as për lavdi; në kohën e bjerrjes totalitare të njerzores, ai po kërkonte Alephin.<br />
Dëshmitë janë aty.<br />
Mandej dimensionohen te Shqipja e sanskritishtja, që kam pasë fatin
me e recensue sa kje halà gjallë maestroja, dhe Libri i Aforizmave, që
falë nji rastisje fatlume, me ra në dorë këtë pranverë.<br />
Zheji asht nji ndër të paktët heroj shqiptar të mendimit, e ma shum se shkrime gazetash, meriton me i kushte ditirambe niçeane.<br />
Te Shqipja e Sanskritishtja, ndihej nji mbledhje e farishtes gnostike
të shqipes, por te Libri i aforizmave, ky visar shpaloset në tanë
rrezatimin dhe rrezeveprimin e tij. Aq sa të ban me ndie sikur gjendesh
para nji kabale të gjuhës shqipe.<br />
Të gjitha gjuhët, kte Zheji e skjaron disa herë, janë udhërrëfyese
për te arketipi, por ne si shqiptarë bajmë mirë me u nisë pikërisht prej
shqipes, sikurse asht nisë vetë autori, i cili asht edhe ndër njerzit
që kanë mrritë ma larg kso shtegu, e pra, ma thellë.<br />
Gjetja e parë, asht vetë lloji i aforizmës që parashtrohet këtu. Jemi
msue e velë, me aforizmën si zhanrin e mendimtarisë së thatë, nji lloj
ping-pongu subjekt-objekt, që kajherë rezulton sport akademik, e kajherë
tagji parazitare që ndërkallet aty ku arti nuk çel vetiu. Petro Zheji
kërkues i Alephit, kupton falë nji intuite që iu asht dhanë vetëm
artistave të vërtetë, se gjuha i ka në vetvete aforizmat, dhe se
aforizmat janë filozofia intime e vetë gjuhës. Pra kemi të bajmë me
meta-aforizma. Jo me fjalën e urtë, aq sa me urtìnë e fjalës.<br />
Ktu duhet ba nji skjarim.<br />
Gjuha shqipe lejon hymjen pandërmjetsim tek dimensioni arketipal i
gjuhës, ngaqë ajo, asht gjuhë e pahipostatizueme. Çka don me thanë
hipostatizim? Për me e skjarue do të marr nji shembull, nga intuitat e
mia, që mbase do ta kishin ba me qeshë maestron.<br />
Në helenisht, Ungjill, don me thanë lajm i mirë. Pra Eu-vangelos.
Kurse në shqip, don me (e) thanë lajmin e mirë. Ngaqë shqipja, pra gjuha
primordiale, si na kujton shpesh Petro Zheji te Libri, emërton
gjithmonë në sensin superlativ. Cili asht lajmi i mirë? Lajmi i mirë
asht: Krishti u ngjall. Pra në shqip Ungjill, don me thanë U-ngjall.<br />
Kjo asht pra gjella (arbanisht: jeta) me të cilën na ushqen edhe libri i Petro Zhejit.<br />
Due me u marrë vetëm me nji kryeaforizëm, atë që thotë se vetëm e mbara asht e mirë.<br />
E mbara, pra e tana.<br />
Mendoj për “ma të mirën botë të mundshme” të Leibnitzit. Kjo botë
asht ma e mira e mundshme, por vetëm e marrun në tansi, pra e marrun
mbarë. Mendoj për Voltaire-in që e ven në lojë tek romani i tij Idliri,
ku e personifikon si filozofin naiv të cilit i ndodhin tana rrëmetet, e
prapë s’hek dorë nga bindja se kjo asht ma e mira e botëve. Mendoj, se
teksa e shkruente, Voltaire mendonte primend për të keqen, për tërmetin e
Lisbonës, për natën e Shën Bartholomeut, të tana kto dhe shum të kqija
historike i kishte ndërmend, por harronte se edhe ai vetë nuk ishte
tjetër, por ma i miri Voltaire i mundshëm…<br />
Shqipja si gjuhë parahelene, asht pra nji gjuhë e pahipostatizueme,
asht gjuha mitike, paradialektike, parafilozofike, kur nuk ka ndodhë
halà skizma S/s, ku koncepti nuk i asht mbivendosë simbolit.<br />
Nji tjetër intuitë që mjeshtri duhet ta ketë pasë parasysh, asht se
helen dhe ilir, e kanë rranjën të përbashkët tek hylli ose ylli.<br />
Libri nuk asht nji doracak përjashtimor (manual ekskluziv) i
shqiptarëve, por ka rreze të gjanë, tue rrokë plotsisht sferën gjuhore,
sferë e cila nuk mund të përthehet në perspektivë, ngase nuk asht
thjesht tridimensionale.<br />
Vetëm tek “truth” kam nji vrejtje postume për maestron. Ai e lidh me
frangishten “trou”, pra vrima kozmogonike, prej kah buron mbrapsht
transhendenca, ose mbarë imanenca. Kjofsha historicist, por mue ma kanda
me e lidhë me fjalën “dru” të shqipes. Pse “truth” asht e vërteta në
fenë druide, fé e cila e ka burimin e vet prej Dodonës, dhe në shqipe ka
lanë fjalën “druej/truej”, sidhe “troç”. Thueje “troç”. Ishte druni që
fliste me pëshpërima në Dodonë, dhe të thanmet e drunit ishin orakuj,
pse druni fliste “troç”, pra truth. Në gjermanisht “treue” asht
besatari. Ndërkohë që “dru” në shqipen e sotme asht ba “pemë”, për shkak
të rrëshkitjes semantike (prej atit te biri) dhe fryti bahet zavendës
për drunin që e dha, i bijuemi mëkamb bijuesin. Si ndodh random që
atributet e Zotit i mveshen të birit. Drus në helenisht don me thanë
“lis”, pra ka marrë kuptimin në spikamë të drunit dodonas, prej ktu
shejtnia e lisit (prej foljes lind të shqipes, e mandej prapë te shqipja
landë), por në sankritisht asht “dru” emërtuesi i përgjithshëm për
pemët, e në shqip ruen kuptim edhe ma të hershëm, pra lidhet me landën
“dru”.<br />
Pra, ndërkohë që Petroja e pati vendosë ma së miri “gurin” në
ekonominë e shqipes dhe ma gjanë krejt gjuhsisë botnore, ngase edhe vetë
“GUR” quhej, dhe gurnonte porsi nji guru i vërtetë i shqipes, na kje
dukë sikur kishte mbetë druni jashtë, ndaj dhe ky parashtrim.<br />
Por un s’e kam lexue ende librin postum të mjeshtrit (Rolin mesianik…), ku edhe kjo mund të jetë plotsue.<br />
Petro nuk i ban asnji lëshim materialistave.<br />
Mkatnofsha për historicizëm, por mendoj se nji prej drejtimeve ku
mund të zhvillohet filozofia e tij, asht ai i institucioneve
parashtetnore, si qendra të mendimit dhe veprimit të kryehershëm
njerzor. Edhe në ktë fushë, shqipja ka nji kontribut real për me dhanë.<br />
Të marrim kryeinstitucionin parashtetnor: besën.<br />
Sikur shqiptaria t’iu përkiste me të vërtetë shqiptarëve, dhe
shqiptarët ta njihnin veten, republika e tyne do të ishte e themelueme
mbi besën.<br />
Gjithsesi, për me iu kthye fillit të diskursit tonë, besa asht
institucioni dorëzanë i tana institucioneve të tjera në shoqninë klasike
parashtetnore. Nuk luftojnë akejt për bukurinë e Helenës, si mtojnë do
spitullaqë estetikë të Abendlandit, por se i kanë pré në besë.<br />
Besa asht simethanë, metainstitucioni. Në shoqninë e shtetëzueme, çka
ishte besë bahet kredit, madje guxoj me thanë, në rastin e
pseudoshtetit shqiptar, republika asht e themelueme mbi bastin.<br />
Asht e kjartë se besë dhe bast, kanë të njejtën rrajë, madje janë e
njejta fjalë, thjesht ka hy shteti në mes. Mes besës dhe bastit, rrin
shqipja betohem, dhe anglishtja: bet. I bet it, n’anglisht: vë bast.<br />
Mjafton ky shembull që pruna, me pá rolin e patjetërsueshëm të
shqipes, n’ekonominë krahasimore të gjuhve. Shqipja, asht gjuha e mitit,
para se ky të bahej histori. Asht gjuha e institucioneve të bazueme mbi
ligjet e pashkrueme, kur fjala kishte vlerë ligji.<br />
<br />
Petro përban nji përmbysje radikale të perspektivës tonë mbi veten.
Në nji kohë kur, të tjerë, flasin me ndjet inferiorit për identitetin
europian të shqiptarve, thue se publiku i tyne përbahet prej utbashësh,
Zheji hedh dritë mbi identitetin shqiptar të europianëve. E gjithë kjo
duket dramatike, rapsodike, në fakt asht nji ndër gjanat e pakta
thelbsore të kohës sonë, pavarsisht përshfaqjeve tingullkeqe që ka marrë
anembanë shqiptarisë.<br />
Me zbulue se katundarët shqiptarë flasin sanskritisht, se ndërtuesit e
kullave në bjeshkët e veriut, janë kah përsërisin kullën e babelit, nji
kullë pra që e ka qëllimin në vetvete, autoreferenciale, domethanë me
minue me themel çdo racizëm shqiptaro shqiptar, me zbulue pikërisht tek
mosevolvimi i gjuhës shqipe, sekretin e mbijetesës së saj, si mit dhe si
fat.<br />
Kjo e vërtetë nuk na fosilizon, ajo na dimensionon.<br />
Të gjitha gjuhët e lejojnë kte shtegtim drejt qendrës, përsërisim
bashkë me mjeshtrin, dhe shqiptarët s’kanë pse me e kërkue larg kur ata e
kanë shtegun në derë të shpisë. Qendra asht kudo, dhe nuk kemi pse me u
ndie në faj pse qendër jemi dhe ne.<br />
Në kohën ma të errtë të shqiptarisë, Petro Zheji i sfidoi
materialistët në mënyrën ma fisnike. Ndërsa njerzia jonë kje joshun nga
terri dhe terrori i pushtetit, ky shpirt epran, nuk po punonte për
laperat e ksaj bote, me nji përvujtni dhe me nji en-teus-iazëm siç i
kanë veç dëshiruesit pra dashuruesit e mdhej, ai po kërkonte Alephin.<br />
E gjeti te gjuha shqipe.Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-33767382141205531132015-06-23T02:07:00.000-07:002015-06-23T02:07:53.167-07:00PORNOKRACIA - J.-P. Proudhon, Copyleft prej perkthyesit
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<br /></div>
<br />
<br />
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Pierre-Joseph
</span></span></span>
</div>
<br />
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><b>Proudhon</b></span></span></span></div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: x-large;"><b>PORNOKRACIA</b></span></span></span></div>
<div align="CENTER" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><span lang="sq-AL"><i><b>ose</b></i></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><span lang="sq-AL"><i><b>
</b></i></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><span lang="sq-AL"><i><b>femrat
në kohët moderne</b></i></span></span></span></span></span></span></div>
<div align="CENTER" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<br /></div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">përktheu:
</span></span></span>
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Astrit
Cani</span></span></span></div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://4.bp.blogspot.com/-TxwcQR5s6ek/VYkhONaNqJI/AAAAAAAAAq0/8J2aeash43U/s1600/hieronymus_bosch1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="240" src="http://4.bp.blogspot.com/-TxwcQR5s6ek/VYkhONaNqJI/AAAAAAAAAq0/8J2aeash43U/s320/hieronymus_bosch1.jpg" width="320" /></a></div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<br /></div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><b>Një
libër i edukimit qytetar</b></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><b>(Fjala
e p</b></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><b>ërkthyesit)</b></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="sq-AL">M</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">e
vite i jam drejtuar termit 'pornokraci', duke nënkuptuar
gomorrën-bllok të Tiranës, me kah nga muzika 'nudiste' që
shpërtheu në masë në Ballkan qysh në fundin e viteve '80, por që
në Shqipërinë tonë hyri sidomos pas vitit sizmik '97. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">Pikërisht
tani që disa nga këto këngëtare ia hynë politikës, duke u bërë
'pornokrate' me të gjitha atributet, ndjej se termi pornokraci nuk
duhet përdorë më për 'to. Janë të tjera 'pornet'</span></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote1sym" name="sdfootnote1anc"><sup>*</sup></a></span></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">
që e prodhojnë sistemin perceptiv ku vegjeton shqiptaria. Dhe këto
'porne' janë së pari opinion-keqbërësit dhe klika e njerëzve që
dreqosin perceptimin publik shqiptar, bashkë me burokratët e
kulturës, legjitimuesit zyrtarë të çdo skandali. Dhe shì këta
'pornë' janë dorëzanët e hyrjes së 'porneve' në politikën
shqiptare. Dhe pikërisht pse janë këta, nuk kemi më çfarë të
shpresojmë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">Ka
shkruar Brankati: «[...] “Neroni u kujtua për Epikarinë, dhe
duke mos besuar që një grua e duronte dhimbjen urdhëroi ta
torturonin. Por as kërbaçi as zjarri as tërbimi i xhelatëve nuk e
bënë me rrëfye; dhe kështu, ajo fitoi ditën e parë. Pasi e çuan
të nesërmen tek po ato tortura, duke mos mundur me u mbajtë në
këmbët e saj të dërmishura, grisi nga gjoksi një cohë, e lidhi
nyjë tek stoli, bëri një lak në fyt duke e ngushtuar me peshën e
trupit, dhe e mbyti edhe atë pak frymë që i kishte mbetur.
Shembull i paharrueshëm sesi një prostitutë donte me shpëtue do
të panjohur pas gjithë asaj agonie, kurse burrat - kalorës,
senatorë - pa torturë, kallëzonin njerëzit më të dashur. [...]
kur një shoqëri nuk mund t'i zërë më besë prostitutave të
veta, ka marrë fund gjithçka! Nuk ka mbetur asgjë më ku të
shpresosh!»</span></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote2sym" name="sdfootnote2anc"><sup>*</sup></a>*</span></span></span></sup></div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">Përtej
Ballkanit, pornokratët janë do udhëheqës të jugut t'Europës apo
veriut të Afrikës, në një moshë që shqipja e quan 'të thyer',
por që nuk ua përtojnë festave goliardike. Rininë mundohen ta
ruajnë falë 'implementimit' të një lënde sintetike që në rast
se pas vdekjes do çoheshin në kremim, do i bënte me u ardhë era
gomë</span></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote3sym" name="sdfootnote3anc"><sup>*</sup></a>**</span></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">.
Po përse një libër merret direkt apo indirekt me këso inertesh?</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Pavarësisht
se jo pa qëllim jam munduar ta bëj me qarkullue termin
'pornokraci', nuk kam pasë ndërmend me e përkthye një libër të
tillë, edhe pasi zbulova që një libër i tillë ekzistonte. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">Ajo
çka më bindi për shqipërimin e këtij libri ishte një libër
tjetër, ai i bashkëkombasit të Prudonit (këtej e tutje emrin e
autorit shkurtimisht do e hasim hera herës thjesht me inicialin
“P.”), </span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><i>Guy
Debord</i></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">,
dhe pikërisht 'Shoqëria e spektaklit' (bot. Gaid Margot, 2009): një
kritikë radikale e pushtetit të imazhit në shoqërinë aktuale, e
shprehur nga një laik e mbase ateist, por me ndjetin e një profeti
Moisi, përmbysësit më të madh e më të hershëm të
antropomorfizimit. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Tjetër
ngjashmëri e Deborit me Prudonin është refuzimi me u ba autoritet
në kontestimin e autoritetit, siç e gjejmë te një letër që P. i
dërgon K. Marksit për bashkëpunim. Ai i thoshte:</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><i>«Hajt
t'i kërkojmë bashkë, në daçi, ligjet e shoqërisë, mënyrën
sesi realizohen këto ligje, procesin sipas të cilit arrijmë me i
zbulue, por, pashi Zotin, pasi t'i kemi shkatërruar të gjitha
dogmatizmat </i></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">a
priori</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><i>,
të mos mendojmë me e indoktrinue popullin; të mos biem në
kontradiktën e bashkatdhetarit tuaj Martin Luter... Nuk duhet ta
shtrojmë aksionin revolucionar si mjet reforme sociale pasi ky mjet
i pretenduar do ishte thjesht një apel ndaj forcës, arbitraritetit,
shkurt, një kontradiktë».</i></span></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><i><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote4sym" name="sdfootnote4anc"><sup>*</sup></a></i></span></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><i>
</i></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">Situata
e sotme na lejon së paku një konsideratë në lidhje me këtë; se
Prudoni, edhe duke qenë një dialektikan shumë</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><b>
</b></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">modest
para Marksit, rezulton një edukator shumë më i mirë se ai.
Prudoni beson te ndryshimi i vetvetes. Marksi tek ndryshimi i botës.
Por sa më shumë njerëz të besojnë tek ndryshimi i vetvetes, aq
më shumë ka me ndryshue bota.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">Ndryshimi
më i madh dhe më dramatik i ndodhur në kohën tonë i përket
sferës së edukimit. Ky ndryshim ka trajtat e një përmbysjeje
radikale. Më parë, përgjatë të gjithë periudhës klasike (nga
antikiteti në Rilindje) e deri me revolucionin industrial, mjeti
kryesor i edukimit ishte narracioni. Në qendër ishte njeriu. Sot
jemi të pranishëm në eklipsimin e plotë të këtij instrumenti
</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><i>par
excellence</i></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">
të ethosit njerëzor. Narracioni është i vetmi instrument që mund
të quhet organ. Humanizmi është në krizë. Mjeti kryesor i
edukimit sot është imazhi. Një mjet që kurrë s'mund të jetë
një organ, pasi është i vdekur. Pasojat janë të pallogaritshme.
Ngushtimi i rrezeveprimit të memories. Debilizimi. Kakofonia. Makthi
teknokratik. Karaokja ekzistenciale. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Ne
shqiptarët jemi te karaokja ekzistenciale. Kushdo që jeton në
Tiranë a Prishtinë e kupton këtë gjë. Karaokja kombëtare është
emisioni më i ndjekur. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">Thamë,
se </span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><i>pornet
</i></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">sot
nuk mund të quhen vetëm ato që për P. ishin të tilla, por
sidomos duhen quajtur të gjithë individët që e kanë shitur jetën
e tyre për t'i dhënë jetë imazhit spektakolar. E gjithë 'rizoma'
që përmendëm: e opinion-keqbërësve, fuksave, sekserëve që e
kanë shndërruar pushtetin në një orgji onaniste që pushteti
kryen mesveti. Kjo sot ka mbërritur deri në atë pikë, sa nuk
dallohet më a e kanë shndërruar këta politikën, a politika këta.
</span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">Nën
dritën e </span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><i>Debord</i></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">-it,
ne sot kuptojmë se pushteti - për relativizimin e të cilit P.
luftoi gjithë jetën - na ka vjedhë të vetmen pronë, që as
Prudoni nuk do e quante një vjedhje: kohën. Ka të drejtë P. kur
thotë se prona është një vjedhje, qysh në paragrafin e parë të
librit të tij më me ndikim. Por kohën time unë si individ (pra si
i pa-ndas</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">hëm
shì </span></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">nga
ajo) nuk ia kam vjedhur njeriu, por po ma vjedhin. Jetojmë në
epokën kur kompanitë e telefonisë së lëvizshme bëjnë oferta
'marramëndëse' duke të ofruar me qindra minuta në javë,
falas(!), për të ndjenjur në linjat e tyre. Ato na falin kohën
tonë sikur të ishte e tyrja. Dhe shumë spektatorëve të devotë
kjo i duket përfitim. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">Kuptohet,
se kuplaraja globale ka në qendër femrën, imazhi i së cilës
është gjëja më e prostituuar në ekran, po aq sa ç'është i
prostituuar edhe trupi i saj në rrugë. Dhe Prudoni sak ka gjetur
tek libertinazhi i femrës sindromin e dekadencës së perëndimit,
si dekadencë e tipit dhe e modelit perandorak, e pame qysh në
Egjipt, Romë e me radhë; por duhej të kalonte një shekull pas
tij, për të kuptuar se kjo dekadencë jo vetëm që ishte pa fund,
jo vetëm që nuk do prunte humusin e nevojshëm për lindjen e një
kulture të re, por është përjetësuar </span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><i>in
vitro </i></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">nga
pushteti dhe është bërë e shitshme nën formulën 'fundi i
historisë'. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">Dhe
nëse Prudoni me të drejtë e dënon kultin e erotizmit si kancerin
e kombit francez në shekullin e tij, sot Erosi ndryshon konotacion.
Erotizmi bëhet </span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><i>debord</i></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">-ianisht
një nga barkat e pakta të shpëtimit ndaj 'irrealizmit të botës
reale'. Një ndër të paktat fusha të veprimit njerëzor ku mund të
gjindet 'jetësorja' në botë. Me kusht që ky erotizëm të jetë
hedonizëm, jo përftim tekno-komercial i imazhit erotik.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Nëse
duhet të flasim për 'pornon' si zhanër apo si kategori të së
shëmtuarës mandej, do përmendim fjalët e shkrimtarit siçilian,
Leonardo Shasha, që gjenden tek ditari i tij i titulluar “E zezë
mbi të zezë”. Ka shkruar Shasha aty, se vetëm një herë i ka
ndodhur në jetën e tij të shohë një film porno. Për pak minuta.
Dhe e ka kuptuar se e vetmja gjë porno e një filmi porno janë
spektatorët e tij. Pra nëse spektatorët janë porno, atëherë si
e ka emrin qytetërimi që i prodhon ata në shifra industriale? </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">Megjithatë,
pas një refleksioni kam mëtuar t'i jap një konotacion tjetër
fjalës porno. Për mua ajo shënon njeriun pa metafizikë, çdo
gjest a veprim që e mëton lirinë a vlerën si diçka fizike; anën
formale të praktikimit të një kredoje, mekanikën e një mënyre
jetese - deri edhe të një religjioni; banalizimin e tejskajshëm të
çdo hapësire, mizozofinë e turmave, </span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">folit</span></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">ikën
non-stop, makiavelizmin fshatar të kapitalizmit egërshan në
Evropën lindore, skizofreninë e kapitalizmit të avancuar
perëndimor etj. Porno është fryma e kopjes. Është kallpi që
vetëquhet origjinal. Liria pa metafizikë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">O
spektator: gjëja më pak porno, pra, është filmi i zhanrit porno,
kulmi i pornos je ti që e sheh. Nuk është aq porno politikani që
çon kamerieren në banjo, sa ç'është suksesi që ka videoja (e
fshehtë!?) e këtij skandali. Qoftë ky një sukses i kurorëzuar me
(dis)kreditimin publik të politikanit. E kështu me radhë. Dhe
akoma më porno është harresa mes dy skandalave. Suksesi është
institucioni më pornografik i shoqërisë së spektaklit. Dhe vini
re se si një botë që e ka zhdukur ngjarjen, krijon një mit që e
ka rrënjën të prejardhur nga ngjarja!</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">Shpresoj
që ky libër të mos lexohet për turizëm mendor, si ekskursion në
një shekull ekzotik, aq sinkronik me moshën psikologjike tonën, të
shqiptarëve, por të kuptohet ashtu siç është, si një polemikë
e zhvilluar (atëherë në Francë dhe sot te ne) në kohën e duhur,
kur emancipimi i femrës brenda patriarkatit, po shndërrohej në
zholin me ngjyra të vetë patriarkatit. Kur patriarkati duke pranuar
kufinjtë e vet, e zhdukte njëherësh rolin e burrit apo të gruas
duke i hapur udhë karrieristit pa shpirt e pa gjini të kohës sonë.
Epoka jonë është </span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><i>domain</i></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">-i
i të pakategorizueshmes, dhe e pakategorizueshmja është
monstruozja. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">Pornokracia
është patriarkati pa patriarkë, kulti pa kulturë, kandisja pa
moral; është asgjësimi i diferencave përplotësuese mes femrës e
mashkullit, në favor të vetëmjaftueshmërisë egocentrike si
gjegjëse e modelit të monopolit në</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><b>
</b></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">sferën
private. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">Besoj
se librin Pornokracia, do e ndjejnë më pranë leçitësit e
kakotopive, asaj aradhe librash që në fakt do e përuronte
</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><i>Zamjatini</i></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">
gjysmë shekulli më vonë me romanin 'Ne', ndjekur nga </span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><i>Huxley,
Orwell, Burgess</i></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">.
Pavarësisht se nuk ka kompozicionin as thukninë e romanit, ky
pamflet ndan me këta diziluzionistë të mëdhenj energjinë e tij
profetike. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Në
kohën kur fizikja ulërin se po ulërin realen, realja është bërë
më e fshehtë se kurrë. Realja, realja e mirëfilltë ka gjetur një
poezi të sajën që dukej se e kish humbur. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="widows: 8;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Realja
është bërë metafizike!</span></span></div>
<div align="RIGHT" lang="sq-AL" style="widows: 2;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">A.
Cani</span></span></div>
<div align="RIGHT" style="widows: 2;">
<span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL">Milano,
</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><i>fund
gushti-fillim shtatori 2011</i></span></span></span></div>
<div align="RIGHT" lang="sq-AL" style="widows: 2;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: large;"><b>PJESA
E PARË</b></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><i><b>PREMISË</b></i></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="RIGHT" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 2;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><i>Për
zonjat J.L.</i></span></span></span></div>
<div align="RIGHT" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 2;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><i>dhe
Jenny d’H.</i></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><span lang="sq-AL">Z</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">onja,
kam në dorë tre vëllimet tuaja</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">1</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
dhe i kam lexuar: sigurisht, jo pa mundim. Kurrë nuk kam provuar
zhgënjim të tillë; kurrë s’kishte ndodhur që një kauzë kaq e
urryer të mbrohej me mjete kaq të këqija. Nuk ju qortoj për
sharjet tuaja: kur lindin nga një indinjatë legjitime, i kuptoj të
sharat dhe i duroj në përvuajturi absolute, thua se bëhet fjalë
për motive të arsyeshme. Por nisur nga arsyeja nuk gjendet as hija
më e vogël në sulmet tuaja; ajo që më godet më shumë nga ana
juaj, është vetë pacipësia në mënyrën tuaj të arsyetimit. Nuk
shpresonit sigurisht, zonja, se do t’i isha përgjigjur kësaj
rrjedhe fjalësh; juve vuanit, pikësëpari, për të shfryrë vrerin
tuaj; fundja, pak rëndësi kishte për ju. Kur prodhon këso
fenomenesh, një doktrinë është e gjykuar tashmë; nuk më ngelej
tjetër përpos të fërkoja duart dhe t’iu lija në triumfin tuaj.
Çfarë mund t’i uroja vetes më mirë, përpos që të shihja një
antagoniste të pretenduar që zbret te ky nivel falë të gjitha
budallësive që mëria dhe vaniteti i lënduar mund ta grumbullojnë
në trurin e një gruaje?</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">M’u
duk me vend, megjithatë, të mos e lë pasdore punën tuaj, ndërkohë
që ju mund ta merrni me mend fare mirë, zonjat e mia, se kjo nuk ka
ndodhur pa shkak. Bëhet fjalë për diçka krejt tjetër, në fakt,
sesa për deklamimet tuaja dhe për keqardhjen time.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Dekompozimi
i shoqërisë sonë përparon çilembyll sytë; sa më shumë që
analizoj simptomat, aq më tepër vë re se liritë publike kanë për
bazë dhe për tutelë zakonet shtëpiake; që maksimat me të cilat
të drejtat e popujve janë shkatërruar, janë po ato me të cilat
ju dhe shefat tuaj e përmbysni rendin e familjeve; se çdo tiran</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><b>í</b></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
me një fjalë, përfundon në prostitucion dhe se prostitucioni, i
shqyrtuar në themelet e veta, është saktësisht ajo çka ju, zonja
të dashura, me Át Enfantinin</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">2</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
e ndihmësit e tij, e quani çlirim të gruas ose dashuri e lirë.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Tani,
a thua është faji im që ju, si dama të zonja, figuroni në
rreshtin e parë të kësaj </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>pornokracie,</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
e cila prej tridhjetë vjetësh e ka bërë Francën t’i rroposet
erzi publik, duke krijuar gjithandej ndër avoketër, filozofë,
poetë, të devotë</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote5sym" name="sdfootnote5anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
një mal me përçartje dhe me ndihmën e korruptimit më hollë? Ju
sulmoni gjithçka që unë dua dhe nderoj, të vetmin mes
institucioneve tona antike ndaj të cilit unë kam ruajtur respekt,
pikërisht sepse shquaj aty një mishërim të drejtësisë. Pranoni,
pra, pasojat e rolit që keni marrë; pësoni, pa shumë qaravitje,
përçartjet që ju a imponon teoria juaj; për sa më takon mua, më
quani edhe katallàn, Minotaur dhe Mjekërblu: po arritët të më
provoni, me argumentime serioze, se unë gabohem afërmendsh që nuk
do të ankohem.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><span lang="sq-AL"><b>k</b></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><span lang="sq-AL"><b>apitulli
i Parë</b></span></span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><i><b>ÇËSHTJA
E MARTESËS</b></i></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"> </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><span lang="sq-AL">A</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
doni të lozim me letra të hapura, zonja të dashura? Atëherë
rrëfeni se ajo që ju irriton në Studimin tim</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">1</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
nuk është paragjykimi që teoria ime e martesës mund t’i
shkaktojë seksit tuaj: mbi po këtë plan, e dini më së miri, nuk
keni asgjë për të drashtur. Nga ana ime, jam gati t’iu rrëfej
se aty ku kam trajtuar, me njëfarë ironie, mendoja në të vërtetë
për diçka krejt tjetër nga gjysma më e bukur e sojit njerëzor.
Mes meje dhe jush problemi është mirëfilli vetanak: nuk i përket
as nuses, as nënës, as bijës, as aq më pak kreut të komunitetit.
Për këtë do të doja të ishte shumë e bindur çdo grua e
ndershme që do t’i lexojë këto faqe.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Çështja
e martesës, kështu siç është shtruar prej meje, mund të
përkthehet te kjo alternativë: 1) ose burri dhe gruaja, të
konsideruar në shpërfaqjen e tyre të trefishtë fizike,
intelektuale dhe morale, janë në të gjitha aftësitë të
barabartë:</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">
shì </span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">për
këtë arsye duhet të jenë njësoj edhe në familje, në luftë;
pra, në çdo funksion publik dhe shtëpiak; 2) ose janë vetëm të
barzvlefshëm dhe secili ka epërsi mbi tjetrin për shkak të një
parakushti të veçantë: burri për shkak të forcës, gruaja për
bukurinë. Në këtë rast, bilanci i të drejtave dhe detyrave të
tyre përkatëse duhet të bëhet ndryshe, por në mënyrë të tillë
që, për rrjedhojë, të ketë mes dy sekseve barazi mirëqenieje
dhe nder.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Në
të dy rastet, e drejta dhe dinjiteti i gruas njihen; ajo mund ta
quajë veten të lirë dhe është e shpëtuar. Sistem të tretë nuk
ka: madje nëse doni të jeni të drejta, duhet të më thurni
lëvdata për shkak se kam ditur ta reduktoj një çështje kaq
komplekse në një alternativë kaq të thjeshtë. Çfarëdo që të
ndodhë, legjislatori kryefamiljar, filozof, ekonomist apo moralist,
duhet të sjellë një ekuacion, nga momenti që nuk është e mundur
të pranosh, siç vë në dukje unë vetë, që gruaja, krijesë
racionale dhe morale, shoqe e burrit, të trajtohet sikur seksi i saj
nënkupton minorizim. Përse nuk jeni mjaftuar që t’i merrni
shënim fjalët e mia, në vend që të më mbuloni me sharje?</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">E
di mirë se, sipas paragjykimit dominues, paragjykim nga i cili ju
nuk jeni të imunizuara, bukuria duket diçka me fare pak peshë, një
fantazi e kulluar, një jo-realitet; e di mirë, ndërkohë, se kur
them «po, burri është më i fortë, por gruaja është më e
bukur», më duket sikur po bëj një shakà pa kripë. Sipas
mendimit tuaj, është njëlloj sikur mbi kokën e burrit të
vendoset shenja pozitive + dhe mbi atë të gruas shenja negative –.
Pyesim veten: çfarë është bukuria? Sa rëndësi ka në qeveri, në
familje, në treg?... Kështu arsyeton vulgu, që pranon si reale
vetëm atë që mund të peshohet dhe të matet me metër; në të
njëjtën mënyrë arsyetoni ju, zonja të dashura: pavarësisht
krenarisë suaj, në fakt, duhet akoma shumë kohë që ju të jeni
të lira, siç pretendoni.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">E
pra, bukuria nuk është diçka e vogël; do të më lejoni të
pohoj, në lidhje me këtë, se burrat janë gjykatës më kompetentë
se gratë. Bukuria nuk është një hiçmosgjë. I referohem bukurisë
ashtu si forcës nën të gjitha pikëvështrimet, fizike,
intelektuale dhe morale e mos ta harrojmë: bukuria është e
anasjellta e forcës, një fuqi, një virtyt, një tharm të cilit
është shumë më e lehtë t’i tregohet veprimi se t’i
përçanësohet thelbi; por amà diçka që nuk është një
hiçmosgjë, sepse vepron dhe shërben si ndërlidhës për forcën
dhe për substancën, duke mos mundur kështu të mos jetë një
hiçgjë.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Jam
përpjekur, në një Studim, me shpjegue rolin e idealit në lëvizjen
e njerëzimit; kam besuar se kam njohur tek ai atë hir promotor me
të cilën teologët shpjegojnë të gjitha virtytet dhe progreset e
tij; që pohojnë se, pa këtë fuqi idealizimi, burri, mospërfillës
për dinjitetin e vet, do të mbetej shurdh ndaj kërkesave të
vetëdijes. Dhe kur, më vonë, në një Studim tjetër, e kam bërë
gruan pamjen e gjallë të këtij ideali, nuk kam bërë tjetër pos
konkretizimit të një mendimi deri atëherë të humbur në
abstragimet e teologëve dhe të filozofëve. Oh, sikur ta kishte
vënë re këtë gjë i nderuari </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Ati
Enfantin</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">;
sikur të kishte thënë se bukuria te gruaja është më efikase, më
krijuese se forca e shokut të saj, duke konsideruar faktin se është
bukuria, shumicën e herëve, që e vë në lëvizje forcën, sa
duartrokitje dhe tufa lulesh, madje dhe puthje që do kisha marrë!...</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Tani
zonja të dashura, ka mundësi që unë edhe të gabohem. Mbase
ideali, gruaja dhe bukuria nuk mbulojnë në shoqërinë njerëzore
rëndësinë që unë u caktoj. Mbase, mundet dhe që unë po tregoj
thjesht shije të keqe kur pohoj, së bashku me pothuajse tërë të
ngjashmit e mi, se gruaja është më e bukur se mashkulli, siç
mundet që gratë, figura e të cilave na josh, të jenë në
realitet të shëmtuara, gjithaq e më të shëmtuara për sa kanë
privilegjin që të mund të bëhen të padurueshme sepse duan t’u
ngjasojnë burrave. Por në këtë gabim të padëmshëm, a kishte
për ju një motiv minimal zemërate? Ç’të keqe ju shkaktonte kjo
juve dhe kauzës suaj? Të paktën qëllimin tim të mirë duhet ta
kishit mbajtur parasysh, nga çasti që, duke u realizuar (si me
thanë) në personin e gruas bukuria e përjetshme dhe qiellore, në
përfundim shtoja në të mirë të seksit tuaj një vlerë shumë të
madhe. Jeni avokatë fort të çuditshëm të kauzës suaj, nëse
ankoheni se kundërthënësit tuaj u japin mjetet më vendimtare,
titujt më solidë, madje edhe nëse e quani të gabuar që ne ta
zbukurojmë ca si tepër nusen!</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Duke
e konsideruar gjithë këtë, kam pyetur veten: «Çfarë është
martesa?». Bashkimi i forcës dhe i lëndës, bashkim i pazgjidhshëm
sa dhe i bukur i formës dhe i materies, ku divorci nënkupton
shkatërrimin e të dyjave. Pikërisht për këtë martesa ndryshon
nga shoqëria</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote6sym" name="sdfootnote6anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
civile dhe komerciale, në thelb e zhbëshme dhe që ka për objekt
fitimin. Forca dhe bukuria bashkohen falas: ato nuk paguhen
përkëmbyeshëm - e para në shërbime, e dyta në favore; nuk është
e mundur të maten frytet e punës dhe dhantitë</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote7sym" name="sdfootnote7anc"><sup>*</sup></a>*</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
e idealit. Martesa, në pastërtinë e idealit të saj, është një
pakt vetëmohimi absolut. Kënaqësia është e pranishme aty - vetëm
se në plan të dytë; çdo shkëmbim i pasurive që prodhon burri
kundrejt gëzimeve që gruaja jep, çdo shkëmbim epshesh është
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>konkubinat</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
në mos qoftë </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>prostitucion
i dyanshëm</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Kështu, për çiftin e të martuarve, martesa është bërë një
kult i vetëdijes dhe për shoqërinë është bërë vetë organi i
drejtësisë. Një martesë e shenjtë, nëse është për të
martuarit e pa mëkat, përjashton nga ana e tyre, kundrejt të
huajve, çdo krim dhe djallëzi; konkubinati, ose bashkimi i burrit
dhe gruas, i fshehtë ose solemn, por në funksion vetëm të
kënaqësisë, megjithëse nganjëherë i justifikueshëm, është,
përkundrazi, streha e zakonshme e parazitëve, e hajdutëve, e
mashtruesve dhe e vrasësve. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Oh,
zonja të dashura, e di sa i rreptë ju duket ky moral, pikërisht
juve që qeshni me forcën dhe akoma më shumë me bukurinë, e që
madje pretendoni se kënaqësia dhe pasuria janë në fund fare
kontrata e vërtetë sociale, religjioni i mirëfilltë. Pranoni
megjithatë se në kushtet e punës dhe të kursimit që vetë natyra
e gjërave i imponon llojit tonë, nëse duam të formojmë martesa
solide dhe një shoqëri të virtytshme, më shumë sesa maksimat
tuaja epikuriane vlen kjo teori e sakrificës. Gjithsesi, nuk mund të
mëtoni se i kam ngrënë hakun gruas, pra qenies sipas meje më të
dobët: ja, në vija të përgjithshme, si e kam trajtuar. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Për
sa i takon familjeve, ekonomia e ekzistencës ndahet në dy pjesë
kryesore: prodhim dhe konsum. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">E
para është, pa dyshim, më e mundimshmja: e kam bërë atribut të
burrit: e dyta është më e lehtë, më zbavitëse: ia kam rezervuar
gruas. Burri plugon, mbjell, korr, bluan drithin; gruaja pjek bukën
dhe ëmbëlsirat. E gjithë jeta e tyre, për sa i përket punës,
mund të përkthehet te ky simbol: pak rëndësi ka se në ç’mënyrë,
në t'ardhmen, do të mund të ndahet puna, t'organizohet dhe të
shpërndahet; në analizë përfundimtare, të gjitha operacionet
virile dhe femërore janë në vartësi gjegjëse nga plugu ose nga
tigani. A do dinit të më tregoni se në çka është e padrejtë
kjo ndarje?... Po a i kam thënë vallë gruas, pasi është shtruar
tavolina dhe është shërbyer dreka, të ulet në një qoshe, të
presë, për të ngrënë, një shenjë të të zotit dhe padronit të
saj, të kënaqet me bukë të zezë, të thatë, teksa burri shijon
bukën e bardhë dhe të freskët? Larg qoftë, unë i mësoj burrit
se gjithë sa ka më të mirë shtëpia i duhet rezervuar gruas dhe
bijve dhe se gëzimi i tij duhet bazuar sidomos mbi atë të tyrin.
Pa dyshim, kam lënë pa përmendur shumë gjëra; nuk harroj,
pikërisht sepse kam dëgjuar të ma përsërisin shumë herë, të
jem pak i sjellshëm dhe i dashur; por, tekefundit, do të pranoni
besoj, se sistemet e mia nuk janë aspak ato të një egoisti, të
një shfrytëzuesi, të një tirani. Nëse është kauza e lumturisë
së grave që ju doni të shërbeni, njehmëni, pra, mes partizanëve
tuaj. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Në
vazhdën e </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Auguste
Comte</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">2</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
dhe më mirë se ai, kam pohuar se gruaja, mishërim i idealit,
shfaqet me një natyrë eprane ndaj burrit, i cili nuk ka nga ana e
tij gati asgjë tjetër përpos forcës; nëse ai provanon</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote8sym" name="sdfootnote8anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
për gjërat e dobishme, ajo vetëm shpërndan lumturi; për këtë
arsye gruaja duhet të ishte - për sa qe e mundshme - e çliruar nga
çdo vepër utilitare, sidomos nga puna e rëndë dhe e papëlqyeshme.
E kam bërë monogaminë ligjin themelor të çiftit androg</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">je</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">n;
e kam përzënë divorcin; kam pohuar se, në një martesë me të
vërtetë të denjë, dashuria duhet të ishte e nënshtruar ndaj
vetëdijes, në atë pikë që martesa e ndërgjegjja e mirë mund
dhe duhej të ruante vendin e dashurisë: për të mirën e kujt
qenkej e gjithë kjo, nëse nuk ju vjen keq? Dihet, në të mirë të
gruas, të asaj që, mes dy bashkëshortëve, mbretëron sidomos me
bukurinë dhe, prandaj, është e ekspozuar me lehtësi më të madhe
ndaj humbjes së të drejtave të veta. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Për
sa i takon gjërave të jashtme, nuk kam dashur as nuk dua për
gruan, për të njëjtat konsiderata, luftën, sepse lufta, ashtu si
shërbyesia, nuk i kanë hije bukurisë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Nuk
dua politikën, se politika është luftë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Nuk
dua funksione juridike, policore ose qeverisjeje, sepse edhe kjo
është luftë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Pohoj
se mbretëria e gruas është te familja; se sfera e rrezatimit të
saj është vatra bashkëshortore; dhe pikërisht në këtë mënyrë
burri, tek i cili gruaja duhet të dojë jo bukurinë, por forcën,
do zhvillojë dinjitetin e vet, individualitetin, karakterin,
heroizmin dhe drejtësinë; dhe pikërisht me qëllimin për ta bërë
këtë njeri gjithmonë e më të guximshëm dhe të drejtë, ndërsa
nusen e tij, për pasojë, gjithmonë e më mbretëreshë, unë
luftoj centralizimin, burokracinë, feudalizmin financiar, mësymjen
e fuqive qeverisëse dhe gjendjen e përhershme të luftës. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Për
këtë arsye, qysh prej tetorit 1848, kam protestuar kundër
restaurimit të Perandorisë</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">3</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
që konsideroja si një prostituim kombëtar, madje nuk kam pushuar
kurrë së kërkuari reforma ekonomike të afta, që duke i bërë
më pak të shpeshtë dhe më pak të rëndë </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>pauperizmin</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
revoltën dhe krimin, të reduktojnë hap pas hapi numrin dhe
kohëzgjatjen e magjistraturave, duke e çuar pak nga pak rendin
social te liria e thjeshtë dhe e pastër, çka domethënë restaurim
i plotë i familjes dhe glorifikim i gruas.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kam
dënuar me tërë forcën për të cilën isha i aftë, joshjen,
tradhtinë bashkëshortore, incestin, dhunën mishtore,
prostitucionin, të gjitha krimet dhe keqbërjet kundër martesës
dhe familjes: kundër gruas, do të ishte dashur të thosha. I kam
kallëzuar ato si shenja dhe instrumente të despotizmit – dua të
shpresoj që në këtë pikë fjala ime të mos ketë ngjallur
dyshime. Nëse e kam justifikuar - në njëfarë mase, në pajtim me
autoritete më të mëdha – konkubinatin, edhe kjo ka qenë
n'interesin e grave. Nuk dyshoj se do të kishte qenë e mundur për
një tjetër të thoshte më mirë se unë; por, në fund, unë kam
folur sipas mjeteve të mia të dobëta dhe, nëse shoh rrotull, po
t’i kthehem të shkuarës, nuk arrij të gjej një autor, as edhe
një, që ta ketë marrë kaq shumë për zemër kauzën e gruas. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Përse
atëherë gjithë ky qamet epitetesh sharës? Përse të thonë se
jam i poshtër, gomar, burracak? Já, zonja të dashura, sikur të
drejtat tuaja të ishin gjëja e vetme që keni për zemër, vetëm
këtë duhet të më kishit thënë: «Zoti Prudon, deri më sot ju
jeni i pari i mbrojtësve tanë dhe ne jemi shumë të lumtura për
mtesat tuaja të shkëlqyera. Kondita ku e vini seksin tonë nuk
është aspak për t’u përçmuar dhe, në rastin më të keq, do
të na garantonte një ekzistencë të durueshme. Por, na lejoni t’ua
themi, se, për sa i përket gruas, ju nuk jeni tjetër përpos një
beqar i thjeshtë; nga shkëlqimi i saj nuk keni vënë re tjetër
përpos një rrezeje të zbehtë dhe, si ju ka thënë një artist
miku juaj, </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>nuk
kuptoni asgjë nga dashuria</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">4”</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">«Ju
na çmoni të dobëta fizikisht, të varfra në intelekt, të
ndrojtura në guxim dhe, vetëm në konsideratën e asaj që juve ju
pëlqen ta quani bukurinë tonë - e që neve na frymëzon vetëm një
stimë mediokre, - e pandehni veten të detyruar t’i përkushtoheni
lumturisë sonë. Gabim bujar, por i përbuzshëm! Ne zotërojmë, që
ta dini, forcën fizike, ose të paktën mund ta fitojmë atë, në
të njëjtin nivel si ju - edhe pa hequr fare dorë nga sharmi ynë.
Pastaj, edhe sikur të mos mund ta fitonim, ç’rëndësi ka! A thua
se kemi ndonjë nevojë të madhe! Demi është më i fortë se
burri, por kjo a provon vallë se është e mundur të kundërvihet i
pari me të dytin?... Për sa i përket cilësive të shpirtit, të
vetmeve që ia vlen të konsiderohen, gjenia, kujdesi, drejtësia,
dinjiteti, guximi, ne do të ishim vetëm modeste duke iu mësuar se
nuk na mungojnë më shumë se juve. Arsyetues jo fatlum, nëse me
kaq pak sa keni kuptuar nga natyra femërore e doni atë kaq shumë,
çfarë do të ndodhë sikur ajo t’iu zbulohej plotësisht? Na lini
pra neve t’ua shpjegojmë, dhe jini të sigurt për mirënjohjen
tonë. Shpirti juaj nuk e ka pa' fare; zemra juaj nuk e ka njohur
kurrë vullnetin e pamatë me të cilin një grua e lirë mund të
mbushë një vdekatar. Sigurisht, ju zotëroni stofin e një
adhuruesi të zjarrtë të gruas, të një kalorësi besnik të
Mbretëreshës së Qiellit. Tashmë, bëhet fjalë vetëm, për t’iu
hequr këtë njollë që ju qorron, që t’iu kthejmë ju në Shën
Palin e revolucionit femëror - mes të gjitha revolucioneve më i
madhi dhe i sprasmi».</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kjo
ishte gjuha e vetme me të cilën kishit të drejtë të më
drejtoheshit mua, nga çasti që asnjëra prej jush nuk përmendej në
librin tim; madje, duke folur për hesap të të gjitha simotrave
tuaja, nuk duhet të bënit gjë tjetër përpos që të zaptonit
rolin e volitshëm që iu caktoja, pa përfshirë aty në asnjë
mënyrë personat tuaj. </span></span><span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">Paskëtaj,
duke i ndihur shpërblimi i premtuar budallësisë sime,</span></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
kushedi a nuk do të kisha pranuar n</span></span><span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">ë</span></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
fund se kandari im i të dhënit dhe të marrit të gruas nuk qenkej
i saktë; sepse, e barabartë me burrin në fuqi, ajo zotëron për
më tepër bukurinë; se në këtë mënyrë ëpránësia juaj është
e plotë; se, në lidhje me ju, ne jemi qenie të rëna dhe, për ta
thënë shkurt, gruaja, shumë larg nga të shkaktuarit e humbjes së
përgjithshme të sojit njerëzor me kureshtjen e saj të pacipë,
siç referon ligësisht dhe me shpifje </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Zanafilla</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
a i është dhënë burrit për ta shëlbyer dhe për t’i shërbyer
si engjëll mbrojtës? </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Do
ta pranoni, zonja të dashura, se do të ishit avoketër të këqij.
Do të mjaftonte një fjalë e vetme me dy kuptime për t’iu bërë
t’i kapërceni kufijtë; dhe, përveç rastit kur do përdornit me
gjykatësit tuaj një dialektikë krejt të ndryshme, do të arrinit
njësoj t’i çoni në gijotinë tërë klientët tuaj. Këtë kauzë
femërore, që me ndërhyrjen tuaj deklaroni se doni ta mbroni, ju e
tradhtoni në çdo pikë, dhe e çnderoni. Meqë kjo i përket
saktësisht diferencës së prerogativave mes dy sekseve që unë kam
besuar, në vazhdën e shumë të tjerëve, pa e nxjerrë në pah,
pavarësisht se ju e mohoni pa asnjë provë me pafytyrësinë më të
pabesueshme, nuk do t’ju duket e çuditshme që unë të ndalem
këtu. Është kjo pika themelore e çështjes. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"> </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"> </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><b>Kapitulli
i Dytë</b></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><i><b>PARALELI
MES BURRIT DHE GRUAS</b></i></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"> </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"> </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><span lang="sq-AL">N</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">uk
ka fuqi pa bukuri dhe, anasjelltas, s’ka bukuri pa fuqi, sikurse
nuk ka lëndë pa formë, ose formë pa lëndë; prandaj thuhet një
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>bukuri
mashkullore</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
dhe një </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>grua
e fortë</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">;
ja përse gruaja ka pjesën e saj në prodhimin shtëpiak, teksa
burri ka të vetin në artin e të jetuarit virtytshëm, që mandej
bëhet njësh me vetë familjen. Por fuqia dhe bukuria, sado që
intimisht të bashkuara si lënda dhe forma, nuk janë një gjë e
vetme dhe identike; natyra e tyre nuk është identike; dhe aq më
pak është aksioni i tyre. Asnjë përpjekje e mendimit nuk do të
ishte e aftë për t’i reduktuar në një shprehje të përbashkët.
Kjo bën që, përtej seksualitetit organik, t'ekzistojë mes burrit
dhe gruas një diferencë që të gjithë e ndjejnë dhe që arsyeja
e shpall si të paepshme. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Por
a nuk mund të jetë iluzor, ky ndryshim? A duhet të dallojmë tek
ai, sikundër do të pretendoni ju, vetëm një efekt të edukimit
dhe të zakonit, në mënyrë që të shpresojmë, pas një ndryshimi
të regjimit, ta eliminojmë dhe të mos lëmë t'ekzistojë mes dy
sekseve ndryshim tjetër përpos atij t'organeve të riprodhimit? Në
fjalë të tjera, sistemi i raporteve mes burrit dhe gruas, që jam
përpjekur të themeloj mbi barazvlerën e atributeve të tyre, a
duhet të mbështetet, përkundrazi, mbi barazinë dhe mbi
identitetin e vetë këtyre atributeve? Problemi qëndron i gjithi
këtu.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Vëmë
re se nga ligji i sekseve do të varet ai i familjes, dhe, për
pasojë, rendi i shoqërisë dhe përvendosja e mbarë sojit
njerëzor. Thashë se faktet konfirmojnë atë që për çdo individ
të mirë do të mjaftonte një shikim për ta vënë re, pra që
burri është më i fortë, por më pak i bukur dhe gruaja më e
bukur por më pak e thantë. Mbi këtë pikë ju ngërdhesheni së
tepërmi. I mohoni faktet sepse, përkundër tezës sime, hamendësoni
se unë i citoj në keqbesim. Mbërrini deri aty sa pohoni se nuk kam
prodhuar fakte, madje, edhe më tepër, se faktet janë nga ana juaj.
Gruaja e kapur në shkelje kurore mohon gjithmonë; po t’i zësh
besë asaj, i shoqi do të paskej ende detyrime kundrejt saj. Të
kujtojmë atëherë, të paktën në vija të përgjithshme, këto
fakte, në mënyrë që të mos jetë më e mundur t’i kalojmë në
heshtje.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"> </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><b>Aftësitë
fizike</b></i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Merrni sidorasti</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote9sym" name="sdfootnote9anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
në klasa dhe kushte të ndryshme sociale, dy të rinj, një fshatar
dhe një fshatare, një punëtor dhe një punëtore, një riosh dhe
një zonjushë; merrni, në shkelëza të tjera të shkallës, një
burrë të rritur dhe një grua të pjekur, dy të moshuar, ose dy
adoleshentë, një djalosh dhe një vashë, një vogëlush dhe një
vogëlushe, dhe vërini të luftojnë bashkë. Është një provë që
secili mund ta bëjë dhe që unë vetë e kam bërë njëqind herë,
kur isha bari</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">1</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Ndonjëherë do të mund të ndodhë që shorti të përvijojë në
këtë dyluftim një djalë të dobët dhe një vajzë shumë të
fortë, që në këtë rast do të korrë fitore. Por nëntëdhjetë
e nëntë herë në njëqind do të dalë që fituesi të jetë
mashkulli. Në këmbim, do të gjeni një numër të barabartë
herësh që gruaja është më e bukur se burri. Ky rast i dytë
është kundëranësor i të parit. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">A
është pikërisht natyra ajo që e ka vendosur këtë ndryshim mes
dy sekseve? Gjykimi është i lehtë, mjaftojnë sytë. Krahasojeni
Herkulin e Farnës, gladiatorin, Tezeun apo Akilin me Venerën e
Milos, me Venerën e Mediçit, me Hyjneshën Gjuetare: a nuk janë
vallë të parët të dallueshëm për forcën dhe të dytat për
bukurinë? Zbriteni në Arenë, si në Spartë, tërë rininë, tërë
popullatën: efekti i prodhuar do të jetë i njëjti. I tillë është
fakti dhe ky fakt do të përsëritet të gjitha herët - qofshin
këto pak a shumë - që keni formuar çifte. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Mbase,
do të hiqni vërejte ju, shkaku qëndron te regjimi. Të shohim.
Deri në epokën e pubertetit, diversiteti mes çunave dhe gocave ka
rëndësi të pakët: Fourier</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">2</span></span></sup><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">i
quante seksi neutral. Regjimi i tyre është pak a shumë i njëjti;
nëse ekziston ndonjë diferencë, është në pamje t'asaj çka
vajza duhet të bëhet në mënyrë të pashmangshme. Pra,
adoleshentët dhe fëmijët e dy gjinive afrohen shumë për nga
forca dhe nuk janë shumë larg për nga bukuria; nga kjo,
pjesërisht, rrjedh ajo dashuria greke, mbi të cilën nuk është
nevoja që të zgjatem shumë me ju, zonja të dashura. Papritur, tek
dy subjektet fizionomia ndryshon; format bëhen më të thata te
njëri, më të rrumbullta tek tjetra; zhvillimi i ijëve dhe i
gjirit, duke i dhënë penelatën e fundit bukurisë femërore, ia
zvogëlon në të njëjtën kohë shkathtësinë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Poetët
e lashtë i kanë bërë Atlantën dhe Camillën</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">3</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
gra të shpejta në vrap: trillim i kulluar! Shpejtësia e gruas
është diçka e pamundur: përpjesëtueshmërisht, ajo mban më
shumë peshë se burri. Rilexoni, tek Emili</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">4</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
përshkrimin e garës mes Emilit dhe Sofies; do të shihni sa figurë
të keqe bën gruaja kur konkurron me burrin për çmimin e garës.
Rilexoni, në poemën e Kuintos prej Smirne</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">5</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
dyluftimin mes Akilit dhe Pentesileas, mbretëreshës së Amazonave
dhe do të shihni se çfarë ndryshimi i madh ekziston, edhe nga
pikëpamja e epik</span></span><span lang="sq-AL">ë</span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">s
së mrekullueshme, mes një heroi dhe një heroine. Nëse Kamila,
Atalanta, Diana vetë, e kishin këmbën e lehtë, siç pohojnë
poetët, kjo vjen ngaqë nuk ishin gra të lehta; qendra e tyre e
gravitetit duhet të gjendej - si tek burri - në kraharor; pra,
kishin këmbë të dobëta, ije të zgavruara dhe s’kishin gjoks. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">A
doni shembuj të tjerë? N'Amerikë, gratë nuk angazhohen në punët
e fushave dhe, sipas relacioneve të të gjithë udhëtarëve, janë
të bukura dhe të preme mirë. Në Fransh Konte, në Borgonjë, ku
fshataret punojnë si kafshë barre, qysh në moshën tridhjetë vjeç
janë të shëmtuara, teksa burrat, që prapë marrin përsipër
punët më të rënda, në moshën pesëdhjetë vjeçare janë ende
të pashëm. Mbi gjithë këtë, konsultoni fiziologët, dhe do t’i
gjeni dakord me piktorët dhe me skulptorët. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">E
keni parë ndonjëherë duke parakaluar ndonjë regjiment, përgjatë
një parade, me në ball</span></span><span lang="sq-AL">ë</span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
një shportare</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote10sym" name="sdfootnote10anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
n'uniformë? Asgjë s’është më e bukur, në përgjithësi, se
një trupë burrash të rreshtuar në rend beteje; por ka diçka që
stonon: shportarja. Kjo grua në pantallona, që marshon me hapin e
trupës dhe që tërheq menjëherë shikimin tuaj, sepse është grua
dhe sepse ka veshur uniformë, në fund të fundit është pa hir.
Gruaja, që vrapon keq, po aq keq dhe ecën. Ajo çka i vjen mirë
përshtat është vallëzimi, valsi, ku udhëhiqet nga balerini, ose
edhe hapi i ngadaltë dhe përgjumës i procesionit. Ja, këto janë
fakte, besoj, të cilat mbase mund t’i shumëfishoja dhe t’i
varioja në pafundësi. I kam shpikur unë, vallë, apo juve u duket
se janë pa kuptim? Tekefundit, edhe pse ju vjen ndot ta pranoni, ju
nuk e mohoni dot, në mënyrë pozitive, ëpránësinë e forcës
fizike të gjinisë mashkull: e kaloni në heshtje, sikur të mos
ekzistonte fare. Forca, mendoni ju, çfarë provon?...</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Çfarë
provon zonjat e mia? Se në sajë të përvendosjeve natyrore,
ekziston një ndryshesë rrënjësore mes funksioneve dhe destineve,
sa sociale aq edhe të jetës familjare, të burrit dhe të gruas:
tek njëri, ka më shumë lëvizje, energji, aktivitet; tek tjetra,
një shërbim më i ëmbël, një jetë më sedentare, tek e cila çdo
tërheqje e personit shpaloset më mirë dhe prodhon tërë efektin e
saj. Opinioni i sojit njerëzor është përshtat këtij ligji të
natyrës: </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>epiteti
i viragos</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
me të cilin përvijohen krijesat e dysta, me forma virile dhe
temperament ushtarak, në përgjithësi nuk interpretohet në kuptim
pozitiv. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Cilësimet
e kurvicës dhe t'emancipuarës, në sajë të po asaj analogjie të
fizikut dhe moralit, janë edhe më të këqija. Dhe gratë në masë
i bashkohen këtij gjykimi, përpos një grupi të vogël, nga i cili
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Enfantin</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">-i
nuk ka gjetur ende një kampion të paraqitshëm. Nga origjina e
botës dhe pa dalë nga rendi fizik, natyra dhe ndërgjegjja
universale e kanë dënuar Kishën tuaj, duke ju damkosur me
poshtërsi. Ky është një fakt, apo jo?</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><b>Aftësitë
intelektuale</b></i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>.</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
Kam deklaruar se, nëse burri paskej forcë më të madhe nervore dhe
muskulore se gruaja, falë unitetit të qenies, solidaritetit dhe
harmonisë s'aftësive, duhet të kishte edhe një fuqi më të madhe
intelektuale. Por, për të njëjtën arsye ishte e nevojshme të
shtohej - dhe unë e kam shtuar - se </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>inteligjenca
femërore</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
duhej dalluar, si trupi, për disa cilësi të veçanta, që janë
përmbushje dhe kundërpeshë e atyre të burrit. Ku ka gjë më
logjike se kjo, dhe njëkohësisht më të drejtë; ku ka gjë më
pak kërcënuese për të drejtën e grave, sesa ky induksion nga
fizikja tek intelektualja, që megjithatë duhej mbështetur me
fakte. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Fakte,
ju kam cituar nga të gjitha llojet; por meqë keni preferuar të mos
shihni gjë tjetër përpos sarkazmave t'adresuara kundër jush, i
keni deklaruar të pambërritura në destinacion. Megjithatë, zonjat
e mia, është e nevojshme që të nisemi nga një pranim, nëse duam
që të na dëgjojë publiku i lexuesve. Për çfarë bëhet fjalë,
për ju a për gjininë tuaj? Me sa duket, për gjininë tuaj, n'emër
të së cilës protestoni dhe e quani si të tiranizuar, të
degraduar nga gjinia ime. Ta lëmë atëherë veçmas atë çka mund
të rezultojë fort e papëlqyeshme për ju në këtë hetim: ose do
të shpëtoheni së bashku me të gjitha gratë, dhe kjo domethënë
se do të mohoni maksimat tuaja, ose do të qortoheni vetëm ju. Jini
të qeta, nuk do të ketë konfuzion, as padrejtësi. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Fakte!
Ju kam cituar në një turr gjashtëdhjetëmijë </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>brevetat</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote11sym" name="sdfootnote11anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
e shpikjeve dhe perfeksionimeve të marra nga burrat, në Francë,
nga 1791, kundër një gjysmë duzine brevetash të marra nga gratë
për modën! </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Fakte!
Do t’ju citoj edhe </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Biographie
universelle</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">:
numëroni sa subjekte të dy gjinive janë shquar në filozofi, në
drejtësi, në shkencë, në poezi, n'art, me një fjalë, në të
gjitha veprat e shpirtit: sa për rezultatin, ua lë juve në dorë.
Pas fakteve bruto, a doni dëshmi, që prapë janë fakte? Ju kam
cituar të urtët e Antikitetit dhe të kohërave moderne, poetët,
teologët, koncilet, sigurisht duke mos marrë në konsideratë
termat fyes me të cilët, tepër shpesh, është prononcuar arsyeja
mashkullore ndaj femrës. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Gjithçka
që është thënë e shkruar në lidhje me këtë gjë reduktohet te
këto fjalë të </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Lamentais</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">6</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">:
«Nuk kam takuar kurrë një grua që të ishte e zonja për të
ndjekur një arsyetim gjatë një gjysmë çereku ore. Gratë
zotërojnë cilësi që neve na mungojnë, cilësi të një tërheqje
të veçantë, të pathënë; por, sa i takon arsyes, logjikës,
aftësisë për të lidhur idetë, parimet dhe pasojat, dhe për të
perceptuar raportet, gruaja, edhe ajo me më shumë dhanti, rrallë e
mbërrin lartësinë e një burri me aftësi mediokre. Edukimi mund
të ketë sigurisht një peshë në gjithë këtë, por në themel të
diferencës qëndron diversiteti i dy natyrave». Dhe e përmbyll:
«Femra është një flutur e lehtë, e hirshme, brilante, që disa
kërmillesha filozofe janë përpjekur ta deklasifikojnë në vemje».
</span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Doni
rrëfime, që janë gjithsesi fakte? Ju citova fjalët e Sandit, e D.
Stern, e Necker de Saussure, e Guizot</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">7</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
fjalët më të famshme t'epokës sonë, më të favorshmet ndaj
teorisë së barazisë. Të gjitha, me një thumb me pak a me shumë
majë, por shumë pa vend, flasin si Hegeli dhe Lamennais. Është e
gjithë gjinia që rrëfehet me gojën e përfaqësueseve të saj më
domethënëse dhe në të njëjtën kohë më të devotshme dhe e
njeh dobësinë e vet. Cili fakt rezulton më shpartallues se ky? </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Doni
përvoja? Përvoja, në filozofi, nuk është tjetër përpos arti i
kapjes së natyrës n'akt. I kam krahasuar veprat letrare të femrave
me ato të burrave dhe kushdo që ka përvojë në procedurat e artit
oratorik dhe të mënyrës me të cilën sot ndërtohet pjesa me e
madhe e librave apo romaneve, mund të përsërisë, deri sa të
ngihet, të njëjtin krahasim. A nuk rezulton vallë prej kësaj, që
veprat e shkrimtareve kanë shumë më tepër aftësi shprehëse dhe
gjallëri se aftësitë e mendimit? A nuk është vallë e vërtetë
se i kemi gjetur të gjitha pak a shumë të prekura nga një lloj
nimfomanie intelektuale që, përmes një rrebeshi fjalësh, i bën
të vringëllojnë formula virile, madje i degdis pa pushim te një
ide fikse, dashuria, ose ajo që ju e quajtët emancipimi juaj? </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">A
doni tani të shtyheni përtej fakteve dhe t’u ikni shkaqeve?
Drejtohuni frenologjisë</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote12sym" name="sdfootnote12anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Ajo ju thotë se truri i gruas është ndryshe prej atij të burrit.
Njëmend seksionet cerebrale që i korrespondojnë për aq sa është
arritur të përvendoset mbi bazën e mijëra vëzhgimeve, aftësive
kryesore të mendjes, shkakësisë, krahasimit, përgjithësimit,
idealizimit, perfeksionimit ose progresit, sikundër nga ana tjetër
instinktet polemike dhe luftarake, të komandimit, të ngulmimit dhe
të personalitetit, zhvillohen në masë më të madhe te burri dhe
më të vogël te gruaja. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Anasjelltas,
a thua se nuk është e kënaqur me këtë epránësi të fuqisë që
i akordohet burrit dhe duke dashur të parandalojë çdo kryengritje
nga ana e seksit të dobët, natyra i ka dhënë këtij të fundit,
në masë mbizotëruese, venerimin, nënshtrimin, fiksimin, kujdesin,
nevojën për pajtim dhe lazdrim, të gjitha aftësi që janë
treguese të besimit të mangët që i ka gruaja te mjetet e saj,
madje përfund njëfarë shpirti intuitiv dhe hyjnizues që te gruaja
zëvendëson arsyetimin dhe bindjen. Dhe sikur kjo të mos ishte e
mjaftueshme për paqen shtëpiake, për rendin social dhe për fatin
final të llojit njerëzor, masa totale e trurit është më e vogël
te gruaja në përpjesëtimin mesatar prej 3 libra dhe 4 oncë
kundrejt 3 libra dhe 8 oncë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Tani,
siç pohon </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Broussais</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">8</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
qoftë edhe sikur pjesa tjetër të ishte njësoj, ka më shumë fuqi
aty ku ekziston një sasi më e madhe; dhe vërejtja që mund të
bëhet kundër frenologjisë duke u nisur nga truri i elefantit ose
nga ai i balenës nuk qëndron, sepse truri i kafshëve nuk është i
organizuar si ai i njeriut, nuk i përgjigjet të njëjtave nevoja,
me aftësi kaq të shumta në numër, nuk qëndron pra, sepse mes
kafshëve dhe njeriut të gjitha gjërat nuk janë të barabarta dhe
homologe. Ju i mohoni mbase, pa asnjë dallim, të gjithë pohimet e
frenologjisë? </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Këto
fakte, përveç atij të kategorisë së pestë, që i referohet
krahasimit të veprave letrare, jam i kufizuar për ti treguar në
bllok, sepse nuk e quaj veten të detyruar të referoj në mënyra të
ndryshme të vërteta tashmë të domenit publik. Kjo ju shërben si
pretekst për të mëtuar se nuk kisha cituar asnjë fakt. Kështu
arsyeton femra kur e mbisundon pasioni, femra e privuar nga çdo
besim sikundër nga çdo mirëbesim. Ajo nuk sheh, as nuk kupton;
njësoj me Shilën e famshme</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">9</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
të mitologjisë, ajo leh. Shkatërrojeni pra statistikën e tregut;
shkatërroni jetëshkrimin universal; shkatërroni dëshminë e
teologëve, të filozofëve, poetëve, moralistëve; duhet të
shkatërroni konfesionet e drejtuesve tuaj; shkatërrojeni atë
kritikë letrare që ju vendos në vendin tuaj; shkatërrojeni
frenologjinë dhe, kur ta keni shkatërruar të gjithë këtë, do të
mund të mëtoni se unë nuk parashtroj fakte. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Për
sa më përket mua, duke e përndjekur në mënyrë të paepur këtë
kalbësirë sensimoniane, nuk kisha asnjë qëllim për të ribërë
satirën e Bualo-së mbi gratë</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">10</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
kam nxjerrë konkluzionin, mbi bazën e këtyre fakteve (siç kisha
bërë përpara në lidhje me pabarazinë e forcave), që fuqia
intelektuale e burrit duhet të kishte si korresponduese te gruaja
një cilësi të një lloji tjetër, cilësi aplikimi, thjeshtësimi,
vulgarizimi, cilësi që për pasojë duhet t’i jepte shpirtit
femëror, në pëlqyeshmëri, atë që burri ka në thellësi. Kam
diskutuar për ushqimin shpirtëror sikundër për atë fizik. Por
nuk mjafton që një tru ta prodhojë, është e nevojshme që një
tru ta përgatisë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kemi
një shembull të bukur te </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Mary
Somerville</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
që, me lutje të lordit </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Brougham</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
përktheu në 1831-shin për Shoqërinë e përhapjes së dijes
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Mekanikën
qiellore</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
të Laplasit, «algjebra në gjuhë të përbashkët»; për këtë
përkthim </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>John
Herschel</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
flet si për një vepër të bërë për brezat që do vijnë</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">11</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Sigurisht, </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>mistress
Somerville</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
mund të kalonte, në llojin e vet, për një dukuri; por kjo gjë
nuk e pengoi të ishte amvisa më e mirë në botë. Përkthente nga
Laplasi «algjebrën gjuhë vulgare» në çastet e lira, sikundër
një tjetër do të kishte qëndisur; ndjente nga ana tjetër se, po
të kishin qenë pak burra të aftë për një detyrë të tillë,
asnjë grua, në të sajën, nuk do të kishte mundur ta zëvendësonte
Laplasin apo Njutonin. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Nuk
është pak që kam ditur të fitoj, thoshte Napoleoni; por pika
themelore është të dish ta përdorësh mirë fitoren. E pra, është
femra që e gëzon fitoren e burrit dhe nxjerr përfitim nga arritjet
e tyre. Atij i takon puna e prodhimit ekonomik dhe filozofik; asaj
arti i kënaqjes me ’të. Vetëm se, ai nuk do të dinte ta
përdorte: ajo çka ai fiton me forcë, pa femrën, shkon dëm. E ku
qenka më pak i denjë njëri prej këtyre atributeve nga tjetri?</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Le
ta ushtrojë burri, deri sa të ketë dëshirë, trupin e tij dhe
mendjen, le të grumbullojë zbulim mbi zbulim, krijim mbi krijim,
kryevepër mbi kryevepër: cilido qoftë zhvillimi i tyre, nuk do të
arrijë kurrë ta ndryshojë natyrën e vet, as ta kamuflojë
karakterin e tij. Forca do të ngelet atributi i tij kryesor; ai nuk
do të bëhet kurrë një fytyrëz e hirshme sa i takon trupit, as
një </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>silf</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote13sym" name="sdfootnote13anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
sa i takon inteligjencës. Do të bëhet aq më pak sa më shumë të
jetë munduar me trupin dhe me mendjen e tij. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Në
të njëjtën mënyrë, gruaja le ta mprehë intelektin e saj, sa
t’ia ketë qejfi, për të kuptuar idetë e burrit, le t'i
shumëfishojë me 'të njohuritë e veta, le të depërtojë
ndonjëherë deri në fund të spekulimeve të burrit: nuk do të
bëhet kurrë </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>mendimtar
i lirë</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
(e përdor këtu termin në kuptimin mirëfilli viril dhe filozofik
të tij); ajo nuk do të bëjë tjetër përpos se do të rritet në
hiret e saj, gjithë më shumë sa më tepër të ketë mësuar.
Natyra, siç thashë, e ka prangosur, në vetë zhvillimin e saj, me
bukurinë: është destini, është si me thënë </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>kondita</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
e saj. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Çdo
devijim i qenies gjeneron sëmundje ose deformim. Homoseksuali i ri
që merr pamje me hire femërore, është i neveritshëm si zezaku
fytyrë-gorillë; femra që mban baseta dhe mustakë është mbase
edhe më e turpshme. Për këtë arsye intelektualja e vetëshpallur
që dogmatizon, që përdhos, që shkarrashkruan, që përsërit me
çdo qëllim, siç bëni ju, </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>madame
</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Jenny
H., «mëtoj, pohoj, mësoj, ekspozoj, pranoj, mohoj, kam shkruar,
deklaroj», femra që ngjesh një mjekër filozofike, që e përkthen
metafizikën në një gjuhë të pakuptueshme dhe ka mendjemadhësinë
të kundërshtojë teori që nuk i kupton, madje që prapë i kopjon,
sikundër bëni ju, </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>madame</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
J.L., kjo femër rrëzohet nga cilësitë e saj dhe bëhet e
shëmtuar. Ekziston në fakt një shëmti në shpirt, njëqind herë
më e shëmtuar se ajo e trupit: është ajo që Molièri ka
përshfaqur, mes duartrokitjeve të tërë shekujve, në komedinë e
pavdekshme: </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Shkolla
e grave</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">12</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Shkoni rilexojeni, zonja të dashura: ajo që do t’ia ketë kuptuar
më shumë filozofinë asaj, do të mund të krenohet se ka hedhur
hapin më të madh në udhën e urtësisë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><b>Aftësi
morale</b></i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
I kam trajtuar aftësitë morale saktësisht siç i kisha trajtuar
ato intelektuale: nëse te njeriu ekziston një forcë më e madhe
temperamenti dhe inteligjence, falë unitetit </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>kushtetues</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
të qenies, ligjeve të harmonisë dhe përpjesëtisë, duhet të
jetë edhe një forcë më e madhe vetëdijeje. Për të njëjtën
arsye, duhet të verifikohet edhe këtu ajo dukuri që kemi vëzhguar
sakaq për dy herë: nëse lejohet, në rendin moral, si në atë
fizik dhe intelektual, femra duhet të dallohet nga burri për diçka
të veçantë, diçka që rivendos mes </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>asaj</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
dhe </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>atij</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
ekuilibrin e dinjitetit. Në këtë mënyrë burri, pasi ka shërbyer
si </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>nismues</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
i gruas, për të drejtën sikundër për idenë, merr prej saj një
ndikim që ia dyfishon zellin për të vërtetën dhe drejtësinë.
Të gjitha këto gjëra unë i kam pohuar: ju i keni lexuar; asnjë
bilanc nuk u hartua ndonjëherë me kujdes më skrupuloz. Për çfarë
më qortoni, pra? Kam përvendosur si s’do të kisha mundur të
bëja më mirë të vërtetën e këtij pohimi: nëse burri -
shprehje e fuqisë -, i rri gruas si 27-a 8-s, gruaja, shprehje e
ideales, i rri burrit si 27-a 8-s. Ju që pohoni, propozoni, mësoni
kaq shumë gjëra zonja të dashura, a e pranoni apo e mohoni
barazvlerën e gjinive? Në fakt sa më shumë që t’ju lexojmë,
aq më pak merret vesh se çfarë doni?</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Është
apo jo e vërtetë se këtu, si tjetërkund, çështja është me
marrë vesh nëse bukuria duket diçka e kotë dhe kimerike, aparencë
e kulluar, apo gjë pozitive, që ka një rol të vetin, një ndikim
shumë të madh dhe një vlerë të paçmuar? Dhe meqenëse ju nuk i
besoni asaj që unë do e quaj </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>ekzistenca
e bukurisë</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
duke mëtuar me këtë, pa dyshim për arsye të mira, një doktrinë
të kundërt me atë të filozofëve, poetëve, teologëve më të
mëdhenj; meqë, në çështje ideali, ju jeni ateiste të vërteta,
i thoni vetes se gruaja për të balancuar të shoqin ka vetëm
bukurinë e vet, bukurinë e trupit të saj, të shpirtit të saj,
atëherë për të paska mbaruar gjithçka. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">«Gruaja
është një skllave që duhet vetëm të bindet»</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">13</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
</span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Kështu
paskeni vendosur që të mohoni (por kjo a mund të quhet vallë me
mohue?) të gjitha faktet fiziologjike, psikologjike, ekonomike dhe
sociale, që ju kisha paraqitur në mbështetje të teorisë sime të
martesës, pikërisht si ato gra që, duke mos e duruar lojën, kur
vënë re se kanë humbur, vendosin të trukojnë letrat.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Çdo
virtyt është një rrezatim i drejtësisë. Drejtësia e ka
pikënisjen e vet në ndjenjën e dinjitetit, që sigurisht është
gjith’ e më i fortë, sa më shumë që subjekti ndihet epran për
inteligjencë, talent dhe forcë. Luani është më krenari dhe më i
guximshmi mes kafshëve, ngase është më i forti dhe ngase zotëron
në nivelin më të lartë vetëdijen e forcës së vet. Le t’ia
aplikojmë njerëzimit këtë parim që është i përbashkët me të
gjithë qeniet e gjalla dhe që përbën saora një fakt të parë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Te
burri, personaliteti është më energjik: ka më shumë krenari, më
shumë sqimë, më shumë pavarësi; pika e nderit është më e
ndjeshme; ambicia, shpirti i dominimit, instinkti i komandimit janë
më të fortë; është një nga qortimet që na bëni. Femra,
përkundrazi, është më e ndrojtur dhe, fakt akoma më i dukshëm,
kjo ndrojtje nuk është se nuk i shkon; ajo nuk turpërohet fare:
është në natyrën e saj, kur duket e përshpirtshme dhe e
ndrojtur. Ajo ka, si me thanë, dhantinë e lotëve, që e bën
mallëngjyese si sorkadhen, por që nuk do ta gjeni te luani dhe te
demi dhe rrallë te burri. Është më e butë, më e gatshme për
t’u bindur dhe për t’u dorëzuar; e valëvit shumë më pak
autoritetin, e kënaqur se mbretëron, si një zanë, me rezervimin e
figurës së saj dhe virtytin e shkopit të saj magjik. Këtë fakt
nuk mund ta mohoni më shumë se tjetrin, meqë sidomos për shkak të
këtij fakti indinjoheni kundër femrave, motrave tuaja, dhe i
trajtoni si budallaçka dhe frikacake. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Është
energjia morale e burrit që ka futur zakonin e duelit, i panjohur
për gjininë tjetër: çfarë mund t’i themi këtij fakti tjetër?</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Mbi
bazën e këtij parimi, është organizuar lufta mes kombeve dhe
konsiderohet një nga format e drejtësisë</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">14</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">:
formë e tmerrshme që, sipas bindjes sime dhe shpresës sime, duhet
të dalë pak e nga pak nga përdorimi, por që është gjithsesi
thelbësore për </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>mëvendimin</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
e njerëzimit dhe për shpërfaqjen e së drejtës. Por këto janë
gjëra që shkojnë përtej natyrës suaj prej femre ndaj nuk mund
t’i kuptoni. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Ju
mëtoni për gruan, sikundër për burrin, funksionet e gjykatëses.
Mësoni pra, një herë e mirë, se çdo magjistraturë është një
shpërbërje e autoritetit ushtarak, ashtu sikundër çdo urdhër
është një deduksion i së drejtës së forcës. Mëtoni pra edhe
për të rejat, si për të rinjtë, privilegjin e shërbimit të
detyruar ushtarak. Por ju nuk jeni as në gjendje të bëni rojë!</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Gjithsesi,
pikërisht ngaqë gruaja zotëron më pak energji morale se burri,
ajo </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>prun
</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">te
drejtësia e tij një moderim të domosdoshëm, pa të cilin gjendja
jonë juridike nuk do të dallohej në asgjë nga gjendja e luftës;
ky moderim qëndron në idetë e përdëllimit, tolerancës, faljes,
hirit, pajtimit dhe mëshirës, që kudo bashkohen me këtë ide
drejtësie. Burri priret edhe më shumë të arrijë me mbizotnue e
drejta e kulluar, rigoroze, e pashtershme; femra priret të
mbretërojë me mëshirë dhe me dashuri. I tillë është mendimi i
krishtërimit, te Kushtetuta e të cilit femrat kanë një pjesë kaq
të madhe. Është ndikimi femëror që e shtyn burrin që të heqë
dorë me dashje nga një pjesë e së drejtës së vet dhe me qenë i
lumtur për këtë sakrificë, çka ia vë vulën bujarisë të tij,
më shumë nga sa do të ishte për një rivendikim të plotë dhe
tërësor. Këtë faktin e fundit ju nuk e mohoni, meqenëse jeni të
parat që i volisni këto thesare dashurie, zemërgjerësie, mëshire
dhe hiri me të cilat Zoti e ka mbushur zemrën e grave. Vetëm se,
nuk vini re që këto cilësi morale të seksit tuaj, të cilat ia
ngrenë në kulm përsosjen, janë dëshmia e saktë, për nga
pikëvështrimi i drejtësisë së kulluar, i inferioritetit të saj.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Përkundër
opinionit të mbjellë nga kalorësit e dashurisë së lirë, kam
guxuar të them se, edhe për atë çka lidhet me erzin, femra kishte
marrë nga burri nismimin e saj. Mbi këtë gjë, bëhet nami mes
feministeve a thua se u ndjeka ndopak për erzin. Ideja, megjithatë,
ishte shumë e thjeshtë dhe nuk kishte asgjë paradoksale. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Qenia
inteligjente dhe e lirë ndjen ndot kundrejt gjithçkaje që i kujton
kafshërinë dhe e degradon në nivelin e brutëve. Për këtë
arsye, meqenëse vetëdija e saj zgjohet, burri e mbulon lakuriqësinë
e vet, pjek ushqimet, shmang, vetëm ose në shoqëri, gjithçka që
i duket e pandershme. Në këtë pikë, Pentateukosi</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">15</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
sjell më shumë se një normë të një thjeshtësie primitive, që
do të ishte mirë t’ua kujtonim disa kombeve civile. Sa më shumë
që përparon shoqëria në drejtësi, aq më shumë shquhet në
artin e të ngrënit, aq më shumë individët bëhen të rezervuar
në gjuhë e në gjeste. Gjithçka që i referohet dashurisë hyn te
kjo kategori. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Natyrisht,
individi aq më mirë do të bëjë dallimin mes gjërave të
ndershme dhe të turpshme dhe aq më i ndjeshëm do të jetë për
pasojë ndaj trashësisë së tjetrit, ndaj asaj që e quan mungesë
respekti kundrejt vetes, sa më e fortë që do të jetë tek ai
ndjenja e nderimit. Faktet këtu përputhen me induksionet e teorisë.
</span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Në
tërë këtë mes, femra është në marrëveshje të plotë me
natyrën e saj dhe me destinin e saj, madje ajo që kam thënë për
’të nuk e turpëron aspak. Ajo është e gjitha bukuri dhe
dashuri: pra, si mund të mos ketë inisjativë në çështjet
dashurore? E njëjta ndjenjë që e bën të kalisë drejtësinë e
rreptë të burrit, të zbukurojë strehën e tij, t’i bëjë
poetike konceptimet e tij, e mëson edhe ta habisë nga mendimet e
tij, nga sipërmarrjet e tij, nga luftërat e tij, për t’ju
kushtuar bashkë me ’të veprave të tjera. Është e domosdoshme
që të jetë kështu për rendin e shoqërisë dhe lumturinë e të
dyve. Ndjenjë e lumtur, nëse idhujtaria e dashurisë nuk i bën të
harrojnë për sa i detyrohen dinjitetit social, mu sikurse
dinjitetit të tyre vetjak. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Por,
edhe në lidhje me këtë, vini re ndryshimin mes dy gjinive: nëse
burri, më shumë se gruaja, ka nsimën e erzit, ky nuk duket i bërë
për ’të; ruajtja e këtij thesari do t’i takojë shoqes së
tij. Tek burri erzi është zhdukur brenda fitores, tek gruaja rritet
pas mposhtjes. Shenjtëria e vatrës shtëpiake do të jetë vepër e
gruas; nga kjo shenjtëri e familjes do të dalë virtyti republikan.
Ja përse, pranë popujve antikë, nëna ishte më e nderuar se
virgjëresha, madje dukej edhe më e bukur: </span></span><span style="font-family: Calibri, sans-serif;"><span lang="sq-AL"><i>Gratia
super gratiam, mulier sancta et pudorata</i></span></span><sup><span style="font-family: Calibri, sans-serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote14sym" name="sdfootnote14anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Calibri, sans-serif;"><span lang="sq-AL"><i>,</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
thotë Bibla. Krishtërimi e ka përmbysur këtë rend: ai e deklaron
jo të dëlirë femrën e martuar; i fal vëmendje vetëm vashës:
pikërisht kjo është një përmbysje e natyrës, një atentat ndaj
nderit të familjes dhe ndaj vetë dinjitetit të burrit. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Përse
duhet të jem unë, zonja të dashura, që t’ua shpjegoj këto
gjëra? Ja: është për faktin se pacipësia e dijenisë së
pretenduar vërshon në mungesën e erzit nga ana e gruas. Ju
gërthisni sepse, pa ju përmendur, meqë nuk ju njihja, i kam
taksuar si të padëlira femrat e lira, kauzën e të cilave ju e
mbështesni e vërtetoni, përmes të gjitha fjalëve tuaja, ngaqë
edhe në qoftë se falë forcës së natyrës, jeni akoma të afta
për t’u skuqur, e keni humbur ndijën e duhur të erzit. A nuk
thoni vallë se shkelja e kurorës dhe prostitucioni, nuk janë aq
faj për gruan sikurse për burrin, ndërkohë që po të gëzojë
një tolerancë kaq të madhe mëkati i njërit, ai i tjetrës nuk
duhet të duket si më i shfajsueshëm? Ky mosbarazim, që opinioni i
të gjithë popujve e ka përcaktuar mes mospërmbajtjes së burrit
dhe pacipësisë së gruas, a nuk është vallë një nga akuzat
kryesore që e vini të rëndojë mbi tiraninë e burrit bashkëshort?
Të marra, tri herë të marra, nëse nuk e kuptoni që duke
rivendikuar një imunitet të tillë për gruan, i ngrini një
piedestal... në baltë. Kujt shpresoni se do t’i pëlqeni, kur do
të keni fituar për gjininë tuaj këso të drejtash: burrave apo
majmunëve? </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Po
e sintetizoj tërë analizën në dy fjalë: burri është
thelbësisht një fuqi veprimi; gruaja, një fuqi tërheqjeje. Nga
diversiteti i natyrave të tyre rrjedh diversiteti i cilësive të
tyre, i funksioneve të tyre, i ekzistencave të tyre. Si përshtaten
këto cilësi, këto funksione, këto ekzistenca, njëra me tjetrën,
për të formuar një çift? Me fjalë të tjera, cili është
qëllimi dhe cili është ligji i martesës? Është pikërisht ajo
çfarë duhet të shqyrtojmë tani. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"> <span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"> </span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><b>Kapitulli
i Tretë</b></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><i>RAPORTI
I DY GJINIVE.</i></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><i>LINDJA
E VETËDIJES.</i></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><i>THEMELI
I RENDIT POLITIK.</i></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><span lang="sq-AL">D</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">eri
më sot, më duket se femra nuk ka qenë tepër e shfavorizuar nga
shorti. Sikur engjëjt në parajsë, që teologët e ditur
pretendojnë se janë pa seks, të merrnin nga i Amshueshmi urdhrin
për të zbritur në tokë dhe për të veshur këtu mishin tonë,
por me aftësinë për të zgjedhur gjininë tonë a tuajën, a nuk
mendoni, zonja të dashura, se këto shpirtra qiellorë do të
zgjidhnin të lindnin femra më shumë sesa meshkuj? </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Po
a shqetësohesh për shortin e një krijese detyra e së cilës
qëndron që të tregohet e bukur në gjithçka, e hirshme, e ëmbël,
modeste, diskrete, e dashur, joshëse, e devotshme, e aftë nëse
është nevoja për një sforcim heroik dhe e detyruar, për të
mbijetuar, të bashkohet me një qenie më të fortë se ajo dhe që,
për pasojë, nuk shkëlqen saktësisht për të njëjtat cilësi. Në
fakt, nuk ke ç’të thuash, bashkimi është i detyruar.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Nga
pikëpamja e inteligjencës dhe e vetëdijes, sikundër nga ajo e
trupit, burri dhe gruaja formojnë një tërësi të plotë, një
qenie në dy persona, një organizëm të mirëfilltë. Ky çift, që
Platoni e ka përkufizuar androgjin</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">1</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
është subjekti i vërtetë njerëzor. Secila nga dy gjysmat që e
përbëjnë, e marrë veçmas, duket si një gjymtim. Ju nuk e
mohoni, zonja, ju që përdorni këtë fjalëz të hirshme:
androgjin, burrë-grua, për ta përmbyllur me atë që quani barazi
të gjinive. Vini re sidoqoftë se kjo androgjinia nuk do të
ekzistonte, sikur dy personat të ishin të barabartë në gjithçka,
sikur secili prej të dyve të mos shquhej për disa cilësi të
veçanta, ingranimi i të cilave përbën saktësisht organizmin. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Në
këtë ekzistencë më dysh, fuqitë e shpirtit, të vetëdijes dhe
të trupit fitojnë, për shkak të vetë ndarjes së tyre, energji
më të madhe: ky është një aplikim i parë prej natyrës i
parimit të madh të ndarjes së punës. Përvoja vërteton, në
fakt, se rezultati më i madh është i këtillë për shkak të
lumturisë së të bashkuarve kur veprimi i tyre i përbashkët
ndahet në dy dhomëza: njëri material dhe utilitar, tjetri
shpirtëror dhe estetik; njëri për jashtë, tjetri për brenda.
Nëse prodhimi tërësor pakësohet prej kësaj, konsumi duket i
organizuar më mirë; nëse zotësia filozofike është më e
ngadaltë, veprimet fitojnë në konkretësi dhe bëhen familjare;
nëse përparimi i të drejtës pëson ndonjë vonesë, ajo bëhet më
njerëzore në tolerancë dhe mëshirë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Le
të depërtojmë më thellë në këtë sistem që e kam quajtur
organ, i krijuar nga vetë natyra e drejtësisë. Cilat do të jenë
të drejtat dhe detyrat e ndërsjella të bashkëshortëve? </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Në
të gjithë raportet me të ngjashmin e vet, burri kërkon shërbimin
për shërbimin, produktin për produktin, këshillën për
këshillën, të drejtën për të drejtën. Ligji që e qeveris
është ligji i tatimit të drejtëpërdrejtë, ligji i tmerrshëm i
konkurrencës, i luftës ose, çka mandej është e njëjta gjë, i
ekuilibrit të forcave. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Mes
burrit dhe gruas, sipas diversitetit të karaktereve të tyre
dominuese, gjërat nuk ndodhin më në të njëjtën mënyrë.
Pikësëpari, burri nuk mund të kërkojë nga gruaja punë për
punë, shërbim për shërbim, produkt për produkt, sepse ajo është
më e dobët. Në këto kushte, ajo do të trajtohej fatalisht si
inferiore; dhe e dini se çfarë i ndodh, një krijese njerëzore,
për inferioritetin e saj të deklaruar me të drejtë apo gabimisht?
Çlirimi? Jo, skllavërimi! Shikoni zezakët e kolonive, shikoni
kushtet e gruas pranë popujve të egër!</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Çfarë
mund t’i japë pra gruaja burrit në këmbim të punës së tij, të
pasurisë që ai krijon, të të gjitha mrekullive që shpik?
Bukurinë e saj, do të thoni ju, tërheqjen e saj, hiret e saj,
dashurinë e saj, idealizmin e saj, të gjitha joshjet e trupit të
saj, të frymës së saj dhe të shpirtit të saj. Është një
diskutim prej mercenari, që beson se mund të bëhet pazar me
bukurinë, me dashurinë dhe me idealin si me mishin apo me peshkun. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Enfantin</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">-i,
mjeshtri juaj, që ka folur kaq shumë për dashurinë, dishepujt e
të cilit pas grushtit të Shtetit</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">2</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
kanë bërë afera të mrekullueshme, nuk ka ditur kurrë t’i ndajë
këto dy elemente: të bukurën dhe të dobishmen. Nuk ju ka thënë
se bukuria dhe dobia ishin dy elemente të paepshëm e se nga kjo
rrjedh si pasojë që nuk shkëmbehen kurrë, se bukuria nuk mund të
shkëmbehet si një vlerë në mall apo monedhë, se femra, përfund,
nuk do të mund t’i paguante dhuratat e burrit me asnjë huazim të
hireve të saj, për faktin se këto hire nuk janë diçka që
numërohen, maten, një produkt i industrisë së cilës mund t’ia
llogarisim kostot: ato janë një dhanti e natyrës, jolëndore, që
nuk mund të lëshohen dhe prodhimi i të cilave nuk ka kushtuar
asgjë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Unë
ua kam thënë dhe askush nuk e kishte ngritur ndonjëherë gjininë
tuaj kaq lart. Tërë veprat e burrit janë të shpërblyeshme, edhe
ato të magjistratit të vendosur për të zbatuar të drejtën; të
gjitha pasuritë e dorovitura nga natyra mund të shkëmbehen; të
mirat që gruaja i premton burrit dhe për të cilat është
depozitare, janë të vetmet që s’kanë çmim. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">A
është vallë e mundur të paguhet lëmosha, mëshira, falja,
zemërgjerësia? Me i pague don me thanë me i asgjësue; ministri që
bën pazar me koncesione të Shtetit është një ryshfetçi;
gjykatësi që pezullon, për pare, sanksionin e ligjit, është një
i mbiligjshëm. Vallë a mund të shitet erzi? Erzi që shitet, ju e
dini si quhet: është prostitucion. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Njësoj
edhe bukuria, termi i cili përmbledh të gjitha prerogativat e
gruas, nuk shitet as nuk ulet: është jashtë çdo tregtie. Prandaj
mes burrit dhe gruas që martohen, nuk ekziston, siç po thoni dhe
siç e imagjinoni ju, ortakëri të mirash dhe fitimesh, sikundër
mes dyqanxhinjve a pronarëve: ekziston në të kundërt dhuratë e
dyanshme dhe falas, përkushtim absolut. Kontrata e martesës ka,
pra, një natyrë krejt tjetër nga kontrata e shitjes, e shkëmbimit
dhe e qirasë: është e kundërta. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Burri,
shprehje e forcës, është i tërhequr nga bukuria, dëshiron të
bëhet padron i saj, dëshiron të bashkohet me ’të në një
lidhje të pazgjidhshme. Si do t’ia arrijë? Çfarë çmimi do të
japë? Asnjë. Asgjë nga ajo çka burri zotëron, nga ajo çka mund
të krijojë apo të blejë, s’mund ta paguajë bukurinë. Vetë
përkëdheljet dashurore a nuk janë një çmim i denjë: dashnorët
që e marrin shoqi-shoqen vetëm për epsh, janë egoistë, bashkimi
i tyre nuk është një martesë; vetëdija universale e ka quajtur
kurvërim, fëlligështi, libertinazh. Burri i denjë, zemra e të
cilit aspiron për zotërimin e bukurisë, e kupton menjëherë një
gjë: se mund ta fitojë vetëm me anë të përkushtimit. Ai zotëron
forcën, por vendoset në vend të gruas, ia shenjtëron asaj detyrat
dhe bëhet shërbëtor i saj. Duke e ditur se ajo është e dobët, e
dehur nga dashuria, ai bëhet i respektueshëm, shmang çdo fjalë,
çdo mendim epshi. Pasurinë dhe ambicien e tij, do ta çojjë deri
në sakrifikim, për t’i pëlqyer asaj; vetëm vetëdijen e tij nuk
do ta sakrifikojë kurrë, sepse kjo është forca e tij dhe se në
bashkimin e forcës dhe të bukurisë qëndron martesa. Përkushtim
absolut, përkushtim me një vetëdijeje të fortë dhe të
papërlyeme: ja, në të vërtetë, ajo çka dhëndri i mundëson
nuses së tij, e vetmja gjë që mund t’i japë dhe ajo nga ana e
saj, domethënë të pranojë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">E
njëjta gjë ndodh për gruan. Sa më shumë zotëron si karakter
dominues bukurinë, aq më shumë ajo ka prirjen drejt forcës. Këtë
forcë, kaq të dëshirueshme, ajo në fillim e ka frikë; çdo qenie
e dobët provon njëfarë frike drejt qenies së fortë. Për ta
reshtë, për ta zbutur këtë forcë, oferta e bukurisë së saj nuk
do të shërbente për asgjë, do të zgjidhej vetëm n'akt
prostituimi. Për ta bërë për vete forcën e burrit, bukuria
femërore është e pafuqishme, siç është e pafuqishme vetë forca
për ta bërë për vete bukurinë. Këtu, sikundër në rastin
përpara, ngelet veçse një mjet: </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>përkushtimi</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
</span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Përkushtim
për përkushtim, ndaj cytjes së tërheqjes që provojnë
ndërsjelltas forca dhe bukuria; ky është, tekembramja, pakti
bashkëshortor, më sublimi nga të gjithë paktet, që duke e
imituar do të bëhen më vonë paktet kalorsiake. A nuk e shihni
sesi epshit, dashurisë, i është zëvendësuar një ndjenjë më e
lartë, ndjenjë që nuk përjashton dashurinë dhe epshin, por që i
komandon ato, i bën dytësore, i fshin dhe, nëse është e
nevojshme, i zëvendëson? Ja, moj zonja, kjo është martesa, që më
duket se asnjëra prej jush nuk e njeh. Përjashta saj - kini mendjen
te këto fjalë që po u them - nuk ka gjë tjetër për gruan pos
turpit dhe prostitucionit. Burri dhe gruaja të martuar në këtë
mënyrë, e dinë, mund të më besoni, se çfarë është drejtësia:
asnjë mashtrim nuk do të hyjë në vetëdijen e tyre të
përbashkët. Do të duhej, për këtë gjë, që ata të ribëheshin,
me marrëveshje të përbashkët, ajo çka nuk kanë dashur të jenë,
ajo që janë betuar se nuk do të jenë kurrë: </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>konkubinë
të padëlirë</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Martesa e tyre është një kolonë më tepër tek ai tempull i
amshueshëm që Krishti donte me themelue në shpirtrat tonë dhe të
cilin unë ju akuzoj, ju dhe ndjekësit tuaj, se po e shkatërroni. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">A
doni tani që të nxjerrim pasojat e kësaj kontrate martesore? Le të
fiksojmë prej saj pikësëpari dhe më nga afër fillimin. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Burri
dhe gruaja, që dashuria dukej se duhej t’i qeveriste në mënyrë
ekskluzive, kanë përfunduar duke u angazhuar sipas një ligji më
të lartë, ligjit të përkushtimit. Por përkushtim për çfarë?
Në çfarë? Përse? Kjo çështje kërkon të sqarohet sepse, e kemi
vënë re sakaq, burri nuk i paguan as në parà, as në xhevahire
apo vlera të tjera gëzimet e dashurisë dhe zotërimin e bukurisë;
dhe, nga ana tjetër, falë përparimit të qytetërimit, e reja nuk
e pret më përkushtimin e të shoqit, për ta mbajtur frymën
gjallë, as i riu përkushtimin e një gruaje që ajo të lajë dhe
të kujdeset për ndërresat e tij. E çfarë lloji qenka atëherë
ky përkushtim dhe mbi çfarë bazohet? </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Përcaktimi
që i kemi bërë cilësive përkatëse të burrit dhe gruas do të
na e japë përgjigjen. Burri paraqet mbizotërimin e forcës fizike,
intelektuale dhe morale; gruaja mbizotërimin - në këtë
pikëvështrim trefish - e bukurisë. Duke u martuar, pra, nën
ligjin e një përkushtimi të ndërsjellë, burri dhe gruaja votojnë
për njëri-tjetrin: i pari, për kultin e bukurisë së personit të
gruas; e dyta, për respektin e forcës në personin e burrit të
vet; të dy, votojnë për zhvillimin e forcës dhe të bukurisë së
bijve të tyre. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Në
fakt, ai që i përkushtohet një personi ose një vepre, angazhohet
ta shërbejë këtë person ose këtë vepër sipas natyrës dhe
sipas aftësive të veta: kjo për ‘të nënkupton, për më tepër,
detyrimin për ta ruajtur këtë aftësi në gjendjen më të
përsosur të mundshme. Tani, kemi thënë se burri dhe gruaja, të
krahasuar njëri me tjetrën, mund të përcaktohen, i pari si një
natyrë ku dominon forca, e dyta një natyrë ky mbizotëron bukuria.
Për pasojë burri dhe gruaja, duke iu përkushtuar njëri tjetrës,
angazhohen ndërsjellas njëri për të ndjekur femrën e vet sipas
prirjeve që i ka të sajat, bukurinë, butësinë, hirësinë,
idealin, dhe pra, për ta bërë veten gjithnjë e më burrë; tjetra
për të shërbyer të shoqin sipas temperamentit të tij, që është
forca dhe, pra, për ta bërë veten gjithnjë e më grua. Duke i
bërë në mënyrë të ndërsjellë të gjitha shërbimet që mbart
një përkushtim absolut, sa më shumë që ata do t’i afrohen
secili tipit të vet, aq më shumë falë këtij diferencimi në
rritje bashkimi i tyre do të bëhet intim dhe aq më pak do të
rëndojë përkushtimi i tyre. I këtillë është ligji, në
shprehjen e tij më të saktë dhe më të përgjithshme: fusha e tij
e veprimit është shumë e madhe. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">1)
Bashkimi bashkëshortor do të jetë nga të dyja anët monogamik dhe
i pazgjidhshëm. Arsyet kuptohen lehtë. Atje ku ndahet, përkushtimi
pushon së ekzistuari. Një grua që mbahet e përkushtuar ndaj më
shumë se një dashnori, në të vërtetë nuk është e përkushtuar
ndaj asnjërit; një burrë që e quan veten të përkushtuar ndaj më
shumë se një gruaje, nuk është i përkushtuar ndaj asnjërës.
Dhe jo vetëm që nga kjo poligami dedikimi del i shkatërruar, por
edhe burri dhe gruaja dalin të pakësuar në dinjitetin e tyre.
Burri është egoist, i pashtruar, autoritar, përjashtues; ai e bën
gruan të besuarën e tij, rrëfyesen e tij, ruajtësen e fatit të
tij dhe të nevojave, po ashtu edhe orakullin e vetëdijes. Me nda
dashurinë e gruas së tij do të nënkuptonte për ’të me
sakrifikue nderin dhe vetë dashurinë e tij. Nga ana e saj, gruaja
vlen veçse për dëlirësinë; lavdia qëndron në besnikërinë e
të shoqit: si - duke humbur njërën - do të ekspozohej ndaj
rrezikut me humbë dhe tjetrën? Bashkëshortët janë, njëri për
tjetrën, përfaqësues të hyjnisë; bashkimi i tyre formon
religjionin e tyre: çdo poligami është një politeizëm, një ide
kontradiktore, një gjë e pamundur.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">2)
Në dashuri, ekskluzivizmi sjell me vete ndarjen e familjeve, pa të
cilën intimiteti bashkëshortor do të ishte vazhdimisht i dhunuar,
i ekspozuar ndaj çnderimit dhe ndaj tradhtisë. Po të pranojmë
monogaminë, askush s’do të mundet ta mohojë këtë pasojë:
komuniteti i familjes mund të mbahet vetëm mes prindërve dhe
bijve, sepse nga bijtë tek prindërit nuk mund të ketë lakmi
dashurore, dhe sepse, nga ana tjetër, qëllimi i martesës është
të krijohet familja dhe nga prindërit te bijtë familja nuk bën
tjetër por vazhdon, është e njëjta. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">3)
Me të krijuar familjen, burri merr përsipër punën, prodhimin,
marrëdhëniet me jashtë; gruaja, administrimin e brendshëm. Kjo
ndarje përcaktohet nga cilësitë përkatëse të bashkëshortëve.
Më të fortit, veprimi, lufta, lëvizja; asaj që shkëlqen dhe që
dashuron, por që duhet të shkëlqejë vetëm për të shoqin, ta
dojë atë dhe vetëm atë, përkujdesjet shtëpiake, paqja dhe
rezervimi i vatrës. Të dy janë përgjegjës dhe prandaj janë të
lirë në funksionet e tyre; megjithatë burri do të ketë të
drejtë kontrolli mbi gruan, kurse gruaja duhet vetëm ta ndihmojë,
ta këshillojë, ta informojë të shoqin. Motivi i kësaj gjëje
është i qartë: mbajtja e familjes varet shumë më tepër nga
prodhimi i burrit sesa nga ajo, dhe, meqë burri ngarkohet me punën
kryesore, meqë i takon atij epërsia e fuqisë dhe sa më e madhe
është përgjegjësia që i bie mbi kokë, ai gjendet i vënë - për
vetë të drejtën e fuqisë - kré i komunitetit. Dhe e drejta -
sikundër detyra - e gruas është </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>ta
përnjohë</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
këtë fuqi, </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>t’i
mbrojë</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
aktet e saj, </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>ta
shkaktojë, t’i shërbejë, t’i përkushtohet</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
asaj. Eliminojeni këtë fuqi më të madhe të të shoqit,
mënjanojeni përkushtimin e bukurisë ndaj forcës, madje do të
bini në konkubinat, do ta shkatërroni martesën. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">4)
Le të shtjellojmë tashti sa ndikon martesa mbi zhvillimin e
drejtësisë. Në krye të komunitetit, dhëndri i ri ndjen tek
rritet brenda tij personaliteti, ambicia, shpirti i nismës, krenaria
e karakterit, pavarësia e shpirtit. Njëherit rritet energjia e tij,
ndo për ndihmën që i jep gruaja, ndo për vetë nënrenditjen e
kësaj të fundit, ose, nëse preferoni ta quajmë kështu, për
diskrecionin me të cilin ajo sillet. Mandej afshi dashuror
qetësohet, epshi kalon në plan të dytë kundrejt punës, pranisë
së fëmijëve, perspektivave t'ardhshme; mbretërisë efemere të
dashurisë ia ka zënë vendin, për pjesën tjetër të jetës,
mbretëria më serioze e vetëdijes. Për këtë arsye kam mundur të
pohoj, në njëfarë kuptimi, se mes njerëzve të ndershëm nuk
flitet për dashuri, madje sa më pak hapësirë që nxë dashuria në
ekzistencë, aq më shumë rriten mundësitë për të jetuar të
lumtur. Do shohim pas pak efektin e kësaj metamorfoze. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">5)
Burri, vetëm me përpjekjet e tij, do të mundohej shumë për të
plotësuar nevojat vetjake; aq më tepër do të stërmundohej po të
kujdesej fill i vetëm për mbajtjen e gruas dhe fëmijëve. Është
e nevojshme që ai ta kombinojë veprimtarinë e vet me atë të të
ngjashmëve të tij. Që këtej lind shoqëria politike, ku familja
është veçse embrioni. Kjo shoqëri zotëron ligjet dhe fatin e
saj, që filozofia i njeh akoma shumë pak; por nuk është e mundur
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>me
dyshue</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
se ajo nuk ka edhe si qëllim, nga njëra anë, zhvillimin e
dinjitetit dhe të lirisë së njeriut, nga ana tjetër, rritjen e
pasurisë pra edhe të mirëqenies së të gjithëve. Raporti i
familjeve me Shtetin, me një fjalë Republika - ky është, për
gjininë mashkullore, problemi për t’u zgjidhur. Femrat ndërhyjnë,
vetëm se në mënyrë të tërthortë, me një ndikim të fshehtë
dhe të padukshëm.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Si
mundet me qenë ndryshe? Organ n'embrion i drejtësisë,
bashkëshortët përbëjnë një trup të vetëm, një vullnet, një
shpirt, një inteligjencë të vetme; i përkushtohen njëri-tjetrit
për jetë dhe për vdekje; si mund të kenë opinione dhe interesa
të ndryshme? Nga ana tjetër, çështja politike, që i afron
familjet, nuk ka qëllim tjetër përpos atij që të ndërtojë
solidaritetin e tyre, dhe t’u sigurojë të gjitha garancitë e
lirisë, pronës, punës, tregtisë, sigurisë, arsimimit,
informimit, qarkullimit, që gjakojnë - gjëra që janë të gjitha
kompetencë ekskluzive e atributeve të burrit. Si munden gratë të
konsultohen nominalisht? </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Të
hamendësosh që gruaja të ketë të drejtën për t’u shprehur
n'asamblenë popullore me një votë të kundërt me atë të të
shoqit, domethënë t’i hamendësosh se janë në mosmarrëveshje
duhet edhe t’ua gatitësh divorcin. Të marrësh me mend se arsyeja
kryesore mund ta kundërpeshojë atë të të dytit, do të thotë të
shkosh kundër dëshirës së natyrës dhe ta degradosh
mashkullësinë. Të pranosh në fund se në ushtrimin e funksioneve
publike një person që natyra dhe ligji bashkëshortor e kanë
shenjtëruar si me thanë për funksionet thjesht shtëpiake, do të
thotë t’i bësh atentat erzit familjar, ta bësh gruan person
publik, ta shpallësh me fakte ngatërrimin e gjinive, përbashkësinë
e dashurive, zhdukjen e familjes, absolutizmin e Shtetit,
shërbëtorësinë dhe feudizimin e pronave. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Ja
si përcaktohet nënrenditja e bashkëshortes dhe bashkëshortit në
martesë; ajo nuk është as një fiksion ligjor, as një uzurpim i
forcës, as një deklarim padenjësie për seksin e dobët, as një
përjashtim që i imponohet të drejtës pozitive të gruas nga
nevojat e një rendi shtëpiak dhe shoqëror: kjo nënrenditje rrjedh
nga fakti, i qartë dhe i pamohueshëm, se detyrat mashkullore rrokin
shumicën madhore të punëve, publike sikundër edhe familjare; veç
kësaj, kjo nuk përbën për burrin, në dizavantazh të gruas, as
prerogativën më të vogël të mirëqenies ose të nderit;
përkundrazi, duke i imponuar barrën më të rëndë, ajo e bën atë
ministër të besnikërisë femërore, nga e cila vetëm ai duhet të
nxjerrë mandej të vetën. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Ndërroni,
ndryshoni apo përmbysni me çfarëdo mjeti, këtë raport mes
gjinive, dhe do ta keni shkatërruar martesën n'esencën</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote15sym" name="sdfootnote15anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
e saj; prej një shoqërie të themeluar mbi mbizotërimin e
drejtësisë, do të keni bërë një shoqëri të mbisunduar nga
dashuria; do të keni rënë në konkubinat dhe në shthurje; do të
mund të keni ende baballarë dhe nëna, siç keni dashnorë, por nuk
do të keni më familje; dhe, pa familje, kushtetimi juaj politik nuk
do të jetë më një federim njerëzish, familjesh dhe qytetesh të
lira, por do të jetë përkundrazi një komunizëm teokratik ose
pornokratik - tirania më e keqe. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Për
ta bërë këtë fakt edhe më sheshit, le të hamendësojmë se
natyra, që sipas meje, për mënyrën sesi i ka pajisur dy gjinitë,
ka formuar martesën, familjen dhe shoqërinë civile sikurse i
shohim, ose të paktën siç na vjen e lehtë t’ua përcaktojmë
tipat, le të marrim me mend, pra, se vetë kjo natyrë paska dashur
ta ndërtojë shoqërinë njerëzore ndryshe. Çfarë duhet të
bënte? Plani që ajo ka ndjekur, na tregon atë që ka refuzuar: ose
faktin se i ka shpërndarë të gjitha aftësitë mes dy gjinive në
masë të barabartë, se u jep të dyve bukuri dhe fuqi të njëjtë;
se e bën gruan energjike, prodhimtare, luftarake, filozofe,
gjykatëse, sikundër burrin; dhe burrin të hirshëm, të
njerëzishëm, delikat, engjëllor, me të gjithë ato që e pasojnë,
sikundër gruan; me fjalë të thjeshta, se nuk lë që të ketë mes
tyre asnjë diferencë tjetër përpos asaj të aparatit gjenital,
për të cilën me sa duket nuk ankohet njeri, madje pa të cilën,
çfarëdo që të thonë mistikët, nuk mund të konceptohet
dashuria. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Në
këto kushte, është e qartë se burri dhe gruaja, duke zotëruar
sekush atë plotësi atributesh që sot e gjejmë vetëm tek çifti,
duke qenë në gjithçka të barabartë njëri me tjetrën dhe të
ngjashëm, përpos në atë që s’është nevoja ta përmendim, do
të ishin në marrëdhënie shumë të ndryshme nga ato që
parashikon aktualisht martesa. Burri nuk do të rezultonte aspak i
përkushtuar ndaj bukurisë që do të kishte në zotërim; gruaja
nuk do t’i përkushtohej forcës që barabar do t’i takonte në
pjesë. Ndikimi që, në gjendjen aktuale të kushtetimit të tyre,
ata ushtrojnë njëri mbi tjetrin, nuk do të ishte më i njëjti;
nuk do të ekzistonin mes tyre as admirim, as kult dhe asnjë prirje
ndaj përkushtimit; nuk do të ekzistonte asnjë nevojë miratimi,
konfidence ose inkurajimi, sikundër mbrojtjeje, shërbimi ose
mbështetjeje. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Do
të përcaktoheshin atëherë, mes burrit dhe gruas, raporte si ato
që shohim mes personash të së njëjtës gjini: shërbim për
shërbim, produkt për produkt, ide për ide. Pa dyshim do të
vazhdonte të kishte dashuri, meqë e ruajmë, me këtë qëllim të
shkoqur, dallimin seksual. Por do të ishte e karakterizuar ndryshe:
dashuria e tyre nuk do të shkonte përtej eksitimit epshor, as nuk
do të kishte diçka të përbashkët me vetëdijen, mbi të cilën
madje do të mbizotëronte; duke mos qenë e sublimuar nga
përkushtimi më absolut, ajo nuk do të synonte më tek monogamia,
tek pandashmëria. Përkundrazi do të mbetej në zonën e lirisë
dhe konkubinatit, pa ngjallur kurrfarë xhelozie, duke përjashtuar
çdo ide tradhtie, madje duke u ekzaltuar, në të kundërt, në
garën e aventurave galante, meqë prirja e përgjithshme do të
ishte drejt një komuniteti pak a shumë të shënuar nga dashuriçka,
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>biribija</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote16sym" name="sdfootnote16anc"><sup>*</sup></a></i></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
bashkëjetues, brenda një familjeje unike, Shtetit. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Ky
organizim, përjashta monogamisë dhe familjes, është ëndërruar
nga të gjithë ata që - si t'emancipuarat dhe t'emancipuarit tanë
modernë - kanë besuar në barazinë e forcës dhe të bukurisë tek
të dyja gjinitë; mistikët e kanë vendosur në qiell ku, siç
mëtojnë ata, nuk do të ketë më as meshkuj as femra; në ditët
tona, ajo u duket një shumësie personash, madje shumë të
kulturuar, mjeti i vetëm për të shkatërruar antagonizmin, për të
shuar pra krimin dhe mjerimin. Por a mund të qëndrojë një shoqëri
e tillë? Unë guxoj të pohoj se ajo do të ishte njëqind herë më
e keqe se e jona; më mirë me thanë rrënjësisht e pamundur. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Shoqëria
qëndron prej nënrenditjes së të gjitha forcave dhe aftësive
njerëzore, individuale dhe kolektive, ndaj drejtësisë. Në
sistemin që skicova pak më sipër, individi, duke pasur në vetvete
plotësinë e atributeve që natyra, siç e patëm rastin të binim
në </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: #ffffff;">godi</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
ia ka falur vetëm çiftit, do të jetë i pahyshëm në
personalitetin e tij; elementi idealist do të bëhej mbizotërues në
të; vetëdija do të mbetej anësore; drejtësia do të reduktohej
në një ide të kulluar; dashuria - sinonim i epshit - kishte për
të qenë thjesht një kënaqësi. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Do
të shpërthente atëherë, me dhunë të papërmbajtur, kontradikta
mes individit dhe shoqërisë: vetë ky subjekt, që na rrente mendja
ta lidhnim fort me rendin publik e me përbashkësinë e dashurive,
grave, bijve, familjeve, shtëpive, do të ishte gjithaq e më i
kundërt për komunizmin social, sa më shumë që ta kemi çliruar.
Ka mundësi se nuk do të luftohej më për femrat, meqë, sipas
hipotezës dhe në konsideratë të kushtetimit fizik e moral të
individit, nuk do të ekzistonte më xhelozia; por kompeticioni do të
ishte akoma më i zjarrtë për plaçkën, pasurinë, rehatinë,
luksin, të gjitha gjëra, prodhimi i të cilave do të ngelej i
nënshtruar ndaj të njëjtave ligje, madje, në një shoqëri në
mëshirë të dashurisë dhe të idealit, do të ishte édhe më e
pamjaftueshme nga ç’është sot. Vendoseni, me përbashkësinë e
dashurive, universalitetin e beqarisë dhe, nuk kam frikë ta pohoj,
do të keni një teprí të konsumeve, më pak punë, më pak kursim,
pra më shumë mjerim; n'analizë përfundimtare, në vend të një
shoqërie civile, do të kini një shoqëri të përkushtuar ndaj
cubërisë ose, përndryshe, ndaj shërbyesisë më degraduese. Ky
rezultat - për çdo burrë që ka reflektuar mbi raportet e
familjes, të martesës, të punës, të prodhimit dhe të
grumbullimit të pasurisë, sikundër mbi kushtet e drejtësisë në
shoqëri - është i sigurt siç është i sigurt se dy plus dy bëjnë
katër. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kështu
konfirmohet, me zhvillimin e idesë së kundërt, </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>teoria
e martesës</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Shoqëria, ose bashkimi i forcave, bazohet mbi drejtësinë.
Drejtësia ka si kusht organik një dualizëm, përjashta të cilit
ajo reduktohet shumë shpejt në një nocion të kulluar, joefikas.
Ky dualizëm është martesa, e formuar nga bashkimi i dy personave
përplotësues njëri me tjetrin: esencë e kësaj është
përkushtimi, përgatitja e kësaj është dashuria. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kështu
zgjidhet ajo kontradiktë në dukje që i thotë burrit: ji i bindur,
për të mbretëruar më mirë; kontradiktë që e shpreh me shumë
energji ingranazhin martesor dhe përmban tërë ligjin e misterin e
sakramendit. Bota është plot me kësi kontrastesh; ajo jeton dhe
përparon vetëm në këtë mënyrë. Nëse domethënia e maksimës
së famshme, mbreti mbretëron dhe nuk qeveris, është e errët
vetëm për ata demagogë që aspirojnë pushtetin absolut, aq më
tepër këto dy pohime: të komandosh, për të shërbyer më mirë
dhe për të qenë i bindur, për të mbretëruar më mirë, duhet të
duken të qarta për çdo njeri që ka ndjenjën e detyrës dhe të
drejtës së vet, por edhe për çdo grua që ka respekt për të
shoqin dhe për dinjitetin e tij. Ekziston vetëm ky ndryshim mes
monarkisë kushtetuese dhe martesës, pra që tek e dyta thjesht kemi
konstatuar vetë rendin e natyrës; ndërsa tek e para bëhet fjalë
- veç në rast informacionesh më të mëdha - thjesht për një
krijim të intelektit, për një teori të kulluar, një </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>fiksion</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
</span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Deri
më tash, zonja të dashura, më duket se vëzhgimet e mia nuk janë
të pasakta. Në çdo rast, nuk mund të më akuzoni për anshmëri
dhe t'ankoheni për ndonjë të padrejtë që i bëkam gjinisë suaj,
meqë gjithmonë, përballë prevalencës mashkullore, konstatoj një
preminencë femërore, ndoshta pse në këmbim të përkushtimit që
kërkoj nga gruaja, i imponoj burrit detyrimin e një përkushtimi
akoma më të madh. Çfarë ju trazon pra ende? Nëse nuk gjakoni
asgjë tjetër përpos të drejtës suaj, ja: </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>barazi
shansi dhe nderi</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">;
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>zhvillim
dhe triumf të cilësive tuaja më të çmuara</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">;
një pjesë e drejtë ndikimi; nisjativë më e vogël në sektorët
e ekonomisë e të politikës, por edhe përgjegjësi më e vogël;
në përfundim mbretërimi, pa mundimet dhe rreziqet e pushtimit.
Çfarë ju duhet më shumë? Dhe përse tërë kjo mëri? </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kur
kam trajtuar - duke e përmbledhur në dy fjalë teorinë e martesës
dhe fatit të gruas - duke u shprehur kundër disa tendencave të
epokës sonë, si përfundim kam thënë këtë shprehje energjike:
kurtizane ose amvisë - për të cilën në të vërtetë ju duhet të
më kishit duartrokitur. E kur në vazhdim, në indinjatën time në
rritje, shtova këtë formulë me të sharë: më mirë burgu, sesa
ky emancipim i pretenduar i gruas!, sikur të kishit pasur qoftë
edhe më të voglin respekt kundrejt gjinisë suaj, do të kishit
mundur të më citonit dhe të thoshit, siç do të kishte bërë
Lukrecia</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">3</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">:
më mirë vdekja! Dhe kur, në fund, i vendosur për t’ia marrë
hakun erzit publik nga fyerjet e ndonjë të emancipuare - i kam
quajtur këto lloj femrash 'të përlyeme' që mëkati i ka bërë të
marra - ju duhej vetëm të heshtnit, pa i dhënë shkas publikut që
të mendonte se shprehja ju drejtohej juve. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Në
vend të kësaj sjelljeje, e vetmja që i shkon për shtat femrave të
ndershme, parapëlqyet, të mbështetura dhe të inkurajuara prej
ndonjë letrari të tredhur, të rroknit sfidën; édhe më e
çuditshme, jeni ju që qëndroni si të përgojuara: «já ne të
dyja, që nuk jemi as 'të përlyeme' as të marra, që pohojmë,
rivendikojmë dhe mëtojmë çlirimin e gruas. Sfidojmë këdo që të
na përgjigjet». </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Oh
zonja, larg keqkuptimet, ju lutem. Mos bëni si të fyera më shumë
nga sa jeni, as unë më provokues nga ç'jam. Kur kam shkruar atë
libër nuk ju njihja, as ju njoh më shumë tani. Parapëlqej të
besoj se virtyti i të dyjave nuk e ka kapërcyer atë farë hendeku
nga i cili nuk kthehesh mbrapsht; sa u takon juve, zonja J.L., e lë
veten në dorë t'atij që prej ligjit të martesës është thirrur
të ruajë dhe të përgjigjet për zakonet tuaja: të kish dashtë
Zoti që ai ta kishte ruajtur me kujdes penën tuaj!... Dhe sa u
takon juve, zonja Jenny d’H., ju besoj në fjalë dhe ju lehtësoj
nga prodhimi i arnave tuaja për mbështetje. Më me qejf i besoj
humbjes së shpirtit tuaj sesa perversionit të zemrës suaj. Mbase,
mes promovueseve të emancipimit femëror, ka të tjera në kushte të
njëjta me ju: le ta mbajnë shënim edhe ato këtë deklaratë
timen. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Unë
gjykoj qëllimet, jo aktet. Me të thënë këtë, më lejoni, zonja,
t’ju tërheq vëmendjen te mendimi që i ka dhënë zanafillë
kritikës sime dhe që e ka motivuar epitetin 'të përlyeme',
absolutisht të përligjur për pjesën më të madhe të femrave të
famshme në shekullin tonë, sikundër në të mëparshmin, pasi
kundër tij është e kotë që të protestoni. Ky mendim është se
çdo grua që po ëndërron emancipimin ka humbur, </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>ipso
facto</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote17sym" name="sdfootnote17anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
shenjtërinë e shpirtit, mprehtësinë e mendjes dhe virgjërinë e
zemrës, madje është përudhur drejt mëkatit: nuk po shkoj më
tej. Dhe nga çasti që preferoni çiltërsinë - pasi provokimet
tuaja më detyrojnë për këtë - do të arrij t’ju them, zonja,
se dy botimet tuaja, nëse vërtet janë tuajat, e konfirmojnë
rregullin. Është ajo çka do t’ju vërtetoj menjëherë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><b>Kapitulli
i Katërt</b></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><i><b>FIZIOLOGJIA
E FEMRËS SË EMANCIPUAR</b></i></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><span lang="sq-AL">N</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">atyra
është fuqi absolute dhe harmoni. Por veprat e saj, siç ka vëzhguar
me të drejtë Raffaello</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">1</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
nuk janë gjithmonë siç i dëshiron ajo: shumë shpesh, shenjohen
nga dobësia dhe nga shëmtia. Kjo është një nga arsyet për të
cilat natyra e ka krijuar njeriun: duke u vetëglorifikuar me
prodhimin e kësaj kryevepre, ajo ka zgjedhur tek ai një soditës
dhe një kritik, mjaft inteligjent për t’ia rrokur ligjet e
krijimit dhe për t’ia dalluar idealin, sigurisht mjaft të fortë
për t’ia riparuar të metat dhe për t’ia shëruar plagët, por
tepër të dobët gjithsesi, në trup dhe në mendje, për ta
modifikuar e shkatërruar. Bir i mbramë i natyrës, i ngarkuar për
t’i dhënë prekjen e fundit rendit të botës, vetë njeriu, në
shpërfaqjen e tij, nuk është përsosmërisht sipas prototipit të
vet, të paktën jo më shumë se krijesat e tjera. Kështu vepra e
tij e riparimit zë fill dhe përfundon me vetë atë: </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">progresi
i drejtësisë tek njerëzimi është fillimi e fundi i të gjitha
gjërave. </span></span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Ajo
çka e bën krijimin e njeriut, përshtat tipit të tij, më të
vështirë se cilido tjetër, është mënyra sesi natyra e ka
kushtetuar me këtë element të dyfishtë - forcën dhe bukurinë -
të ndara në përpjesëtime të barabarta në tërësinë e llojit.
Por lloji njerëzor nuk vepron vetëm si qenie kolektive, por sidomos
edhe përmes nënndarjeve të tij: ekzistojnë burra dhe gra, raca,
kombe, familje, individë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Gjinia
mashkullore zotëron fuqi më të madhe; ajo femërore shpërfaq
bukuri dhe ideal në masë më të madhe: në çfarë përpjesëtimi,
njërën dhe tjetrën? Do të ishte shumë i vështirë, në mos
shumë i guximshëm, përcaktimi i kësaj. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Në
disa kombe, burrat duken më të fortë se në kombe të tjera, dhe
gratë më femra: prej kësaj lind pohimi i etnografëve sipas të
cilit nga njëra anë është elementi mashkullor më i zhvilluari,
nga tjetra është elementi femëror. Doktor Claveli, në veprën e
tij diturake Racat njerëzore</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">2</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
vërteton se karakteri anglez mëkaton për tepri mashkullsie, teksa
karakteri francez për tepri femërsie. Sipas përshkrimit që bën
ky autor, tipi gjermanik duket si një nga më të ekuilibruarit në
elementin e tij të dyfishtë. Të tilla mosbarazi i detyrohen dy
shkaqeve: ndikimi i mjedisit, ligji i të cilit është përcaktues
në krijimin dhe zhvillimin e mbretërisë së kafshëve dhe ndikimi
i institucioneve, që nga ana e tyre veprojnë si vetë mjediset. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Nga
kjo rrjedh që një komb, pasi ka hedhur hapat e para me energji
burrnore, mund të femërzohet, dhe të rrënohet për këtë shkak:
i ka ndodhur persëve pas Kirit, grekëve pas luftës së
Peloponezit</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">3</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
vetë romakëve, si pasojë e pushtimeve të tyre të pamata dhe të
luftërave civile. Për të njëjtën arsye, nëse një racë mund të
vijë duke u femërzuar, mundet po ashtu, me punë, filozofi dhe
institucione, të bëhet më burrnore: kjo u ka ndodhur francezëve
të </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Shtetit
të Tretë</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
N'atë periudhë përgjithmonë të lavdishme që shkon nga vdekja e
kardinalit Flërí (1743) tek ajo e Luigjit XVIII (1824)</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">4</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Nuk mund të thuhet sigurisht se kjo lëvizje ka vazhduar mirë edhe
nga 1825</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">a</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
te 1860</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">a</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">;
por vepra mund të vazhdohet. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Kjo
luhatje nga elementi mashkullor tek ai femëror, me fjalë të tjera,
nga forca te bukuria, nga politika tek arti, nga e drejta tek ideali,
është tregues i caqeve të fuqisë së njeriut mbi veten, i sferës
së veprimit të tij dhe i dy skajeve mes të cilëve ai duhet ta
gjejë temperamentin e tij të drejtë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Sikundër
burri, në shpërfaqjet e tij, nuk është gjithmonë i pajisur me
një burrëri të theksuar mjaftueshëm, kështu dhe gruaja jo
gjithmonë është e bukur: në moral, si në fizik, ajo i
nënshtrohet një mijë shëmtive. Shpesh bie nën nivelin e vet dhe
është e ligë, e flashkët e budallaqe, siç thotë Zhorzh Sand.
Mund të themi, në këtë rast, se ajo abuzon me koncesionin e
natyrës, që e dëshiron të ngathët, por relativisht më të dobët
dhe natyrisht më të bukur se shoku i saj. Nganjëherë ndodh dhe e
kundërta. Teksa burri degradon duke u zhytur në </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>kotnitë</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
e Kapuas</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">5</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
shohim gruan tek emancipohet, teksa vesh, siç thotë Bibla, rrobat e
burrit, gdhend pamjen, gjuhën, sjelljet e virilitetit, dhe të
aspirojë që t’i ushtrojë funksionet. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Në
çdo vend dhe në çdo epokë takohen krijesa ekcentrike të këtij
lloji, qesharake në gjininë e tyre dhe të padurueshme për tonën:
janë disa llojesh. Në disa, kjo shkujdesje mashkullore është
efekt i temperamentit dhe i një energjie të madhe fizike: quhen
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>virago</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote18sym" name="sdfootnote18anc"><sup>*</sup></a></i></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Janë më pak të frikshmet; nuk janë </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>prozelite</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
dhe mjafton kritika e femrave të tjera për t'i pru' në fé. Në
lloje të tjera, prirja për emancipim vjen nga një ekstravagancë e
mendjes, ose nga profesioni që ushtrojnë, ose, më në fund, edhe
nga libertinazhi. Këto janë më të këqijat: nuk ka prapësi ku
nuk mund t’i shpjerë emancipimi. Në disa epoka, shpirti sektar
përzihet në kësî çorbe; dekadenca e zakoneve publike e komplikon
të keqen: flashkësia e burrave bëhet mbështetje për guximin e
grave, dhe shohim tek shfaqen këto teori të emancipimit dhe të
promiskuitetit, për të cilat fjala e fundit është </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><b>pornokraci</b></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Atëbotë është fundi i shoqërisë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><b>Pornokracia</b></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
kombinohet më së miri me despotizmin dhe me vetë militarizmin:
perandoria romake jep një shembull të kësaj me </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Eliogabalon</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">6</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Dhe kombinohet po ashtu me teokracinë. Është ajo për çfarë u
përpoqën </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>gnostikët</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
në shekullin I dhe II pas Krishtit, madje për çka përpiqeshin
edhe </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>mistikët</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
në kulmin e shekullit XVII</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">7</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Në epokën tonë, kemi parë pornokracinë të bëjë aleancë me
burokracinë! </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Maltusi</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">8</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
dhe </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Enfantini</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
janë shprehja e dyfishtë e dekadencës moderne. Por ora ka kaluar
dhe bota, që po e sheh me indiferencë fikjen e teokracisë papale,
ia kthen shpinën </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>pornokracisë
maltusiane</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
</span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Nuk
do të ankoheni, zonja, për faktin se unë i konsideroj idetë tuaja
me rëndësi të pakët, si njeri që nuk e ka kuptuar rëndësinë e
doktrinave tuaja. E di mirë se me çfarë fryme jeni gatuar dhe nuk
kam asnjë vështirësi të pranoj se pikërisht kjo frymë, frymë
epshi dhe shfrenimi, frymë konfuzioni dhe promiskuiteti, prej
tridhjetë e pesë vjetësh ka qenë murtaja e demokracisë dhe
shkaku kryesor i disfatave të partisë republikane. Prandaj ma ndjen
që publiku t’u gjykojë, </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>intus
et in cute</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote19sym" name="sdfootnote19anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
</span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Le
të fillojmë me shembujt më pak të dyshimtë. </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Parent-Duchâtelet
(</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Parò-Dyshatlé),
në veprën e tij mbi </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Prostitucionin</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">9</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
ka sinjalizuar se prostitutat ishin të babëzitura, të dhëna pas
dehjes, shushunja të pangishme, shurdhane, bjerraditëse,
grindavece, thashethemexhie, të padurueshme dhe pa asnjë fije
logjikë. Nën këto tipare njihet gruaja e rënë në gjendjen
natyrore ose të femrës së thjeshtë. Nga se lind kjo dekadencë?
Nga frekuentimi i tepërt i burrave, gjë që i bën ato të
humbasin, bashkë me rezervimin, ndrojtjen, kujdesin, cilësinë
thelbësore të gjinisë së tyre, atë që përbën shpirtin dhe
jetën e gruas së ndershme, erzin. </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Parò-Dyshatlé</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
do të kishte mundur të shtonte se pamja e këtyre grave ndryshon në
po atë masë si zakonet e tyre: ato shformohen, marrin shikimin,
zërin dhe sjelljen e burrave dhe nuk ruajnë tjetër, në gjininë e
tyre, te fiziku sikundër te morali, përpos pjesës ngushtazi
materiale, minimumin e domosdoshëm. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">«Po
çfarë kemi të përbashkët ne – do të jeni duke thënë – me
këto prostituta?». Do t’ju pyes pikësëpari, zonja, ç’kuptim
ka në gojën tuaj fjala prostitutë. Ju lutem të vini re se këto
gra, tekembramja, nuk bëjnë tjetër përpos që zbatojnë dashurinë
e lirë; se, po të jetë shtyrë aty ndonjëra nga joshja, shumica
shkon </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>aty</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
me zgjedhje; se madje, nga pikëvështrimi i demokracisë dashurore,
ato bëjnë një akt filantropie dhe mëshire, si e nënkuptojnë
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>gnostikët</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">;
dhe se, tekembramja, gjithmonë sipas maksimave tuaja, ëndja erotike
në vetvete nuk ka asgjë imorale, është legjitime sa edhe është
e natyrshme, formon të mirën më të madhe dhe veprimtarinë më të
shumtë të sojit njerëzor; madje rrjedhimisht, ajo femër e bukur
që, për lumturinë e një burri të ngazëllyer nga dashuria,
pranon t’i sakrifikojë një ditë të kohës së saj, ka
përsosmërisht të drejtën, siç do thoshte J.-B. Say</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">10</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
të marrë në këmbim një shpërblim. E ka gjith’ e më shumë të
drejtën, sepse me ushtrimin e funksionit dashuror, femra shprishet
gati pa e vënë re dhe degradon. Nuk ekziston, nuk mund të
ekzistojë dashuria falas, jeni dakord?, me përjashtim të asaj nga
e cila heqim dorë, në emër të vetëdijes, në martesë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Pra,
ose martesën, nëpërmjet së cilës dashnorët bashkohen
përgjithmonë, sipas ligjit të përkushtimit dhe në një sferë
fort më të lartë se dashuria, ose (dëm)shpërblimin: nuk ka rrugë
të mesme. Mbase të emancipuarat, që jetojnë si konkubina do të
kishin pretendimin të jepeshin për hiçmosgjë, rastësisht? Të
paktën e kanë marrë kënaqësinë, siç e provon fakti se, kur kjo
gjë nuk u pëlqen më atyre, i kanë rezervuar vetes të drejtën
për ta rimarrë. Dashnorja që jepet në këmbim t'asgjëje, është
një feniks dhe ekziston vetëm te poetët; për vetë faktin se e
jep veten (jashtë martesës), ajo është </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>e
lirë</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
është prostitutë; e kupton kaq mirë sa, në vazhdim, po t’i
ndodhë të martohet, do të paraqitet si vejushë; do të gënjejë;
mungesës së erzit, do t’i shtojë hipokrizinë dhe pabesinë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Ja
sesi pazari i burrave, ose dashuria e lirë, e transformon gruan: e
shkreton, e shnatyron, e deformon dhe e bën vitrinë, të lmertë në
të pame, mashkullí. Mirëpo, ju paralajmëroj, çdo frekuentim i
ekzagjeruar i burrave, edhe kur kufizohet në biseda të thjeshta
salloneske, akademike, në punë, e kështu me radhë, në fund del i
dëmshëm për gruan, që zvenitet dhe zvetënohet në mënyrë të
pandjeshme. Po them edhe këtë: nuk është e mundur që një grua,
pa i frekuentuar më shumë se duhet burrat, të merret zakonisht me
gjithë sa i takon gjinisë së saj pa e pësuar hiret natyrore dhe,
sipas rasteve, pa iu ndezur imagjinata, pa iu përflakur shqisat dhe,
sigurisht, pa iu hapur kanát porta e mëkatit përpara. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Ekziston
një raport i atillë mes faktit dhe idesë, saqë gjithmonë, te një
burrë që e mohon me kryeneçësi njërën anë të moralit, mund të
rroket një fill thyerjeje ndaj këtij parimi. Është krejt e
pamundur, për shembull, me mëtue në teori despotizmin dhe me qenë
çiltërsisht liberal në praktikë; është e pamundur në ekonomi
politike të mbështetësh lirinë e vlerave dhe të mos biesh
mandej, qoftë për pak kohë, në spekulim ose në fajde; është e
pamundur të ekzaltosh shkëmbimin e lirë, pa favorizuar, në masë
më të vogël a më të madhe, kontrabandën. Pohoj gjithashtu se
është e pamundur që një grua ta shkojë jetën mes burrave, të
jepet pas studimeve apo pas veprimtarive burrnore, të mëtojë, për
shembull, teorinë e dashurisë së lirë dhe në fund fiziku i saj
të mos përftojë diçka prej </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>viragos</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
dhe të mos i ngelet një majth </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>lirie</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
në fund të zemrës. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kjo
pikë është rrokur me përsosmëri nga Molièri në komedinë
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Shkolla
e grave</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Ai shpërfaq një nënë, Filamintan, një grua e ndershme (lulja e
intelektit i ka ardhur më vonë), por që gërthet më fort se një
gjel, siç thotë shërbyesja, prej karakterit të saj ndër më
t'urryeshmit, tiranik ndaj të shoqit dhe së bijës; në fund, është
më e mjerueshmja mes budallaqeve. Ngjat Filamintës është motra
Belisa, bigotja plakë gjithë e tendosur të dëbojë nga vetja
dashurinë, por që imagjinon se të gjithë burrat janë të
dashuruar me 'të, që megjithatë nuk ua merr për keq. Sapo të
dalë njëri që do të përpiqet ta bindë, është e qartë se
Belisa do të bëjë çfarëdo marrëzie. Vazhdon në fund e
paralindura e Filamintës, zonjusha Amanda, që nuk do të lypte gjë
më të mirë se të lozte nga agu në mug lojën e dashurisë, por
që nuk di ta ndajë mendjen e të shkojë në shtrat me një burrë
vërtet lakuriq. Është spiritualizmi i Kartezit</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">11</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
që e pajis me këso idesh, për të cilat përkundrazi nuk mendon
fare Enriketa, amvisa, që nuk han as greqisht, as filozofi. Molièri,
moralist i madh përpos që komedian gjigand, ju njihte me themel. E
dinte sa vlejnë arsyeja, virtyti dhe finesat e t'emancipuarave. Ju
nuk kufizoheni të doni me qenë burra: e kërkoni; ja çka ka
provuar Molièri në komendinë mbi </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Femmes
savantes</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
dhe tek ajo mbi </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Précieuses</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">12</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
</span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Përmenda
qëparë shportaret. Qoftë larg që unë të mendoj ose të flas keq
për këtë kategori interesante qytetaresh. Janë të gjitha të
martuara; në pjesën më të madhe, pa dyshim, janë besnike. Por
janë përgjysmë ushtarë: jetojnë në kazermë, marrin pjesë në
paradat, janë të shënuara mbi regjistrat e regjimenteve me një
numër amze. Nuk e di nëse shërbimi i tyre është absolutisht i
domosdoshëm, por do të më pëlqente, për respektin që kam
kundrejt gjinisë femërore, që të ishte krejtësisht e larguar nga
ajo ushtarake. </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Shportarja</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
e Béranzherit</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">13</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
më është dukur gjithmonë, madje ende më duket, një këngë
shumë e bukur. Le të pranojmë, sidoqoftë, se ky kompozim nuk merr
ndonjë pah të veçantë nga hiret e një lavireje. Po këtë
diskutim e bëj për shitëset e tregjeve qendrore, më të tmerrshme
se burrat e tyre, shkarkuesit. Asnjë qeveri nuk ka guxuar akoma t’i
bastisë tregjet pariziene nga privilegji i këtyre zonjave: mund të
thuhet se ato bartin një revolucion ndër funde. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Kam
banuar për një kohë të gjatë në një azil ku mbahej një kurs
obstetrie: bëhej fjalë për një shkollë të vërtetë
prostitucioni dhe kodoshllëku. Sigurisht, ka njerëz të ndershëm
në korporatën e mëndeshave, kam njohur të tilla dhe pikërisht
ju, zonja Jenny d’H., jeni një shembull i bukur. Por s’mund ta
pengoj veten të mëtoj, kur të zini e të përgojoni palët, se po
luftoni më shumë në favor të klientelës suaj, sesa të
emancipimit. Në mirëbesim, si thoni që një romake të mendojë në
trurin e vet për disa gjëra, pa iu ndezur flakë imagjinata dhe pa
iu ngazëllyer koka e saj e gjorë? Më e pakta që mund t’i ndodhë
është, duke u martuar me tërë shpejtësinë, të veshë, si i
thonë, pantallonat. A njihni ndonjë burrë me shije të mirë,
ndonjë grua që ka respekt për veten, që dëshiron një zanát të
tillë dhe një short si ky, për të bijën? </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Vërtè
me të padrejtë, zonjë, ju doni të na bëni që ta konsiderojmë
angazhimin e obstetrikeve si një simptomë relaksi dhe zelli që
tregoni në lidhje me këtë në fejtonet tuaja provon përkundrazi,
se thjesht përpiqeni të ruani me tezën tuaj erzin e lehonave. Kjo
është taktikë, asgjë më tepër. Do të kisha shumçka për të
thënë mbi mëndeshat, si mbi ato të qyteteve si mbi ato të
fshatrave. Abstenoj, nga frika e shpifjeve. Nga çasti që gratë, në
një shoqëri me nivel të lartë qytetërimi, nuk mund të pjellin
vetë, siç bënin gratë e çifutëve në Egjipt dhe siç bëjnë
ende sot të gjitha zezaket dhe të egrat, prandaj dhe nga ky çast,
në vijim të zhvillimit të ndjeshmërisë nervore, pjellja është
bërë tashmë një rast patologjik, është e parapëlqyer, në vetë
interesin e ndershmërisë publike, që t’i drejtohesh një mjeku,
më mirë se sa t’i arsimosh, në këtë shkencë të pahijshme, të
rejat nga fshati. Mes mjekut dhe gruas që pjell, e rrethuar nga i
shoqi dhe njerëzit e familjes, erzi nuk është më në lojë më
shumë sesa mes ushtarit të plagosur dhe murgeshës. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">A
doni pra t’i përzini gratë, me pretekstin e erzit, edhe nga
spitalet? Jo, jo: sikundër mjeku, gruaja është në vendin e vet në
shtratin e të sëmurit; përballë rrezikut, erzi tërhiqet nën
flatrën e mëshirës. Këtu shpërfaqet vetëm përkushtimi:
përkushtimi i burrit ndaj gruas, përkushtimi i gruas ndaj burrit.
Këtu, është ligji i martesës që qeveris, ligj që erzi juaj i
rremë nuk e kupton, çprej se ju jeni një grua e lirë. Sa më
takon mua, po ua deklaroj, unë parapëlqej njëmijë herë, për
moralin publik dhe për atë familjar, rrezikun e mjekut ndaj atij të
mëndeshave, qofshin edhe të betuara. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Kjo
histori e mjekëve-obstetër, mbi të cilën lëshoni kaq shumë
vikama, më kujton një tjetër që dua t’ju tregoj, edhe me
rrezikun që të akuzohem prapë nga zonja J.L. për prirje
pacipësie. Jam i sigurt se do të më jetë mirënjohëse për
anekdotën. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kam
njohur një </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>apaltator</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote20sym" name="sdfootnote20anc"><sup>*</sup></a></i></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
zëvendësuesish për shërbimin ushtarak, kur këto ishin ende
objekt tregtie</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">14</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
gruaja e të cilit, në mungesë të tij, i vizitonte fizikisht
subjektet. E ndjente, e prekte mallin e tij, e bënte me ecë.
Kollituni, u kërkonte atyre... Tekembramja, një grua shumë e
zonja, që kurrë nuk u dyshua mos kishte zakone të shthurura. E
ushtronte zanatin e vet me filozofi. Në sytë e saj zëvendësuesit
nuk qenë burra: ishin mish për top. Një këso gruaje, do të ishte
një model, në botën e të emancipuarave; por cili burrë me dy
fije mend do të mund t’i afrohej pa neveri?... </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Në
fshat kam parë bija të një fermeri pronar të një demi fare që,
në rast nevoje, në mungesë të tatës, e përmbushnin detyrën pa
sikletin më të vogël. </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Honni
soit qui mal y pense</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote21sym" name="sdfootnote21anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
Ajo çka bënin me duart e tyre këto virgjëresha fshatarake nuk
është e mundshme të përshkruhet. Çuditërisht, ato nuk dukeshin
aspak të ngazëllyera, përkundrazi. Sa më takon mua, që atëherë
isha djalosh, mund të pohoj shumë mirë se nuk kam ndjerë kurrë
asgjë kundrejt atyre grave kaq të fuqishme. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">E
gjithë kjo është shumë vulgare dhe çon në pasoja mediokre; nëse
flas për të e bëj që në fund të përcaktohet kundër
njomëzakeve të shtira, që vënë duart mbi sy dhe shohin nëpërmes
gishtave, se duhet bërë një dallim pozitiv mes adeteve të burrit
dhe atyre të gruas; se paqja shtëpiake dhe një pjesë e
konsiderueshme e moralit publik, varen nga përkufizimi që do të
bëhet nga njëra dhe nga të tjerat, meqë sa herë që gruaja del
nga caqet që i ka caktuar natyra, prishet dhe zvetënohet në po atë
masë sikurse burri dhe që, larg nga uzurpimi i funksioneve, frika e
saj më e madhe duket të jetë </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>me
i ngja</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
atij. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Citova
të bijën e fermerit të zotit të një demi, </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">pazaritësen
</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">e
burrave, mëndeshën e betuar, shitësen tek tregjet qendrore,
kurtizanen, intelektualen; a thua mbarova? Mund të bëhet një
fjalor me këto. Le të ndalemi pak mbi dy kategoritë kryesore:
artistet kështu i quajnë, por edhe mendimtaret e lira. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Gruaja,
shprehje e idealit, së cilës natyra i ka dhënë kryesisht
bukurinë, ka prirje estetike që s’më shkon mendja t’i mohoj
sepse kjo do të nënkuptonte që unë</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">
t'i dilja </span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">hasha
vetes. Por këtu, si kudo, është çështje mase, gjë për të
cilën ju të tjerat, zonja pa kut, nuk doni të dëgjoni as të
flitet. Përpos faktit se asnjë grua nuk iu është afruar kurrë,
as nga larg, artistëve të mëdhenj, sikurse oratorëve të mëdhenj
dhe poetëve të mëdhenj, është e nevojshme të konsiderojmë
gjithashtu, në angazhimin e talenteve femërore, konvencionin e
gjinisë dhe të familjes, që mbizotërojnë mbi gjithçka.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Tek
antikët, pjesët femërore recitoheshin nga burrat. Arsyeja qëndron
në faktin se antikët mendonin se ishte e pamundur ta përshfaqje
mirë dashurinë pa e konsumuar dhe se nuk pranonin në skenë këtë
kalim nga </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>fiksioni</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
te realiteti; në vazhdim do ta kishin konsideruar zanatin e aktores,
ose cilindo që i ngjan atij, si një reklamë ose nxjerrje zyrtare
në publik të gruas, fakt për të cilin ishte kundër ndershmëria
qytetëse. Tani e kemi ndryshuar këtë gjë: ka mundësi që teatri
të ketë fituar prej kësaj; po zakonet? Le të reflektojmë: çdo
kryefamiljar i ndershëm bëhet pak a shumë përkrahës
prostitucioni nëse çon aty të shoqen apo të bijën...</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Nuk
po shkoj më tej. Është fakt se shumica dërrmuese e grave të
teatrit kultivojnë dashurinë e lirë; kurse për sa i takon atyre
që kënaqen me burrin e tyre dhe më sigurojnë se ka sosh, do të
duhej parë nëse, brenda meselesë së tyre, ndoshta do të
pretendojnë se kanë kryekëput të njëjtën rëndësi si
bashkëshortët. Jà nënrenditjen e grave, të garantuar nga
rezervimi i jetës së tyre, jà zvjerdhjen e burrave: duhet
zgjedhur! E di mirë se natyra, që në çdo fushë krijon
dykuptimësi, siç thoshte Furjé, duket sikur i ka predestinuar disa
meshkuj për të shërbyer si shoqërues të gjysmave të tyre. Më
në fund! Gruas së emancipuar, burrin kukuvajkë! Paqe dhe tolerancë
për të sakrifikuarit e ngratë. Por të mos i transformojmë në
modele amà, sidomos të mos ua kodifikojmë shembullin në maksimë
të së drejtës civile dhe politike. Në sintezë, unë nuk kërkoj
mbylljen e teatrove; por pohoj se na ngelet shumë punë për të
bërë që t’i moralizojmë. Në këtë pikë, nuk iu është dhënë
kurrë përgjigje vërejtjeve të Rusoit apo të Bosuesë</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">15</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
</span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Le
të kalojmë te letraret. I kam përnjohur gruas një funksion
edukatoreje; nuk besoj se u kam bërë, duke përnjohur këtë gjë,
ndonjë lëshim kundërshtareve të mia. Gruaja, për cilësinë e
mendjes së saj, vendoset mes burrit dhe të bijve si një reflektor
i gjallë, që ka funksionin të bëjë konkrete, të thjeshtojë,
t’u transmetojë inteligjencave të reja mendimin atnor</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote22sym" name="sdfootnote22anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Meqë burri jeton në shoqëri dhe familjet me bashkimin e tyre
solidar formojnë qytetin, besoj se gruaja që i zotëron në një
nivel të lartë </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>adetet</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>
</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">e
gjinisë së saj mund ta shtrijë sferën e ndikimit të saj në
mbarë komunitetin. Ashtu sikundër bukuria e disa të rejave mund
t’u shijojë të gjithave, virtyti i lartë dhe talenti i
jashtëzakonshëm i disave mund të jenë edhe të dobishme jo vetëm
për të gjitha, por për të gjithë. Për pasojë, jam dakord se
gruaja mund të ndajë, deri në njëfarë pike, me burrin funksionin
e shkrimtarit; por gjithmonë me kusht që, edhe kur shkruan, edhe
kur shfaqet në publik, ajo të ngelet grua dhe nënë: përtej atij
caku, nuk e toleroj më. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kjo
është pika më delikate. Është shumë e vështirë që gruaja që
merr fjalën n'asamble te mos ketë një ton pak më të lartë në
familje. Pra, sa më shumë që një grua tregon talent, aq më shumë
ka nevojë për virtytin shtëpiak. A kemi mbërritur në këtë
pikë? Publiku, me miratimin e tij indiskret, është autori i parë
i kësaj tollovie. Mund të thuhet dhe se unë i çmoj pak gratë që
bashkojnë me talentin më të vërtetë një sjellje të rezervuar
dhe modeste. Një majth skandali e rrit ndershmërinë e gruas
diturake dhe e mbështjell në një </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>brerim</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
të parfumosur. Amable Tastu dhe zonjusha de Meulan</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">16</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
po fillojnë të harrohen; Necker de Saussure njihet vetëm nga
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>zyshat</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Sa gra të tjera, përkundrazi, më të pafytyra, kanë parë tek
zgjerohej reputacioni i tyre bashkë me zakonet e lehta! </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">E
pranoj pra që një grua, kur i vjen rasti, të shkruajë dhe të
botojë veprat e saj, por kërkoj që para së gjithash të
garantohet respekti i familjes. Kodi pohon se «gruaja nuk mund të
dhurojë, të tjetërsojë, të hipotekojë, të blejë, të dëshmojë
në gjyq, pa autorizimin e të shoqit». Si ka mundur t’i shpëtojë
legjislatorit se rasti është fort më i rëndë, për dinjitetin e
burrit dhe për sigurinë e tij, kur bëhet fjalë për botimin e një
shkrimi, ose të çdo shpërfaqjeje tjetër të së shoqes. Në
Francë, janë burrat që tregohen më të zellshmit në vleftësimin
e gjysmave të tyre. Në 1847</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">n</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
disa kohë para revolucionit të shkurtit, qeshë i pranishëm në
një mbledhje politike socialiste, ku një grua, shumë e bukur,
debutonte si oratore, nën mbrojtjen e të shoqit. Improvizimi qe më
keq se mediokër: zonja nuk kishte zë. Nuk do të dija ta përshkruaj
sa kam vuajtur për atë grua të gjorë, të shfaqur nga ai debil.
Besoj se, po të kisha qenë dashnori i saj, do ta kisha bërë të
kthehej menjëherë në shtëpi dhe do ta kisha kapur në shpulla të
shoqin. Një grua që shkruan duhet të njihet nga publiku vetëm si
emër; një grua që flet në publik duhet vënë n'arrest shtëpie. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Gjendesha
në seancën e pesë Akademive ku zonjusha </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Luizë
Kolé-Révual</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>17</i></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
erdhi të merrte çmimin e poezisë për shkrimin e saj mbi muzeun e
Versajës. Kanë kaluar më shumë se njëzet e pesë vjet: Luizë
Kolé duhet të jetë plakur tashmë; qysh prej atij çasti e mbrapa
nuk ka prodhuar asgjë të vlefshme. Brenda meje, irritohesha kur
shihja një grua të re të ekspozuar ndaj shikimit të të gjithëve,
e ekzaltuar nga duartrokitjet e publikut, pa dyshim më shumë nga sa
do ishte në rast të miratimit të të shoqit dhe përkëdheljet e
të bijve. Më dukej atëherë se, sikur të kisha qenë i afërmi
përgjegjës për atë fitimtare, do t’i kisha thënë, kur të
vinte për të më treguar kurorën e saj: «Zonjë, i keni dërguar
vargjet tuaja në konkurs pavarësisht lutjeve të mia. Jeni
paraqitur në seancën e Akademisë kundër vullnetit tim. Vaniteti
që ju mbyt do të dalë vrastar për të dy. Por e keni</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">
mbushur kupën</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Në mosbindjen e parë, do t’ju gjej kudo që të jeni strukur dhe
do t’jua bëj të pamundur që të paraqiteni prapë para publikut
dhe të flisni për veten...». Do të kisha bërë siç thashë. Në
një shoqëri ku ligji nuk mbron dinjitetin e kryefamiljarit, i takon
këtij të fundit të mbrohet vetë. Në raste të tilla besoj,
sikundër romakët, se burri ka mbi gruan të drejtën e jetës dhe
të vdekjes. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Soji
më i keq i gruas së liruar është mendimtarja e lirë, ajo që fut
hundët në të filozofuarin, që ekstravagancave të zakonshme të
lirimit, lmerës për martesën, i bashkon pretendimet doktrinare,
krenarinë e një partie, shpresën e fshehtë të një dekandence
masive të gjinisë mashkullore. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Tek
artistja apo tek romancierja, emancipimi mbërriti nëpërmjet
rrugëve t'imagjinatës dhe të shqisave. Ajo joshet nga ideali dhe
nga epshi. Këtyre kategorive i përkiste kurtizania e dikurshme:
ishte, në llojin e vet, një artiste. Artiste janë edhe </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>baiadera</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
hindu, </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>almea</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
egjiptiane, gratë e shtëpisë së çajit japonez. Një fjalë që
vjen nga zemra, një frazë e sjellë, shumë shpesh pak vëmendje:
nuk duhet kushedi çë për t’i ndryshuar. Kështu u soll Jezusi me
Magdalenën. Tekembramja bëhet fjalë për gra të humbura më shumë
sesa të emancipuara. Ja për ç’arsye shumë burra i parapëlqejnë
stoiket, pranë të cilave virtyti merr karakter autoriteti. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Mendimtarja
e lirë femër, kjo pulë që këndon si gjel, siç thonë fshatarët,
është e pa-marr-vesht. Çekuilibri mes mendjes dhe zemrës, në
këtë kategori, është i përgjithshëm. Në kritikat që kam
shprehur mbi zonjat </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Roland</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>de
Staël</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>18</i></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Necker
de Saussure </i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">dhe
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Zhorzh
Sand</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
tek të cilat kam sinjalizuar, anipse në nivele të ndryshme,
praninë e sëmundjes, ia kam nxjerrë në pah simptomat kryesore në
këtë mënyrë: </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">«Për
vetë faktin se një grua, me pretekstin e religjionit, të
filozofisë, të artit apo të dashurisë, emancipohet në zemrën e
vet, duke dalë nga gjinia e saj, duke dashur të barazojë burrin
dhe të gëzojë prerogativat e tij, ndodh që në vend që të
prodhojë një vepër filozofike, një poemë, një kryevepër arti,
mënyra e vetme për të justifikuar ambicien e saj, ajo dominohet
nga një mendim fiks që nga ai moment nuk e braktis më dhe
zëvendëson çdo prirje dhe çdo ide: pra mendimin se në çdo gjë,
arsye, forcë, talent, gruaja vlen sa burri, dhe se kur ajo nuk nxë
të njëjtin vend në familje dhe në shoqëri, i bëhet dhunë dhe
padrejtësi. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">«Barazi
e shqisave me pasojat e saj të pashmangshme, liri në dashuri, dënim
i martesës, përçmim për gruan, xhelozi dhe mëri e fshehtë për
burrin, dhe për ta kurorëzuar sistemin, një epsh i paçmuar: kjo
është, në mënyrë të pandryshueshme, filozofia e gruas së
emancipuar...».</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Dhe
më tej përfundoja: «Do duheshin përsëritur vazhdimisht të
njëjtat gjëra. Do duhej të tregoja gjithmonë femrën, sapo mania
e barazisë dhe emancipimi ta ketë zaptuar mendjen e saj, e ndjekur
nga ky obsesion si nga një spektër; do të duhej ta tregoj
mërimbajtëse ndaj gjinisë sonë, plot përçmim për të vetën,
në kërkimin e shajnitur të një ligji të jashtëzakonshëm që
t’i falë, mes të ngjashmeve të saja, privilegjet politike dhe
familjare të virilitetit; plus kësaj, tërhiqet te Zoti dhe tek
egoizmi i vet, nëse është besimtare; çart</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">et
</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">në
fantazi dhe figura të turpshme, nëse është grua bote, e robtuar
nga dashuria; nëse shkruan, kapardiset, e fryn zërin dhe shpik një
stil ku nuk gjendet më as mendimi origjinal i burrit, as riprodhimi
i këtij mendimi të reflektuar me hir te gruaja; nëse shkruan një
roman, rrëfen dobësitë e veta; nëse i fut hundët në filozofi, e
paaftë për të rrokur me forcë një subjekt, për ta shestuar, për
ta argumentuar, për të bërë një sintezë, në impotencën e saj
metafizike, ajo e vendos mendimin e vet në majë të fjalisë; nëse
merret me politikë, ngacmon me thashethemet e saj zemërimin dhe
acaron urrejtjen». </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Në
sintezë, gruaja e sëmurë nga kjo mani priret me marrë distancë
në zemër dhe në mendje nga gjinia e vet, që ajo e shpërfill dhe
që e merr zët pikërisht në gjënë më të mirë që ka.
Ndërkohë, lakmon, denigron dhe sforcohet të barazojë apo edhe të
zëvendësojë tonën, pa mundur veç kësaj ta zëvendësojë kurrë,
ose edhe vetëm ta kuptojë. Nga e gjithë kjo rrjedh për fatkeqen
njëfarë </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>hermafroditizmi
idiosinkratik</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
që e bën të humbasë, përpos nurit të gjinisë së saj, ndjenjën
e vërtetë të dashurisë, ia bën të urryeshme martesën dhe e bën
të bjerë, me mendim e shumë më shpesh me fakte, në një erotizëm
gjithmonë e më ekscentrik. Kur afeksionet korruptohen, edhe
inteligjenca shpërbëhet; veprat e gruas s'emancipuar sinjalizohen
për një mosnivelim të tepërt, një llafologji të pashtershme,
një përzierje të kalamanësisë femërore dhe të gjakimit të
mashkullsisë. Që të mos flasim për arsyen a për gjykimin; fjalë
të boshatisura nga domethënia e tyre, ide të përmbysura; një
ngut i dukshëm në zaptimin e mendimeve dhe të shprehjeve të
kundërshtarit për t’i transformuar në argumente të vetat;
zakoni me iu gjegj</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><b>ë</b></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
fjalisë së fundit të muhabetit; të përgënjeshtruara kundër çdo
evidence, formula të plaçkitura kudo dhe të aplikuara mbarë e
prapë, lojëra fjalësh, kërcime pup këtu e pup në Stamboll,
teprime karikaturale: shkurt, ngatërrimi i të gjitha raporteve,
anarkia e nocioneve, kaosi! Ja se në çfarë dallohet intelekti i
një gruaje të emancipuar. Këto karakteristika, që në studimin
tim jam kufizuar t’i rrok tek disa të famshme të shekullit, i kam
vëzhguar në qindra subjekte. Nga çasti që botimet tuaja më
autorizojnë për këtë gjë, nuk do ta gjeni të mbrapshtë faktin
se, zonja të dashura, unë ju rehatoj edhe juve në galerinë time
dhe që, duke i lënë mënjanë personat tuaj, të tregoj, përmes
librave tuaj, se çfarë ka ngjarë me intelektin tuaj. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Oh,
zonja, e di se çfarë do të thoni: se idetë që mbroni nuk janë
tuajat; se janë më të vjetra se ju; se gjithçka që keni bërë
është se i keni vënë vulën tuaj dhe se rrjedhojat pra që marr
përsipër të nxjerr nga kjo autopsi janë pa themel. Ju, zonja
J.L., rridhni në linjë të drejtpërdrejtë nga </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Ati
Enfantin</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">;
ju, zonja </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Jenny
d’H</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.,
bëni pjesë në një tjetër degë të sensimonizmit që, para do
vjetësh, kishte si organ një revistë të vetëshpallur filozofike
dhe religjioze</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">19</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
E di gjithë këtë dhe jam gati t’ju shkarkoj si njërën dhe
tjetrën nga barra e çdo shpikjeje dhe nisjative. Kurrë s’u
pretendua se gruaja që emancipohet nga burri nuk ishte e aftë për
të pjellë, pa të, një sofizmë, si kopilin. Por ndo teoritë
tuaja të rrjedhin nga të femërsuarat a nga të emancipuarat, është
gjithmonë e njëjta gjë, në fund: qoftë, në radhë të parë,
për sa i përket teorive të marra veçmas, parimi i të cilave
është promiskuiteti i nocioneve, dhe konkluzioni i të cilave është
ai i dashurive; qoftë, mandej, për sa iu përket juve, që bëheni
oshënare të këtyre. Ç’rëndësi ka, në fakt, për gjendjen
tuaj mendore, që mendja juaj mund të prodhojë apo të krahasohet
vetëm me disa kërpudhëza? Është vesi specifik i tezës suaj
fakti që nuk mund ta refuzojmë pa konstatuar, njëherit,
ulçerizimin e trurit tuaj. </span></span></span></span></span>
</div>
<div lang="sq-AL">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><b>Kapitulli
i Pestë</b></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><i><b>PORNOKRACIA</b></i></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><span lang="sq-AL"><b>Z</b></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">onja
J.L., ju e dini se çfarë ka në fund </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>t'ideve
antiprudoniane mbi dashurinë</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
femrën dhe martesën? Jam i sigurt se as që e dyshoni. Pikësëpari,
fejtoni juaj prej 196 faqesh ngjan si i shkruar me shumë duar. Ka
disa pjesë që janë vërtè katilinare</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote23sym" name="sdfootnote23anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">:
sidomos te këto shpërfaqet prirja e gruas; të tjerave u vjen era
profesorát prej një milje larg. Me një lehtësi fjale të aftë
për të çmeritur injorantët, ju flisni për metafizikë, për
sintezë, për antinomi; nën penën tuaj, absolutja, idealja,
konkretja dhe abstraktja lozin si dashuriçkat nën brezin e Venerës.
Këtu shihet pedantja që përsërit, fjalë për fjalë, leksionin e
një dite para, kur nuk ka qenë pikërisht profesori që ia ka
përgatitë temën. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">E
pra moj zonjë, sado që është e dhimbshme t’i thuash një femre
të arsimuar, që zotëron një inteligjencë të natyrshme, se nuk
kupton asgjë nga ajo që flet, më duhet t’i dorëzohem një
nevoje kaq mizore. Fejtoni juaj, sikundër dy vëllimet e zonjës
Jenny d’H., janë gjëja më e mirë që kam takuar deri më tani
për të vërtetuar me anë të shembullit këtë pohim, që përmban
ajkën e përgjigjes sime: promiskuiteti i nocioneve çon në
promiskuitetin e dashurive, dhe e kundërta. Këtu gjendet karakteri
i epokës sonë, për të cilin të gjithë shkrimtarët me ndopak
vlerë pajtohen kur vjen puna për të sinjalizuar analogjinë me atë
që shenjoi fundin e qytetërimit pagan dhe ardhjen e krishtërimit. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Keni
ndjekur një udhërrëfyes të keq: </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>àtë</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Enfantinin</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
që është braktisur prej njëzet vjetësh nga mendjet më të
thanta dhe nga ndërgjegjet më të kthjellëta të shkollës
sensimoniane, ndaj të cilit tribunali penal</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">1</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
ia ka vlerësuar saktësisht, sipas meje, doktrinën, sado që i vjen
keq që nuk i ka lënë moralit të përjetshëm, të mohuar por jo
të abroguar prej tij, kujdesin për të gjetur disa mbrojtës.
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Enfantini</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
është një nga ata burra me kujtesë të dobët, me imagjinatë
vetëlavdëruese, që nuk janë të zotë të prodhojnë vetë ide,
megjithëse kanë talentin për të rrënuar gjithçka që prekin.
Prej disa vjetësh, ka marrë zakon të qëndrojë prapa siparit,
teksa përkundrazi, për mendimin tim, paskërka ardhur momenti që
ai të dilte zbuluar pa mbështetjen e ndonjë bukle dhe të thoshte:
ja tek jam!</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Do
ta ekzaminoj librin tuaj, zonjë, me ftohtësi, seriozitet dhe,
sikundër edhe ju padyshim e dëshironi, me doktrinë. Në shembullin
e teologëve, duke lënë pasdore çështjet dytësore, do të
kufizohem të nxjerr pohimet që përbëjnë skelën e ideve tuaja
dhe pa të cilat nuk do të kishte ide enfantiniane, por që
sigurisht do të kishte më shumë gra të lira. Pak durim: nuk do të
duhet shumë kohë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">1) Për
sa i përket punës sime të fundit mbi drejtësinë, ju është
dukur origjinale të pohoni se libri im është një udhëtim i ri në
kërkim t'absolutes. Është fort e pakëndshme për mua, që njihem
sot për luftën që udhëheq kundër absolutes siç kam qenë njohur
dikur për sulmet e mia kundër pronës, të ndjehem fajtor pse
kërkoj absoluten nën një emër tjetër. Kështu, në lidhje me
këtë absolute që më paska infektuar, nuk përtoni të më akuzoni
sheshit se e bëj popullin që ta harrojë drejtësinë. Është
akuzë e rëndë: nëse akuzohem për absolutizëm, ja që jam i
dyshuar; nuk meritoj më të më dëgjojnë; nuk paskam të drejtë,
veç të tjerash, të flas për martesën e as për gruan. Është
një fakt shqetësues në të vërtetë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Duke
ekzaminuar mbi këtë bazë jo vetëdijen time, që në çështje
absolute nuk më qorton për asgjë, por për tuajën, kam pyetur
veten nëse ju e dini çfarë thoni, kur flisni për drejtësi dhe
për probleme absolute. Dhe ja me çfarë rezultati; një rezultat me
të vërtetë befasues e, për kryepriftin tuaj, shumë i rëndë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Nëse
për absolute ju nënkuptoni të sigurtën, atëherë sigurisht unë
besoj tek absolutja, madje e pohoj sepse u besoj disa ideve të
sigurta, disa ideve që kanë siguri absolute, si të vërtetat
matematike, ligji i serisë, vijimësia e kohës, raporti i
shkakësisë, nocioni i ekuilibrit e kështu me radhë. Nëse për
absolute, prapë, nënkuptohet universalja, përgjigjem edhe këtu se
jam një përkrahës i absolutes, sepse u besoj ideve universale, pse
pranoj që ka universale dhe kategori, të cilave u atribuoj një të
vërtetë njësoj objektive e subjektive dhe ndër të cilat në sytë
e mi ideja më universale është drejtësia. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Por
kurrë, për sa më është dhënë të njoh, këto skaje,
universalja, e sigurta dhe absolutja, nuk janë konsideruar si
sinonime, përpos kur ato bashkohen për të thënë: kjo është
absolutisht e sigurt; absolut bëhet atëherë një mbiemër i
aplikueshëm për çdo lloj ideje apo objekti, për të nxjerrë në
pah fuqinë më të lartë, idealsinë apo realitetin. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kur
e mohoj absoluten, i referohem, tok me të gjithë logjicienët,
besoj, një esence ose entiteti që do të bashkonte në vetvete,
njëkohësisht dhe në një shkallë të pafundme, çdo fuqi, çdo
jetë, çdo bukuri, çdo të vërtetë, çdo drejtësi, e kështu me
radhë. Absolutja duhet kuptuar atëherë në një kah logjik,
ontologjik, estetik, juridik: s’ka gjë më të qartë se kjo.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Duket
evidente, pas këtij shpjegimi, se Drejtësia, që e marr si bazë të
filozofisë sime, nuk është absolute, sado që për mua është një
realitet dhe një siguri absolute. Prova është në faktin se me
nocionin e Drejtësisë, edhe pse mund të deduktoj tërë
legjislacionin dhe tërë moralin e njerëzimit, megjithatë nuk do
të mundem t’i jap jetë as një mize, apo të zbuloj sistemin që
mban botën, apo të ndërtoj një statujë si ajo e gladiatorit, apo
të shpik një algjebër.</span></span><span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">
Sall</span></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
me nocionin e së Drejtës, po kështu, nuk do të mundem me
improvizue një kushtetim politik, nga çasti që duhen njohur, për
ta aplikuar të drejtën, raporte të tjera që nuk varen
drejtpërdrejt nga kjo: raporte politike, ekonomike, gjeografike,
historike, e kështu me radhë. E gjithë kjo nuk e pengon fare
Drejtësinë të jetë për nga natyra absolutisht e sigurt, në çdo
kohë dhe në të gjithë dekretet e saj, sikundër është shkenca
aritmetike në tërë artikulimin e vet, qoftë sikur të kufizohet
në formimin e numrave, qoftë sikur të shtrihet edhe në të
kuptuarit e logaritmeve. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kurse
ju, zonjë, dhe padroni juaj </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Enfantin</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
nuk nënkuptoni kështu as drejtësinë, as absoluten, as
universalen, as saktësinë. Për ju, asgjë nuk është e sigurt,
asgjë nuk është universale, asgjë nuk është e drejtë në
vetvete. Gjithçka është relative, e ndryshueshme, variabël, si
dallgë deti: drejtësia, bukuria, dinjiteti. Të mëtosh të
kundërtën, ose të pranosh ide të sigurta, nocione universale,
parime të drejtësisë së pandryshueshme, domethënë të kërkosh
absoluten, domethënë ta korruptosh moralin; urtësia qëndron në
marrjen e gjërave sipas rrethanave dhe pikëvështrimit që duket më
i leverdishëm. Sot republikë, nesër monarki; një herë martesë
dhe familje, herë tjetër dashuri e lirë; tani demokraci
socialiste, diku më tej feudalizëm industrial dhe pronar; të
krishterë në Mesjetë, protestantë me Luterin, deistë me Rusoin,
maltusianë dhe spekulatorë në shekullin XIX. Kini pra guximin të
flisni qartë, gjith’ nëse ia arrini ndonjë herë të keni
qartësi; thoni atë që keni në zemër, në mënyrë që të
mundemi t’ju gjykojmë.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Ajo
që ju, zonjë, zbuloni tek unë dhe e cilësoni si absolute, është
arsyeja, e vërteta, realiteti, drejtësia, siguria, mbarë morali,
çdo ligj natyror e social; teksa relativi juaj qëndron te
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>pirronizma</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">2</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
te shkatërrimi i çdo arsyeje, i çdo shkence, i çdo morali, i çdo
lirie. Për ju, për </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Enfantinin</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
që së bashku me dishepujt e tij e ka treguar, shoqëria është
arbitrariteti në pushtet, spekulimi n'ekonomi, konkubinati (po
përdor këtu termin më të butë) në familje, është prostituim i
vetëdijeve, është shfrytëzim i besëtytnisë, i makutërisë dhe
i çdo instinkti tjetër të keq njerëzor. Oh, fejtoni juaj prej 196
faqesh, që pak vetë e kanë lexuar, është një shenjë e
kohërave! Ai na tregon se korruptimi ka rënë, përmes mendjes,
zemrës, shqisave, deri tek gratë; nesër, do ta kenë radhën edhe
më të rinjtë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">2) Tash
që e kemi kapur pikën tuaj të fortë, madje pikën tuaj të dobët,
mund të diskutojmë më mirë. Nuk jeni, ju dhe </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Enfantini</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
aq fare pa logjikë: por është gjithaq e vërtetë se nuk ju
kushton sforcim të madh të trurit, sepse bëhet fjalë për
logjikën e konfuzionit, logjikën e kaosit, logjikën, siç thashë
sakaq, të promiskuitetit. Me ju, zonjë, ne përparojmë me hapa të
mëdhenj drejt pornokracisë.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Çdo
e vërtetë bashkësore nënkupton harmoni, simetri, seri mes termash
të ndryshëm, ose raport. Kur harmonia kriset, kur seria ndërpritet,
nuk ka më raport; relativi nuk ekziston. Shkak tjetër i gabimit
tuaj; disa qenie, disa bashkësi prodhohen nëpërmjet rritjes së
vazhdueshme; kështu ndodh për qeniet e gjalla, kështu edhe për
drejtësinë. Në atë logjikë krejt tuajën, ju mëtoni se
skllavëria është më e mirë se antropofagia, shërbyesia më e
mirë se skllavëria, proletariati më i mirë se shërbyesia, e
kështu me radhë. Pra, konkludoni se skllavëria qenka relativisht
pozitive, proletariati relativisht pozitiv; dhe, meqë nuk është e
mundur të mbërrihet e përsosura, absolutja, gjithçka është
relativisht pozitive dhe negative. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Por
kjo është logjikë miopësh, njerëzish të deridikushëm ose që
ngatërrojnë për dialektikë disa maksima konvencionale. E vërteta
logjike, filozofike, e saktë, e rreptë, është krejt gjë tjetër.
Ja, kjo e vërtetë: drejtësia, e vërtetë në vetvete në çdo
pjesë të saj, zhvillohet progresivisht te njerëzimi. Në masën që
ky proces vjen duke u realizuar, njerëzimi ngrihet përmbi gjendjen
kafshërore, për të hyrë në gjendjen e shoqërisë dhe të
drejtësisë. Nga kjo rrjedh që skllavëria, në vetvete, nuk është
më e vërtetë, as e marrë më vete, as relativisht, se
antropofagia: është, sikundër kjo tjetra, ende kafshëri;
shërbyesía, proletariati, janë kafshëri, fatalizëm,
progresivisht të reduktuara nga aksioni i lirisë dhe i drejtësisë.
</span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Them
po këtë gjë për zhvillimin e institucioneve politike e fetare.
Kështu, skepticizmi juaj mbështetet vetëm mbi konfuzionin e ideve
dhe mbi arbitraritetin e përkufizimeve tuaja: filozofia juaj, po jua
përsëris, është kaos, është promiskuitet, ndërsa do t’jua
vërtetoj menjëherë që është prostitucion. Ju flisni për
relativitet, për të vërteta relative, duke ia kundërvënë këtë
term absolutes. Por edhe këtu gaboheni, madje nuk dalloni gjë
tjetër përpos konfuzionit. Çdo e vërtetë është e vërtetë,
nga një këndvështrim i dyfishtë: në vetvete, e konsideruar
individualisht; ndoshta si pjesë përbërëse ose kushtetuese e
sistemit të gjërave, inteligjenca (inteligjenca, në kuptimin që i
vjen prej 'intelligere')</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote24sym" name="sdfootnote24anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
e plotë e së cilës do të na pajiste, në fakt, me një aspekt
t'absolutes. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kështu,
çdo pohim i Euklidit është i vërtetë në vetvete dhe pavarësisht
tërë gjeometrisë, është i vërtetë si term i tërë serisë së
gjeometrisë, e cila është po ashtu e vërtetë në tërësinë e
saj. Teoria e baticave është e vërtetë, pavarësisht sistemit
kopernikan. Qarkullimi i gjakut, sistemi i funksioneve us</span></span><span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">hqyese,
janë fakte të vërteta në vetvete, pavarësisht nga çdo teori e
riprodhimit: çka nuk i pengon ato të jenë të vërteta edhe në
raportet e tyre me sistemin gjenerues, sistemin cerebral, e kështu
me radhë. Ja se çfarë janë absolutja dhe relativja; dhe ju punoni
me fantazi, duke ndjekur dritën e bishtukut, kur i kundërvini njëra
me tjetrën: ato qëndrojnë së bashku, po edhe sikur të
konsiderojmë se çdo ide, çdo fenomen, çdo qenie e krijuar, a e
marrë veçmas, formon një të tërë, një universale, një
absolute (shumë filozofë s’kanë asnjë ngurrim për ta përdo</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">rur
këtë term), duhet të pranoni se absolutja dhe relativja janë
prapë identike. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">E
vërteta, pra, zotëron një aspekt të dyfishtë: aspekti më i
qartë është ai i relacionit, sepse kur njihet një pohim në
vetvete, nuk njihet e vërteta në tërë shtrirjen e saj; prej saj
dihet diçka, jo gjithçka. Nga kjo rrjedh se idetë e relacionit që,
sipas mendimit tuaj, nuk janë të vërteta, janë përkundrazi më
të mëdhatë nga të gjitha: kjo provon që ju i përdorni termat
mbrapsht. Shkaku i gabimit tuaj, në këtë rast, është se e bëni
gabimin, mos’harmoninë, anomalinë, sinonim të relatives, çka
është përsëri një kundërsens. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kështu,
e gjithë metafizika juaj kaq krenare, kaq e shkujdesur, reduktohet
në një mosdije të thellë jo vetëm të termave, por të raporteve
dhe të nocioneve. Nuk e dini më se çfarë është absolutja dhe se
çfarë është relativja; për ju, nuk ekzistojnë as saktësia, as
realiteti, as universalet, as kategoritë: jeni si një idhull që ka
sy, por nuk sheh, ka veshë, por nuk dëgjon, ka një intelekt por
nuk dallon më as mbresa as raporte. Te kjo reduktohet forca
spekulative e </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Enfantinit</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">:
mbase me këtë gjë ai ju ka joshur, ju e të gjitha ato tek të
cilat prirjet mashkullore e kanë fshirë shqisën morale dhe kanë
shkatërruar gjykimin e shëndoshë. Në gjithë këtë, </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Enfantini</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
ka qenë një burrë i kohës së vet, ithtar i denjë i religjionit
të kurmit, përfaqësues i atij shkatërrimi të parimeve, e asaj
zhbërjeje të ndërgjegjeve, për të cilat mbretëria e Lui
Filipit</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">3</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
qe momenti përgatitor. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">3) Tashti
që zotërojmë çelësin e fshehtë të doktrinës suaj, mund t’ju
ndjekim dhe t’ju ftillojmë. S’më shkon mendja t’ju bëj një
kurs logjike: nuk është çasti e mandej nuk do të më kuptonit. Ju
kam premtuar një autopsi, autopsinë e shpirtit tuaj; dëshiroj
vetëm ta mbaj premtimin. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Nga
çasti që e keni hedhur poshtë drejtësinë si absolute, cila do të
jetë pika juaj e orientimit? Në fakt keni nevojë për një
orientim në skepticizmin tuaj. Nuk po ju flas për parime, ju nuk do
t’i njihnit ato: bash ato do t’ju çonin tek ideja universale, te
siguria, tek ajo që e quani absolute. Ju duhet një ligj, më e
pakta konvencional. Ky ligj i aftë për t’u orientuar, kjo dritë,
pra, e ka emrin ideal. Por, konsekuente me veten tuaj, dua të them
besnike ndaj errinive që ju mbështjellin, nguteni të mëtoni se ky
ideal nuk ka asgjë absolute. Mbi këtë pikë e tërheq sërish
vëmendjen tuaj, për t’ju treguar: 1) se nuk dini çka thoni, kur
flisni për ideal; 2) që, edhe po e njohët, bini në gabimin më të
rëndë, duke e bërë udhërrëfyese të arsyes suaj dhe zotin e
zemrës suaj. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Në
faqen 13 pohoni se «nuk është e vërtetë që ideali i
shenjtërohet fatalisht absolutes». Dhe mbi këtë ju mënoni për
të shpjeguar se si ju e merrni një ideal </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>ad
libitum</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote25sym" name="sdfootnote25anc"><sup>*</sup></a></i></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
ndo në veten tuaj, ndo në natyrë, pa i atribuar kurrë as mirësinë
e pafundme, as përsosmërinë supreme, as ndonjë gjë që gjakon
absoluten. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">E
gjithë kjo do të thotë se për ju, zonjë, që mëtoni se
kultivoni idealin, ai në fakt nuk ekziston; ekzistojnë vetëm
objekte që e tërheqin pak a shumë dëshirën, nepsin. Ideali, për
çdo burrë që e kupton vetveten, është një fjalë me të cilën
shprehet konformiteti i një qenieje me tipin e vet; që përdoret
edhe në lidhje me atë aftësi të shpirtit, falë së cilës, -
sikundër thashë qëparë,duke u nisur nga realiteti se të gjitha
janë pak a shumë defektoze sipas Rafaelos - ne ngjitemi me mendim
deri te modeli i përsosur që supozojmë se ekziston në mënyrë të
pashmangshme në mendimin e natyrës krijuese, n'arsyen hyjnore. Në
këtë kuptim ideali, gjë jo reale, por e rrokshme më së miri
nëpërmjet intelektit, është një absolut, meqë bashkon të
vërtetën, harmoninë, saktësinë, përpjesëtimin, forcën,
bukurinë. Ne nuk mbërrijmë kurrë aty, kjo është e sigurt, por
sillemi në bazë të tij, me përjashtim të të drejtave të
drejtësisë, që këtu janë të rezervuara: bastardohemi, kur
ndjekim diçka tjetër. Heqja dorë nga ideali është një shenjë e
dekadencës sonë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Në
të kundërt, ju e mohoni </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>a
priori</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
këtë ideal, e mohoni si absolut; absolut, në </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">mendimin
tuaj, është sinonimi i të vërtetës, ligjit, sigurisë. Për ju,
e përsëris, nuk ka ideal; me këtë term, gishtoni gjithçka që ju
pëlqen: gishtoni shëmtinë. Ideal është një term që duhet
fshirë nga fjalori juaj, barazi me</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
absolut, relativ, i sigurt, universal, sepse nuk dëshironi të
thuhet asgjë, absolutisht asgjë për ju. Do duhej zëvendësuar me
një term tjetër që quhet në latinisht </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>libido</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
në frëngjisht 'fantaisie'</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">4</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Në
këtë terren, jeni në shoqërinë e shumëkujt, çka sigurisht nuk
ju bën nder. Në letërsi, në poezi, në pikturë, në dramaturgji
(është e kotë të citosh dancin), jemi në mes të shkollës së
fantazisë, fjala e fundit e romantizmit; frytet i kemi para syve. E
njëjta gjë ndodh në fushën e moralit, dhe rezultati është
gjithmonë po ai: prostitucioni. A do e njihni veten aty? Lexoni
fejtonet e Gotjesë</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">5</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
gjithë atë masë romanesh, dramash, poeziçkash, që ilustrojnë
epokën tonë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Një
nga efektet e këtij zëvendësimi të fantazisë me idealin, është
fakti se nuk kemi më, në Francë, teori arti, madje nuk kemi më
art; vepra shthurjeje, asgjë më shumë. Dikur, arti kishte për
qëllim riprodhimin ndo të ideales, për aq sa mund ta zaptojë
imagjinata nëpërmjet të dhënave t'inteligjencës, ndo të reales,
por si antitezë ose shprehje pak a shumë e plotë e ideales.
Shkolla e Rafaelos është eksponente e tendencës së parë; shkolla
flaminge e së dytës. Këto dy qëllime të ndryshme të artit janë
njësoj legjitime, sikundër janë komedia dhe tragjedia. Arti është
në përshfaqjen sa të reales aq dhe të ideales. Antikët e njihnin
këtë teori dyfishe. Sot, masa e artistëve dhe e letrarëve nuk
njeh kurrë tjetër pos një gjëje, fantazisë dhe, nëpërmjet saj,
largohet barabar nga realja dhe nga idealja. Në këto vepra nuk ka
të vërtetë, nuk ka sipëráni: ka vetëm mall në modë, artikuj
pornokracie. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Por
nuk kemi mbaruar akoma. Ju vetëmashtroheni plotësisht mbi
karakterin e ideales; pasi e keni mohuar si absolut, e bëni zotin
tuaj, gjë që kuptohet mirë në një religjion pa parime, pa ligj,
pa siguri, pa ide universale, pa njohje, pa drejtësi, pa zakone, në
një shekull ku çdonjëra nga këto gjëra zëvendësohet nga
fantazia, që implikon një inkoherencë, një kundërtí. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Në
teorinë që u përpoqa të formuloj mbi progresin, kam shpjeguar
sesi progresi e kishte fillin e vet te drejtësia; sesi, jashtë
kësaj, çdo zhvillim tjetër politik, ekonomik, letrar, filozofik,
bëhej subversiv dhe shthuranik; si idealja na qenkej dhënë për të
na çuar te drejtësia; ndoshta më në fund, sikur po kjo ideale të
merrej si rregull dhe qëllim i jetës, në vend që të ishte si
ndihmëse dhe mbështetje e së drejtës, shumë shpejt do të sillte
për shoqërinë dekadencë e vdekje. Me një fjalë, ia kam
nënrenditur drejtësisë idealin, ideja e të cilit, nga
këndvështrimi i arsyes spekulative, është më pak universal,
ndjenja e të cilit, është më pak sociale se ajo e të drejtës. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Ju,
përkundrazi, ia nënrenditni të drejtën idealit, sipas shembullit
të politeistëve idhujtarë, dekadencën e të cilëve unë e kam
ilustruar: në këtë jeni përsosmërisht dakord me artistët
modernë bohémë, maksima e të cilëve, e dini shumë mirë, është
arti për art. Mirëpo, ky parim shpie në gjithfarë përfundimesh,
që sigurisht hynë në katekizmin tuaj: pushteti për pushtet, lufta
për luftë, paraja për parà, dashuria për dashuri, kënaqësia
për kënaqësi. Kur ju them, o zonjë, se të gjitha mendimet tuaja
çojnë tek prostitucioni, se nuk keni në tru gjëkafshë tjetër -
nuk them në zemër (ju që jeni gruaja e zotit L., që e konsideroj
si shpëtimtarin, shëlbuesin, një Krisht tuajin) - përveçse
prostitucionit, e gjitha kjo ndodh sepse i keni vënë veshin atij
hipnotizuesit</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>
Enfantin</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">!...</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Shkolla
e fantazisë, metafizikën absurde të së cilës ju na e jepni, pa e
marrë vesh dhe thjesht për shkak të tronditjes së trurit dhe të
sëmundjes së shpirtit tuaj, është vesi, pavdekësia, denigrimi
politik, është pornokracia. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">4) Më
qortoni se ngatërroj vazhdimisht konkreten me abstrakten: në lidhje
me këtë, ju e mohoni ekzistencën e kolektiviteteve dhe të
atributeve të tyre. Mbi gjithë këtë do të kem nderin t’ju bëj
të vini re, zonjë, se edhe më përpara se të më qortoni që i
ngatërroj, do të duhej të ishit siguruar se dinit t’i dallonit
ju vetë, gjë që, për fatin tuaj të keq, nuk është e vërtetë.
Nocioni juaj i abstraktes është i pasaktë dhe akoma më tepër
është ai që keni krijuar për konkreten.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Në
vazhdën e nominalistëve të vjetër</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">6</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
përsërisni se shoqëria është një fjalë, se nuk ekziston asnjë
qenie sociale përmbi individin, burrë a grua; se çifti që
formohet me bashkimin e tyre nuk është tjetër pos një krijim
moral, jo një krijim real; që aq më tepër nuk mund t’i
atribuohen, si një qenieje pozitive </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>sui
generis</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
disa cilësi, disa atribute dhe disa funksione (do të flasim më
vonë) pro, kundër ose mbi individët, burrë dhe grua. «Në
kuptimin e fenomenit, njeriu shoqëror nuk është asgjë. Nuk hyn
në shqisat tona; por, i konsideruar në kuptimin abstrakt, ai është
rezultati i cilësive specifike të burrit dhe atyre specifike të
gruas»: këtë thotë mjeshtri dhe këtë përsërit nxënësja. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Ja
një çështje tjetër. Pak më parë keni mohuar, nën emrin e
absolutes, idetë universale, sigurinë; keni mohuar relativen,
shkatërruar idealen, të cilën e keni zëvendësuar me fantazinë,
duke eliminuar drejtësinë: dhe ja që tani mohoni kolektivitetet,
ekzistencat e përgjithshme, pra idetë e përgjithshme, ligjet e
përgjithshme, ose vetë natyrën e shoqërisë. Nga kaosi, biem në
nihilizëm, nga pornokracia biem në vdekje. Është logjike, për aq
sa është e mundshme të përdorësh sensin logjik në lidhje me
errnitë, me vdekjen, me hiçin. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Një
ide quhet abstrakte kur shërben me përshfaqë</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote26sym" name="sdfootnote26anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
një raport të thjeshtë, pavarësisht dhe madje me përjashtim të
çdo realiteti. Numri 5, për shembull, është një ide abstrakte;
numri 7 është një tjetër. Formula 5 x 5 = 25 është abstrakte,
sikurse për të njëjtën arsye formula 7 x 7 = 49. Nëse, duke
përgjithësuar akoma më shumë, i eliminoj numrat e veçantë 5, 7,
25, 49, dhe them A x B = C, formula do të jetë më abstrakte se dy
të parat. Ekzistojnë ide abstrakte të çdo lloji, por ky shembull
mund të mjaftojë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Tashti,
idetë e kolektivitetit, grupit, gjinisë, llojit, janë gjë tjetër
kundrejt ideve abstrakte: janë madje diametralisht e kundërta. Të
parat, sapo e kemi parë, e përjashtojnë idenë e materies; të
dytat, përkundrazi, në thelb e presupozojnë. Kur shqiptoj numrin 5
ose shumëfishat e tij 25, 150, 250, 2.500, 25.000, e kështu me
radhë, është e qartë se nuk nënkuptoj as njerëz, as kuaj, as
pemë etj.; por kur them një koshere, një tufë, një komb, një
pyll, është po aq e qartë se nënkuptoj bletë, kafshë, burra,
pemë, cilido qoftë numri; pa këtë, fjalët koshere, tufë, pyll,
komb, nuk do të kishin asnjë kuptim. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Ideja
abstrakte dhe ideja kolektive, ideja e grupit, gjinisë dhe llojit,
janë pra diametralisht të kundërta njëra nga tjetra: por ju,
zonjë, dhe mjeshtri juaj </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Enfantin</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
nuk e keni pasur kurrë vëmendjen. Konfuzioni juaj kaotik do të
kishte qenë i pamundur, sikur t’u kishte hyrë në mendje ky
dallim, tekembramja fare i qartë. Por nuk mbaron me kaq. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Kolektivitetet,
grupet, gjinitë, llojet, nuk janë stisje të kulluara të
intelektit tonë, porse realitete reale sa dhe individualitetet,
monadat apo molekulat, që i përbëjnë, dhe me të njëjtin tagër
me këto të fundit. Vërtèt çfarë është një pemë, apo një
njeri, apo një insekt? Një qenie e formuar nga pjesë në raport me
njëra-tjetrën, që prodhojnë, me këtë raport, një njësi të
një rendi sipëran, të cilit i jepet emri njeri, pemë, insekt.
Qenie të thjeshta, nuk njohim: për ne, kjo është absolutja,
absolutja që ju e mohoni, zonjë. Tani, një komb, një shoqëri,
një koshere, një shkëmb, një mineral, një gaz, një pyll, të
gjitha rendet, gjinitë dhe llojet e bimëve dhe kafshëve, formojnë
njësi rendi superior, ekzistenca pozitive, të përbëra nga raporti
mes njësive inferiore dhe që kanë veti, cilësi, aftësi të
veçanta. E kam trajtuar në shumë raste këtë argument, prandaj e
quaj veten të falur që të mos ndalem prapë mbi ’të.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Në
thelb, ne njohim, rrokim, shohim, prekim, e masim vetëm
kolektivitete, grupe, vëllime, konglomerate: njësia elementare nuk
kapet kurrë. Realja është e shumëfishta, seria, sinteza;
abstraktja, absolutja, është atomi. Si ndodh pra, zonjë, që duke
kërkuar realen, konkreten, idealen, madje duke iu arratisur
absolutes, në filozofinë tuaj ju gaboni vazhdimisht adresë, duke e
marrë gjithmonë absoluten për relative, konkreten për abstrakte
dhe e kundërta? Si ia bëni që nuk e dalloni se ajo çka, për
inteligjencën tonë, i bën reale qeniet, është raporti mes
pjesëve të tyre; se, pra, duke qenë burri dhe gruaja përplotësues
njëri me tjetrin, siç janë pjesët e trupit njerëzor, burri dhe
gruaja formojnë me bashkimin e tyre një organizëm shumë pozitiv,
shumë real, shumë konkret, aspak abstrakt, por të një rendi
superior; dhe se ndodh absolutisht e njëjta gjë në lidhje me
familjen, qytetin, kombin?</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Për
njëfarë periudhe, shpirti njerëzor ka ngurruar mbi këtë pikë:
një dokument i qartë i kësaj është lufta e realistëve dhe e
nominalistëve. Duhet një shkallë vëmendjeje më e madhe për të
perceptuar raportin e pjesëve të ndara, nganjëherë shumë të
largëta, sesa për të rrokur atë të gjymtyrëve të një trupi të
gjallë: kjo dobësi perceptimi është një nga tiparet që
karakterizojnë fëmijërinë e shpirtit njerëzor, intelektin e
fëmijëve dhe të grave. Është dashur teoria e Njutonit për të
kuptuar se sistemi planetar është pa dyshim një gjë unike, siç
janë dielli dhe secili nga planetët. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">A
doni ta shikoni tani se ku çon ngatërrimi mes ideve abstrakte dhe
ideve të përgjithshme, dhe mohimi juaj i realitetit të
ekzistencave kolektive? Do t’jua shpjegoj në dy fjalë. Për mua,
shoqëria njerëzore është një qenie reale, me të njëjtin tagër
si njeriu, që bën pjesë tek ajo. Kjo qenie, e përbërë nga
njerëz, por që nuk është e njëjta gjë si disa njerëz, ka jetën
e vet, fuqinë e tij, atributet, arsyen, ndërgjegjen, pasionet e
veta. Diçka kam përmendur në studimet e mia IV dhe VI</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">7</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Pra ajo ka edhe ligjet e veta, ligje dhe relacione që na i zbulon
vëzhgimi dhe që vetëdija organike dhe psikologjike e individit, e
vetme, nuk do të ishte në gjendje ta tregonte. Nga kjo rrjedh,
sipas meje, një botë e tërë relacionesh, tërësia e të cilave
formon atë që quaj e drejta publike, e drejta ekonomike, e drejta e
njerëzve; njëlloj sikurse rrjedh morali privat dhe individual, prej
studimit të aftësive të njeriut,. Në të kundërt, për ju, që
shihni te shoqëria vetëm se një abstragim, që për pasojë nuk i
njihni as atribute, as funksione, as relacione, pra asgjë nga gjithë
çka përbën ekzistencën e jetën, qenia sociale nuk është tjetër
pos rezultati i relacioneve që ju japin individët, relacione, sipas
jush, e në thelb të shndërrueshme e të ndryshueshme. Nuk paska
kushtetutë të shoqërisë, nuk paska të drejtë ndërkombëtare,
nuk paska sistem ekonomik: gjithçka u mbaka nga fantazia, në raport
me rrethanat dhe sipas urtësisë së atyre që nga rasti, nga teka e
masës, nga korrupsioni ose nga forca janë paracaktuar për të
menaxhuar interesat e përgjithshme. Citoj atë që ju pohoni në
faqen 173: «Shoqëria nuk është një autoritet </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>sui
generis</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
një fuqi e jashtme; nuk zotëron një sferë që është tamam e
saja; ajo është mjedisi ku funksionojnë qeniet shoqërore,
sikundër eteri është mjedisi ku sferat qiellore kryejnë
rrotullimin e tyre».</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Për
disa centralizues, shoqëria ose Shteti është gjithçka; individi
është asgjë; e para e përthith të dytin. Për ju, shoqëria
është asgjë, ekziston vetëm individi, mashkull apo femër;
shoqëria është një skaj që shërben për të përvijuar tërësinë
e relacioneve të individëve mes tyre (a thua se disa individë
munden që të mbajnë raporte, e jo përkundrazi të krijojnë,</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>
ipso facto</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
një tërësi konkrete, një realitet sipëran që i shkapërcen!).
Të parët përfundojnë në komunizëm, që është e njëjta gjë
me despotizmin; të tjerët në anarki ose në fantazi; por meqë
fantazia dhe anarkia janë nga natyra të papraktikueshme, është e
pashmangshme për këta nominalistë të përdorin forcën: kështu,
duke u nisur nga dy skaje të horizontit, mbërrihet tek tirania. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Gjithmonë
lëmsh, gjithmonë promiskuitet i qeverisur nga qejfet, nga idealizmi
i epsheve, i mbështetur nga nevoja e forcës. A e keni të qartë,
zonjë? Mjeshtri juaj Enfantin nuk do ta kishte guximin për ta
mbështetur sot sistemin komunist, kundër të cilit opinioni publik
është prononcuar përfundimisht. Por është e qartë se, duke
mohuar realitetin e Qenies shoqërore, duke pranuar vetëm një
drejtësi të ndryshueshme dhe arbitrare, të nënrenditur ndaj
idealit, ose ndaj fantazisë së qejfeve, ai bie përfundimisht në
komunizëm, në një promiskuitet, në një pornokraci të
përgjithshme. Ky citim i fundit do ta tregojë menjëherë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">5) Librushka
juaj mbaron me një seri pyetjesh dhe përgjigjesh, që ju e keni
titulluar «Përmbledhje sintetike». Ky term, sintetik, vendoset
këtu qëllimisht, për të kundërvënë sintezën e Enfantinit me
antinominë time, që në disa pika ju e keni tallur për bukuri. E
deklaroni ju vetë, në faqen 152: «Gabimi themelor i Prudonit
qëndron në faktin se ka dashur t’i studiojë dy termat në
raportet e tyre, pa dashur t’i referojë këto raporte ndaj një
termi të tretë, që ua vendos shprehjen dhe domethënien reale».</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Konceptim
ky prej Enfantini të kulluar. E gjora grua! Si e keni pasur guximin
ta fusni veten në atë diskutim trinitar, kur Enfantini e ka
kapërcyer me njëqind kut qesharaken, sakaq kolosale, të vetë atit
të triadës, të mirit dhe të ndershmit </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Pierre
Leroux</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
(Pjer Lëru)</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">8</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">?
E përsëris, i mirë dhe i ndershëm, pavarësisht sarkazmave të
vogla që Lëru i ka lejuar vetes kundër meje: kafshon keq e
përdreq; i mungojnë dhëmbët. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">A
është e nevojshme mbase që unë t’ju tregoj, zonjë, për t’i
marrë hakun asaj filozofie që ju tallni kaq përçudnisht, se
kryeprifti juaj ju ka çuar mjerisht në gabim me sintezën e tij të
ashtuquajtur; se dialektika e tij është një karikaturë e asaj të
Hegelit; se antinomia nuk zgjidhet; se termat e kundërvënë thjes</span></span><span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">ht
kompensojnë shoqi-shoqin; se ekuilibri mes tyre nuk lind nga
ndërhyrja e një termi të tretë, por nga veprimi i tyre i
ndërsjellë; se asnjë fuqi nuk do të dinte t’ia fiksonte vlerën;
se ky përcaktim është një konvencion i kambistëve i aplikueshëm
vetëm ndaj aftësisë së tyre të shkëmbimit; se në këtë mënyrë
nuk ekziston njësi natyrore ose kampion peshe, mase, vlere dhe se
ajo që tregohet me këtë emër nuk është tjetër pos një
konvencion i kulluar; se teoria juaj bankare është ajo e
spekulimit, e kështu me radhë? Do të ishte një procedim fort i
gjatë, që nuk do të ishit në gjendje as ta kuptonit. Parapëlqej
të procedoj me shembuj, duke e lënë pas dore demonstrimin: do të
jetë më zbavitëse për ju, do t’ju godasë në masë më të
madhe, do të prodhojë efekte më të mira. Është me të vërtetë
interesante: do të shihni sesi </span></span></span><span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Enfantini</i></span></span></span><span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
mbërrin, nëpërmjet sintezës, ose Triadës, tek pornokracia. </span></span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Më
kujtohet se një ditë, në 1848</span></span></span><span style="color: black;"><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">n</span></span></sup></span><span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
në një mbledhje ku po ekspozoja parimet e Bankës së Po</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">pullit</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">9</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
Pier Lëru u përpoq ta hidhte poshtë sistemin tim, duke vëzhguar
se ato parime kundërshtonin, nga a-ja te z-ja, ligjet e Triadës.
Durimhumbur, desha ti vija në dukje filozofit se Triada, në fushën
e financës dhe të skontos, ishte e papërdorshme, meqë këtu,
sikurse në kontabilitet, gjithçka rrotullohet përreth dy termave
të vetëm: jep e merr, aktiv dhe pasiv, shitje dhe blerje, konsum
dhe prodhim, e me radhë. “Ekonomia juaj politike, bërtiti Lëru,
është e rreme; kontabiliteti juaj është i rremë; unë ju them,
në emër të Triadës, se mbajtja e librave kontabël duhet bërë
në parti trefishe, jo në parti dyfishe, çka është absurde!”.
Në këtë çast, Lëru dukej në pikën për të akuzuar në
regjistrat në parti dyfishe përgjegjësit e lindjes dhe mjerimit të
proletariatit. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Mënyra
sesi e nënkupton dhe e praktikon </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Enfantini
</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">sintezën
është saktësisht identike me atë të Lërusë; nuk e kuptoj sesi
këta dy reformatorë kanë mundur të grinden. Me mendue është si
me peshue, mëton </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Enfantini</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
E dimë qysh nga kohët e kolegjit</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">10</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">;
por meqë peshimi është vetëm një formë krahasimi, mund të
pohojmë, sikur te mendimi të mos hynte asgjë më shumë se
krahasimi, se me mendue është si me krahasue; formula do të ishte
më e përgjithshme, pra dhe më e mirë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Veprimi
i të krahasuarit ose i të përshkuarit implikon dy terma. Nuk mund
të krahasohet asgjë me asgjë; është një aksiomë logjike.
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Enfantini</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
amà nuk kënaqet me dy terma, dëshiron tri. Mund t’i bëjmë
rixhà katër, njëqind, njëmijë, sepse rezultati i krahasimit del
aq më i madh sa më shumë që ajo është bazuar mbi një numër të
madh objektesh. Por këtu bëhet fjalë për një operacion logjike
elementare, që duhet reduktuar për pasojë në shprehjen e saj më
të thjeshtë të mundshme. Pyesim veten, pra, nëse krahasimi
implikon të paktën tri terma apo vetëm dy. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Enfantini</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
merr si shembull peshoren. Nëpërmjet zëdhënësit të tij, zonjës
J.L., ai pohon (faqja 153): “Duke krahasuar në raportet e peshës
dy trupa të rëndë, janë pikërisht dy pjatat e peshores që
shënojnë peshën më të madhe apo më të vogël; por, për të
përcaktuar ndryshimin, për ta shprehur dhe për ta konvertuar në
substancë, është i nevojshëm një kriter rëndese që bën pjesë
te peshorja ose që i shtohet në çastin e operacionit (sikurse
peshat), por që, në normën e tij unitare, të jetë </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>parak</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
dhe </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>epran</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
ndaj faktit të peshimit, ndërkohë që i duhet të lidhet me ligjin
e përgjithshëm të gravitetit. Në këtë operacion, keni
nënshtruar një fenomen nga ligji i tij vetjak, e keni kthyer në
unitet; keni krahasuar dy gjëra mes tyre në lidhje me një ligj të
përgjithshëm, duke formuluar kështu një fakt të ri. E pra, në
të njëjtën mënyrë procedon intelekti juaj; vetëm intelekti ynë,
që është i gjallë, është njëherit agjenti dhe instrumenti i
operacionit. Sikurse peshorja, ai ka dy pjatat e tij dhe një masë
të vetën”.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Nuk
kuptoni asgjë prej kës</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">aj
gjuhe të çuditshme, apo jo, zonjë? As unë. Mundem sall t’iu
garantoj, të paktën, se termi i tretë është një ré që
ekziston vetëm në trurin e Enfantinit; kaq është e gjitha.
Peshorja, për shembull, është një aplikim i një ligji që e ka
modelin e vet në sistemin planetar. Toka dhe hëna, në këtë rast,
duke tërhequr njëra-tjetrën, duke peshuar njëra mbi tjetrën,
balancohen, formojnë një peshore. Këtu nuk ekziston një term i
tretë; sikur dielli dhe të gjithë planetët e tjerë të mos
ekzistonin, asgjëmangut, mes tokës dhe hën</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">ës
fenomeni do të vazhdonte të prodhohej. Në peshoren që përdor
komshiu juaj, bakalli, gjithçka ndodh në të njëjtën mënyrë: dy
objektet masat e të cilëve krahasohen, balancohen mes tyre si toka
dhe hëna; kaq është e gjitha. Vetëmse, meqë operacioni ndodh mbi
sipërfaqen e tokës, që tërheq tek vetja objektet e
sipërpërmendura, duke shkatërruar, si me thanë, me tërheqjen e
vet eprane tërheqjen e tyre të ndërsjellë, vendosemi mbi pjatat e
një peshoreje dhe gjykohet atëbotë, për krahasim, cila peshon më
tepër, jo mbi tjetrën, por mbi tokën që i mban të dyja. Fenomeni
është bërë më i komplikuar, siç shihet, por nuk është më pak
dualist në formën e vet elementare; provë e kësaj është fakti
se në peshim abstragohet toka, tërheqja e të cilës ka ndryshuar
formën e përvojës. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Ajo
çka në këtë rast ju mashtron, zonjë dhe mashtron gjithashtu
Enfantinin, është se kur tregtari e peshon mallin e tij, nuk e
krahason me sendin e parë që i vjen ndoresh: për këtë i duhet
një peshë, mbi të cilën është vendosur një vulë e Shtetit, që
ka shumëfishe dhe nën-shumëfishe, me të cilën është rënë
dakord që të raportohej masa e çdo sendi. Kështu, në vend që të
themi se një pulë vlen baras me peshën e një lepuri, me shumë
duzina vezë, me shumë kokrra grurë, thuhet se peshon kaq e aq
kilogram (kilogrami apo decimetër kubi i marrë si njësi është
fuqia e tretë e Enfantinit); por bëhet fjalë vetëm për një
konvencion të zëvendësueshëm me po aq konvencione të ngjashme,
sa ç’janë edhe trupat e rëndë, të matshëm dhe të
krahasueshëm që ekzistojnë në natyrë; pra, kthehemi gjithmonë
të përsërisim se veprimi i peshimit ose i krahasimit është i
dyfishtë, implikon dy terma, as më shumë e as më pak. Ta bësh
kilogramin apo decimetrin kub të ujit të distiluar në një
temperaturë prej zero gradë rregulluesin dhe prototipin e peshores,
është në rregull për praktikën komerciale, por nuk mund të
thuhet asgjë në filozofi dhe në ekonomi politike: është një
naivitet fëmijëror nën moshën shtatë vjeç.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Sikurse
mbi peshën Enfantini arsyeton edhe mbi shkëmbimin, mbi monedhën,
mbi bankën. Në mënyrën e tij të të pamit, edhe krahasimi i
vlerave implikon tri skaje: dy objekte të ndryshme që krahasohen,
për shembull një kapelë dhe një palë çizme dhe një të tretë
që shpreh çmimin, monedha. Por edhe në këtë rast, është e
qartë se monedha, sikundër kilogrami, është një shenjë
konvencionale, e zgjedhur mes të gjitha mallrave për lehtësinë
dhe shpejtësinë e transaksioneve; nuk ka tri terma, ekzistojnë
vetëm dy: analiza ekonomike nuk ka më asgjë për t’i shtuar
këtij qëllimi. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Mjaftojnë,
këta shembuj, për të treguar logjikën e veçantë të Enfantinit.
Kalojmë tani tek aplikimet, që janë me të vërtetë të
çuditshme: filozofia sintetike e Enfantinit mund të emërtohet
filozofia e ndërmjetësit. Në veprimet e peshimit, për shembull,
nuk janë të mjaftueshme, mëton ai, dy pjatat e peshores: duhet
pesha - shprehje e njësisë së peshës. Kjo përcaktohet nga
Shteti, organ i ligjit të përgjithshëm dhe mbi bazën e saj dy
trupat e vendosur mbi peshore krahasohen dhe vlerësohen në çmim.
Shteti, shpikësi i peshave dhe i masave, rezulton pra si ndërmjetës
i detyrueshëm i çdo peshimi: vetë peshimi, në disa raste, ishte
një funksion publik dhe peshorja ishte një instrument publik për
të cilin paguhej një e drejtë e caktuar. Mbesin akoma sot disa
gjurmë. Nga ana ime, pohoj se e gjithë kjo është një stisje dhe
se asgjë s’duhet paguar.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Kështu
për shkëmbimin: «Në operacionin e shkëmbimit - mëton Enfantini
gjithmonë nëpërmjet penës së zonjës J. L. (faqja 158) - nuk
mjaftojnë dy fuqi individuale, shitësi dhe blerësi, duhet një e
tretë që, duke përvendosur vlerën, të përcaktojë unitetin mes
pjesëve dhe të lidhë faktin e veçantë të shkëmbimit në një
ligj të përgjithshëm të riprodhuar në rendin shoqëror. Kjo fuqi
e tretë përfaqëson pra ndërhyrjen e shoqërisë: instrumenti i
saj është monedha».</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Prej
këtu, siç thamë më parë, rrjedh një e drejtë që shoqëria
vjel mbi shitjet dhe mbi blerjet, e drejta e qarkullimit, e
ushtrimit, e licencës. Mbretërit e lashtë të Francës arrinin të
mëtonin se monedha ishte vetëm një shenjë, madje s’e kishin të
drejtën për t’i dhënë me një çmim të kalibrit të 1 frange
vlerën e 5, 10, 50 frangave; bëheshin falsifikues monedhash. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Unë
mëtoj, përkundrazi, se monedha është një çështje konvencioni
të thjeshtë, një mënyrë për ta bërë më të shpejtë
shumësinë e shkëmbimeve; se, në fund, produktet shkëmbehen
kundrejt produkteve; se vetë monedha është thjesht një produkt,
pavarësisht privilegjit që gëzon; që, siç ndodhte kaq mirë në
shoqëritë primitive, akoma sot mund të bëhet pa ‘të; që, në
çdo rast, tregtia është për nga natyra falas dhe nuk duhet t’i
paguajë të drejta askujt.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">E
njëjta gjë për Bankën. Këtu, duke mbrojtur sintezën e vet,
Enfantini lufton për altarin e tij, për vatrën e tij. Meqë tek
operacioni i peshimit ndërhyrja e një të termi të tretë është
e nevojshme dhe e njëjta gjë ndodh te shkëmbimi, e njëjta gjë do
të ndodhë edhe në operacionet e kreditimit, që janë thjesht një
aplikim më i komplikuar i përdorimit të monedhës dhe shkëmbimit.
Edhe në lidhje me këtë do të jetë e nevojshme ndërhyrja e një
termi të tretë: Banka e Francës, e autorizuar nga Shteti, shoqëria
e Kreditit fondiar dhe mobiliar, njësoj të autorizuara, agjentë të
privilegjuar shkëmbimi e kështu me radhë. Për të gjitha këto
shërbime, do të vilet një e drejtë: skontoja, ose mita, ose
kurtazhi, ose interesi; të gjitha këto skaje shprehin nuancat e një
gjëje të vetme dhe unike: të drejtën e ndërhyrjes.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Unë
them, në të kundërt, se institucioni i një Banke sociale nuk ka
asnjë nevojë për ndërhyrjen e një fuqie të tretë; që kjo fuqi
e tretë është thjesht një stisje; se Shteti nuk përfaqëson gjë
tjetër, në këtë rast, përpos ndihmës së ndërsjellë të
qytetarëve, që në zanafillë nuk presupozon mëse dy terma,
sikundër vetë kontabiliteti, debit dhe kredit, huadhënës dhe
debitor; se në këtë mënyrë organizohet krediti </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>mutual</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
që ka shumë shembuj në Belgjikë; dhe se, për pasojë, krediti
njësoj si tregtia mund dhe duhet të ushtrohet një ditë pa kanun
tjetër përpos shpenzimeve të operacionit. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Dihet
si ka operuar, në këto vitet e fundit, shkolla sensimoniane. Këta
apostuj që duhet ta anulojnë proletariatin dhe të shëndoshin
mjerimin, kur i ka ardhur radha, pas 2 dhjetorit, që t’u pranohen
shërbimet, kanë kryer një lëvizje të pamasë kapitalesh dhe, si
ndërmjetës krediti, kanë filluar të përvetësojnë, qysh para
çdo prodhimi efektiv, përfitime të pamasa. Nderi i apostullatit do
të kishte kërkuar në radhë të parë që ata ta bënin më të
pasur masën, duke ruajtur për vete pjesën e fundit, sikundër
gjatë tërheqjes gjenerali i armatës mbahet në rresht të fundit
dhe sikundër, në mbytje, kapiteni është i fundit që e lë
anijen. Enfantini dhe sintetistët kanë marrë kurtazhet e tyre,
ndërsa janë të gjithë milionerë. Franca a mos është bërë
vallë më e pasur? Pyetja e plebenjve, rrogat e të cilëve
sigurisht nuk janë rritur në përpjesëtimin e rritjes së çmimeve
të produkteve; po pyes borgjezinë e vogël, të rrënuar në tre të
katërtat. Vetëm shërbimet falas mund ta çojnë sot prapë në
Francë mirëqenien, lirinë, barazinë: por kjo është saktësisht
e kundërta e asaj që na mëson Enfantini. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Vini
re se, duke kujtuar këto fakte, nuk e vë në dyshim mosinteresimin
e Enfantinit: një herë për të gjitha, zonjë, ju përsëris se i
çmoj burrat dhe gratë shumë më të mira nga sa duken. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Enfantini
është shumë i bindur për nevojën e një parimi autoriteti. Ai
beson në fuqinë absolute të Shtetit dhe në hierarkinë sociale.
Beson se fuqia sociale, ajo fuqi sintetike që është në bazën e
metafizikës së tij, është pararendëse dhe sipërane ndaj termave
që përbashkon; dhe se, për pasojë, kjo ekzistencë është e
saktë dhe kalon para gjithçkaje. Prandaj, meqë nuk dëshpërohet
për t’u bërë papa suprem dhe të konvertojë kah doktrinat e
veta tërë botën, duhet thënë se, për të kushtetuar priftërinë
e re, paraja ishte e domosdoshme, sepse me paranë do të kishte
ardhur pushteti: dhe atëherë është përshpejtuar, me dishepujt e
tij, të vërë pará. Skrupuj ka pasur shumë pak, edhe ngaqë
mënyra sesi vinte pará, me miqtë e tij, ishte një aplikim i
metafizikës vetanake; në linjë principi dhe në praktikë, është
gjykuar i paqortueshëm. Oh, e njoh mirë, Enfantinin tim; mes nesh,
s’ka shpifje, s’ka zili, s’ka sharje; vetëm, luftë për
vdekje!</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Ja
se në çfarë qëndron filozofia e Enfantinit: sipas logjikës,
quhet realizimi i një abstraksioni, i një konvencioni, pra krijimi
i një ndajvënieje, që nuk është e ndryshme, në politikë, meqë
dikur quhej e drejtë hyjnore dhe, në moral, priftëri. Kështu,
Enfantini na del thelbësisht legjitimist dhe priftëror, pavarësisht
revolucionit të ’89</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">s</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
njeriu është zot i vetes, promotor, princ, gjykatës, prift; kam
shpjeguar herë të tjera, me teorinë e punës, për shkëmbimin e
për kreditin, se si nëpërmjet ndihmës së ndërsjellë ai ishte
edhe huadhënësi i vetes, bashkëortak, padron, punëtor, shërbyes.
</span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Enfantini
nuk e kupton kështu: në të gjithë këto raste, ai shfaq një
ndërmjetës, një fuqi të tretë, që shkatërron lirinë, barazinë
dhe autonominë; ngel fikse dhe e drejta për t’u paguar për këtë
ndërhyrje të vazhdueshme nuk harrohet kurrë. Çfarë është,
sipas tij, gjykatësi? Një ndërmjetës epran që vendos të drejtën
e palëve, interpreton ujditë e tyre, madje dikur për këtë punë
merrte peshqesh. Unë pohoj se gjykatësi i përfton pushtetet e tij
nga palët që i drejtohen atij, se çdo njeri është i aftë të
jetë gjykatës dhe se funksioni i magjistratit, në fund, është ai
i një dëshmitari; asgjë më shumë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Anglia,
Amerika, Belgjika, Zvicra, e kështu me radhë, afirmojnë
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>self-governmentin</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
dhe e provojnë tezën e tyre me një aplikim nga më të arrirët.
Ligji, thonë këto kombe, është shprehja e vullnetit të
përgjithshëm: për t’u shpërfaqur ka nevojë vetëm për një
debat kontradiktor, për një votim, e paskëtaj vihet në zbatim nga
qeveria. Nuk është i nevojshëm, për këtë gjë, asnjë autoritet
i ndërmjetëm. Të njëjtën gjë ka thënë revolucioni i ‘89s:
ndaj kushtetutat e ndryshme të quajtura monarki që kanë dalë,
kanë dashur që mbreti, drejtori apo presidenti, të ishte thjesht i
ngarkuar për të ushtruar ligjin dhe personi i kërkuar me këtë
qëllim nga formimi i qeverisë; jo autori i saj, por</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">
shpalosësi</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
i saj!</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Disa
parti, të shtyra nga kujtime të largëta, janë rrekur ta rrisin
pushtetin vetjak të mbretit, prerogativat e kurorës, ta ribëjnë
pra, mbretin kushtetues një ndërmjetës në kuptimin që ka dashur
Enfantini dhe </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>ancien
régime</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote27sym" name="sdfootnote27anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Por kjo përpjekje mandej u neutralizua; është e kotë tani t’ia
përkujtojmë motivet. Është thënë se Franca nuk e rrënjëzon
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>fiksionin</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
e papërgjegjësisë, atë të princit; sigurisht, nëse princi del
nga atributet e tij. Por akoma nuk kemi pasur shembull të një
qeverie që të mbyllej në atributet e saj ligjore; të gjithë duan
të bëjnë ligjin; të gjithë bëhen autoritete. Shihet se
Enfantini</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>
</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">dhe
shkolla e tij nuk janë bash liberalë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Në
lidhje me punën, gjejmë prapë të njëjtën metodë. Enfantini
shpjegon në këto terma maksimën sensimoniane «secilit sipas
aftësisë së tij, secilës aftësi sipas veprave të saj»: kush do
ta gjykojë, pyesim, aftësinë? Kush do ta gjykojë veprën? Jo
individi i aftë; jo prodhuesi, që është i interesuar ta
ekzagjerojë meritën e vet; jo ai që e paguan, i interesuar ta ulë.
Atëherë duhet një fuqi e tretë, interpretuese dhe organ i ligjit
të përgjithshëm, që shpërndan funksionet dhe shpërblesat, që i
cakton rolet dhe </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>atitudat</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Kjo ndodhte në </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Ménilmontant</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">11</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">?</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Dhe
ja tani goditja përfundimtare. Katolicizmi, religjion i së drejtës
hyjnore, që pohon nevojën e një priftërie, që priftin e bën një
ndërmjetës mes ndërgjegjes së njeriut dhe lirisë së tij,
gjykatësin një ndërmjetës mes palëve, bankierin një ndërmjetës
të shkëmbimit, princin një ndërmjetës mes çdo relate sociale
dhe politike, e pra, as katolicizmi nuk ishte shtyrë kurrë deri sa
të supozonte ekzistencën e një ndërmjetësi të martesës. Prifti
u jepte bekimin të martuarve, por i linte të lirë të zgjidheshin
mesveti; nuk shfaqej fare në bashkim. E njëjta gjë ndodh me
nëpunësin bashkiak të ngarkuar për martesën civile, që pret
deklaratën e të martuarve dhe e regjistron, në mënyrë që të
gjithë të dinë se filani e filania janë burrë e grua. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Enfantini</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>
</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">nuk
e ka këtë rezervim. Burri dhe gruaja, thuhet aty, janë dy termat e
parë t'ekuacionit. Por ku është fuqia e tretë që do t’i
bashkojë? Kjo fuqi, thuhet aty, është prapë shoqëria, pra princi
a papa, depozitar i fuqive të saj. Jo vetëm, pra, që ky ndërmjetës
konstaton bashkimin, por edhe formën: është ai që gjykon, në
teorinë enfantiniane, pëlqimin e të martuarve, afinitetin e tyre
të ndërsjellë; është ai, me një fjalë, që u shpërndan
burrave gratë, grave burrat, sipas dijes së saktë që ka për
simpatitë dhe antipatitë e tyre; është ai, mandej, që shqipton
ndarjen e tyre, kur shteret dashuria e ndërsjellë, dhe që
përvendos lidhjet e reja; pra, është prifti androgjin, që bën e
zhbën bashkimet dashurore dhe ua përcakton kohëzgjatjen. Meqë
gjithçka është relative; meqë ideali ndryshon, le të mos e
harrojmë; dhe meqë, në fund, dashuria është e lirë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Tashti,
nëse supozohet se në këtë rast, si tek rastet e bankës,
politikës e kështu me radhë, ndërmjetësi ka të drejtë për një
taksë, po ju lë vend të mendoni se çfarë mund të bëhet nga një
ndërhyrje e tillë. Deri më tash, kemi jetuar në pornokraci; çfarë
emri do t’i jepnit tani këtij princi-papë të ngarkuar për të
siguruar gra e burra? Çfarë mendoni për këtë sintezë? A e ka
ajo një emër në gjuhën e prostitucionit. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Po
ndalem këtu; kam thënë sa mjafton që kushdo që të lexojë këto
faqe të mund ta kuptojë se metafizika juaj, se metafizika e
Enfantinit, është veçse konfuzion, lëmsh, kaos, realizim
abstragimesh dhe mohimesh realiteti; se ju nuk e kuptoni domethënien
e fjalëve: abstrakt, konkret, absolut, relativ, siguri, e vërtetë,
universal, ligj, tezë, antitezë dhe sintezë, ideal, drejtësi,
progres; se e gjithë filozofia juaj reduktohet tek një promiskuitet
nocionesh, dhe se ky promiskuitet ju shpie tek fantazia e kulluar, në
drejtësi, në shkencë, n'art dhe në zakone, tek arbitrariteti në
qeverisje, te spekullimi në afera, te mitmarrja në drejtësi, te
prostitucioni dhe tek sekserizmi në dashuri; për ta thënë të
gjithën me një fjalë të vetme, te pornokracia. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Çfarë
nevoje kam, pas gjithë kësaj, t’i përgjigjem kritikave tuaja mbi
teorinë time të martesës? Vërejtjet tuaja janë pasoja të</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">
pastishit</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
intelektual për të cilin shquheni; a mund t’i përgjigjem vallë
një personi që nuk e kupton veten, dhe që mëson konfuzionizmin?</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">E
mohoni se çifti bashkëshortor është organi juridik, elementi
primitiv i shoqërisë njerëzore që jepet dhe përvendoset në
zanafillë nga natyra: kjo kuptohet; ju nuk do ta njihnit drejtësinë;
kjo për ju nuk është përpos se një ide e ndryshueshme dhe që,
për t’u bërë diçka, ka nevojë për një fuqi, Zotin, princin,
ose papën, që ta bëjë të mbizotërojë. Për sa i takon çiftit
bashkëshortor, gjithë duke e njohur, ia mohoni realitetin kolektiv,
sepse intelekti juaj nuk i rrok ekzistencat kolektive dhe e bëni atë
një makinë dashurore. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">Është
e thjeshtë, ju mohoni pazgjidhshmërinë e martesës, që sipas meje
i bie të jetë e kundërta, çprejse shpreh rregullin themeltar
zanafillor të ndërgjegjes. </span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Zotimet?
janë një simbol i martesës: kur njeriu e kupton veten, nuk duhet
të përdorë më simbole. Sipas jush, në të kundërt, drejtësia
nuk është tjetër pos një raport i ndryshueshëm; ajo i
nënrenditet idealit, që në radhën e vet është i ndryshueshëm;
nga ana tjetër martesa, ose më thjesht bashkimi i dy sekseve, është
organi i dashurisë, asaj ideale dhe më të fuqishme, por gjithmonë
të ndryshueshme, i epshëm për t’u rritur a për t’u zvogëluar.
Si do të mundnit ta pajtonit këtë pazgjidhshmëri? Në lidhje me
këtë, bëni këtë arsyetim të çuditshëm: Shteti i ka anuluar
zotimet e përhershme. Mirëpo martesa e pazgjidhshme është një
zotim i përhershëm, që çdokush mund ta bëjë sipas qejfit të
vet, por që Shteti nuk duhet ta njohë më. Por ju nuk e vini re se
votat e përhershme, në religjion, janë themeluar pikërisht mbi
shembullin e martesës, që është e përhershme! </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">E
refuzoni familjen dhe ky është një diskurs akoma më i thjeshtë.
Sepse të martuarit nuk bashkohen, nën ligjin e përkushtimit, për
praktikimin, realizimin dhe përhapjen e të drejtës; ata nuk do
formojnë një krijim juridik, të destinuar për tu rritur me
lindjen e bijëve dhe më vonë me martesën e tyre. Është një
shoqëri e dashurisë, e dominuar nga një fuqi e tretë që fut
hundët mes burrit dhe gruas, të cilës mund t’i besohet
momentalisht edukimi i bijve që prodhon, por që mbi këta bij, që
varen nga fuqia e tretë akoma më shumë se nga prindërit e tyre,
nuk ka asnjë të drejtë drejtësie apo prone. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">Ju
refuzoni trashëgiminë: është e natyrshme, meqë nuk njihni as
vlerën juridike të martesës, as atë të familjes, as të bijve,
as vlerën e atësisë dhe prejardhjes dhe meqë çdo pronë, çdo
punë, çdo pasuri, zbulokërkan, sipas jush, një pushtet të tretë,
pararendës dhe epran ndaj njeriut, ndaj qytetarit, ndaj punëtorit,
ndaj pronarit.</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
Unë, që synoj ta eliminoj gjithmonë e më shumë aksionin e
qeverisë, e gjej logjike, natyrore, morale, që të mirat të
transmetohen nga i ati tek i biri, pa asnjë formë tjetër procesi;
preferoj t'ekspozohem ndaj gabimeve të natyrës më shumë sesa ndaj
arbitritaritetit të një administrimi. Kurse ju, që gjithçka e
merrni në konsideratë nga lart, në bazë të maksimës secilit
sipas aftësisë së vet, ju bëni të ndërhyjë paprâ autoriteti
publik ose krerikal, gjykatës i aftësisë dhe i veprave.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Për
faktin që burri dhe gruaja, njëri shumë i fortë, tjetra e bukur,
janë ekuivalentë në intimitetin e tyre, ju i shpallni të
barabartë me shoqërinë, duke rivendikuar pra për gruan analogji
funksionesh, punësh, zelli, atribute. Duket sheshit konfuzioni, por
edhe logjika, dhe gjithnjë e më tepër i pashmangshëm. Me të
mohuar familjen, me të shfronësuar burrin, me të degraduar gruan
në nivel konkubine, e redukton martesën te dashuria dhe edukimin e
fëmijëve tek një detyrë e autoritetit publik, ndaj dhe për
pasojë me tu reduktuar në hiç jeta private, bëhet shumë e
nevojshme që gruaja të transformohet në funksionar publik,
përndryshe nuk është më asgjë. Atëherë, për inat të natyrës
dhe të bonsensit, jeni e detyruar të kërkoni për gruan atribute
përjashta seksit të saj, për t’i krijuar muskuj më të fortë,
tru më të hapur, nerva më të forta; e bëni burrë, e denatyroni,
e bëni më të shëmtuar, me një fjalë e emanciponi: ju a përsëris
se është logjike. Konfuzioni është në kulm. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Duke
e pranuar të gjithë këtë si të mundshme, jemi tek çrregullimi:
jo më familje, jo më drejtësi, virtyt, dashuri. Drejtësia nuk
është më një religjion. Përse, pyesni ju, burri dhe gruaja nuk
mund të jenë, nga jashtë, të barazvlefshëm siç janë nga
brenda, nëse është e vërtetë se forca dhe bukuria vlejnë baras?</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="background: transparent;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Jam
përgjigjur sakaq që forca dhe bukuria janë gjëra që nuk maten me
një kut; shërbimet e së parës mund të shiten, të së dytës jo.
Është aplikimi i vetë parimit të estetikës që e vendos jashtë
tregut të vërtetën, bukurinë dhe drejtësinë, duke i shpallur
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>jo-veniale</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
ndryshe prej produkteve të industrisë, të vetmet që hanë
shkëmbim. Por ju, që bëni gjithçka me ndihmën e termit të
tretë, ju nuk jeni i këtij mendimi; thoni se «mes forcës dhe
bukurisë ekziston një kompensim», çka domethënë se njëra mund
ta kompensojë shumë mirë tjetrën, prandaj ja </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>venaliteti</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
i gruas. Forca është paraja, bukuria është trupi; fuqia e tretë,
është kuplaraja. Dhe ju nuk do të dilni prej kësaj, për aq kohë
sa të bëni dashuri për hir të dashurisë, për aq kohë sa të
kërkoni idealin për ideal, për sa të përnjihni të vërtetat
relative, të drejtat relative, dhe përderisa të pohoni, si
zgjidhje, sintezën tuaj: autoritetin. </span></span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Për
një idealist (çuditem që nuk e keni kuptuar), kjo është një nga
gjërat që e nxjerrin në pah gjininë tuaj. Po të dal nga kjo, do
të përgjigjeni ju, do e bëj gruan prodhuese sa burri. Atëherë do
të mund të shkëmbehet produkti me produktin dhe dashuria me
dashurinë. Mirë, nëse gruaja punon me të vërtetë! Po nëse nuk
punon, si n'Amerikë? Ekstrem tjetër: shkëmben rolet. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Ju
flisni për barazi. Ky ekuivok duhet sqaruar. Ju nuk doni barazi, ju
jeni një aristokrate. Çerdhet, azilet, ju shërbejnë për të
mbajtur </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">të
zëna</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
mësueset tuaja, presidenteshat tuaja, gjykatëset tuaja dhe kështu
me radhë. Sipas mendimit tuaj, dy sekset, si sekse dhe si persona,
janë njësoj ose të barasvlershëm, është e vërtetë; por nga
kjo nuk rrjedh, për këtë arsye, se të gjithë individët, meshkuj
e femra, janë të barabartë mes tyre; përkundrazi. Hierarkia
sensimoniane prehet mbi mos-barasvlershmërinë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Budallenjtë
u vetëmashtruan me këtë. Aksh zotni vetëquhet barazimtar, sepse
synon barazinë mes njerëzve; ne jemi shumë më tepër, ne që
synojmë te barazia mes burrave dhe grave. Mendimi im është
ndryshe. Të gjithë individët, njerëzit e së njëjtës racë,
janë njësoj përpara ligjit, dhe qëllimi i arsimit është t’i
bëjë të barazvlefshëm me shkencën, veprimtarinë, artin dhe
punën. Burri dhe gruaja janë të barabartë në brendësinë e
tyre, si persona; por, me të marrë akt për vështirësitë e tyre,
burri ngelet epran në punën dhe në jetën e relacionit, teksa
gruaja nuk e fiton dinjitetin e saj përpos se me martesën dhe
përmbushjen e detyrave që kjo imponon. Është false çdo barazi
tjetër.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Ju
pohoni: forca, inteligjenca, talenti, te burri si te gruaja,
ndryshojnë në pafundësi. Kush mund ta thotë nëse, me një regjim
tjetër, nuk mund t'arrihet të bëhet gjithçka e barabartë mes dy
gjinive? Kushedi nëse gruaja nuk mund të bëhet energjike, e
shkathët, e aftë për shkencë, sa burri? Kushedi që burri nuk
mundet të fitojë bukurinë, hirin, butësinë femërore? Kështu
arsyeton pafuqia kokëfortë, duke iu ngjitur disa </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>mbaseve</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
dhe kjo ndoshta tregon akoma sa konfuze i kemi idetë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Është
sikur të thoshit: gjithçka është relative n'intelektin tim,
gjithçka varion, gjithçka ndryshon dhe gjithçka më vallëzon në
krye. Kushedi a nuk ndodh e njëjta gjë në natyrë? Kushedi se mos
lisi nuk është duke u bërë kallam, kulumbria iriq dhe e kundërta?
Kushedi se mos toka, pasi ka piruetuar përreth diellit për njëqind
vjet, nuk përfundon aty brenda?... Arsyetoni pra me njerëz që ju
përgjigjen me </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>mbase</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Bëni ligje në parashikim të fundit të botës!... Mohimi i
ngultësisë së ligjeve dhe të tipave të natyrës është shenjë
e sëmundjes mendore. E gjejmë te zonja Jenny d’H.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Çfarë
është progresi?, hiqni vërejte ju (faqja 81): «Femra e gorillës
ose e gibonit nuk është aspak më e dobët se mashkulli, as ky nuk
është më pak i bukur se shoqja e tij. Mes Adamit dhe Evës,
diferenca nuk është më e madhe». Dhe këtu ju citoni Volterin.
Jeni ju, zonjë, që e keni shkruar dhe keni dëshmuar respektin tuaj
të mangët për paraardhësit tuaj. Kjo nuk ju pengon të më
qortoni në një pikë tjetër, shumë pa lidhje me këtë, se e kam
krahasuar gruan (gruaja e emancipuar, pa dyshim) me majmunin</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">12</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
</span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">E
pra, zonjë, ju ngatërroni dy gjëra: progresin, dhe shkallën e
racave. Të gjithë popujt e sotëm civilë kanë kaluar gradë të
ndryshme civilizimi: gjendjen e egër, barbarinë, patriarkatin e
kështu me radhë, por secili prej tyre i ka mbetur besnik vetvetes:
gjermanët, grekët dhe keltët nuk qenë kurrë Kum-Kum; hindutë
dhe arianët nuk qenë kurrë të krahasueshëm me patagonasit dhe me
eskimezët, sikundër nuk mund të krahasohet një semit me nativë
të Zelandës së Re. Kurrë Afërdita </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>hotentote</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote28sym" name="sdfootnote28anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
nuk lindi dashuriçka. Racat e forta dhe të bukura kanë përthithur
ose eliminuar të tjerat: është fatale. Pra, ju përfitoni nga një
dukje false, që dëshmon mirë se sa i errësuar është intelekti
juaj. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Ju
përmendni historinë, duke pohuar se njerëzimi perfeksionohet
dora-dorës që gruaja fiton liri më të madhe dhe ndikim më të
madh në shoqëri. Çfarë po pretendokeni me këtë pohim? Liria e
gruas është shkaku apo pasoja e përsosjes së përgjithshme, apo
nuk është tjetër përpos një aspekt i veçantë? Nuk arrini të
dalloni asgjë dhe çdo fjalë që ju del nga goja është një
përrua tymi. E pra zonjë, ja ajo që na mëson historia: në
fillim, bashkimet ishin të rastësishme, kalimtare; jo për këtë
shkak gratë e burrat rezultonin më </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>libertinë</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
ose vendosnin mënyra të rafinuara dhe djallëzi. Mandej u formuan
çiftet: poligamia dhe konkubinati. Në fund, u kushtetua martesa:
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>facta
est sanctificatio ejus</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote29sym" name="sdfootnote29anc"><sup>*</sup></a>*</i></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>.</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
Privilegj i patricëve, në vazhdim u pranua edhe për plepsin; në
radhën e vet, krishtërimi e bëri sakramend. Në këtë pikë jemi,
tani.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">A
mendoni vallë se progresi qëndron në dashurinë e lirë?... Në më
shumë se një rast, zakonet familjare janë dobësuar në kombet,
duke i bërë të bien në promiskuitet, duke i bërë të vdesin.
Çfarë mendoni për këtë simptomë? Për sa i takon vështirësive
shtëpiake, për të cilat shumë herë është fajësuar martesa,
është e qartë se ato rrjedhin nga sistemi ekonomik, nga ai
organizim i keq i punës dhe i kapitalit, që ju pretendoni se do ta
bëni jetëgjatë dhe se do ta zhvilloni edhe më shumë përmes
sintezës suaj të famshme; është me të vërtetë tepër ofensive
ta akuzosh martesën për të keqen që prodhojnë tek ajo armiqtë e
saj. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Ju
mohoni të drejtën e forcës dhe qeshni me të. Pa dyshim, zonjë,
vetëm personi human zotëron të drejtat, sepse vetëm ai është i
lirë, i moralshëm dhe i respektueshëm. Por kjo nuk na ndalon të
pohojmë, duke klasifikuar të drejtat e njeriut sipas aftësive të
veta, që ekzistojnë: një e drejtë e inteligjencës dhe një e
drejtë e punës; ju vetë do të pranoni, në avantazh të gruas,
një të drejtë të bukurisë. Përse s’u dashka t'ekzistojë edhe
një e drejtë e forcës? Mos vazhdoni të përsërisni, do të thoni
ju, si një fëmijë që s’e bën dot dallimin, përrallat e </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>La
Fontaineit</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>13</i></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">:
«Arsyeja e më të fortit është gjithmonë më e mira»! Kur
thuhet kjo, besohet se ke thënë gjithçka. Jo, do t’ju përgjigjem
unë, arsyeja e më të fortit nuk është gjithmonë më e mira; por
nganjëherë ama është, mbajeni mend. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kundrejt
jush, zonjë, nuk ka të drejtë force: përndryshe, mund të jeni e
sigurt se nuk do të kishit prekur penë në jetën tuaj. Por kam të
drejtën e kritikës dhe e përdor atë pa përdëllim. Fejtoni juaj
është një sulm, fare pak i maskuar, por thellësisht hipokrit,
kundër martesës dhe familjes. Për ta bërë të kalueshëm, jeni
mbështetur te burri që gjykata, për arsye që nuk dua të
diskutoj, e kishte dënuar si fajtor për sulmin ndaj moralit publik
dhe religjioz</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote30sym" name="sdfootnote30anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">;
jeni rrekur t’i bëni të gjithë gratë t'interesuara për kauzën
tuaj, duke e bërë copash veprën time dhe duke paraqitur si
t'adresuara kundër të gjitha grave shprehjet që binin vetëm mbi
ju dhe mbi të ngjashmet tuaja. Jeni rrethuar me keqkuptime, keni
rizbuluar me shprehje erzplota mendimin tuaj, keni folur për
martesën duke shitur respekt, a thua se do të duhej t’i merrnit
hakun kundër një teorie absurde. Keni mburrur dashurinë e
përkryer, aq t'ëmbël për zemrën e grave, jeni rrekur t’i
verboni lexuesit tuaj, herë me përqeshjen dhe sarkazmën, herë me
ojna metafizike çka nuk mund të mos i mashtronte syleshët... </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<br />
</div>
<div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><b>PJESA
E DYTË</b></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: medium;"><span lang="sq-AL"><b>C</b></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">itime
nga </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Cornaelius
Agrippa</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
mbi gruan, të përftuara nga monografia e Margeritës nga Burgonja,
regjente e Vendeve të Ulëta, nga </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Altmeyer</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">1</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
“</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>De
feminei sexūs praecellentiā”</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
përkthyer nga Guerdeville: </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>«Burri
është Adami; është natyra, mishi, lënda. Gruaja është Eva;
është jeta, fryma, tetragrami i mistershëm i fuqisë së
pakumtueshme hyjnore. Kështu gruaja është, në vetvete,
përplotësim i krijimit; pasi që i dha ekzistencën, Zoti pushoi,
gati i lodhur nga një vepër kaq e përsosur. Gruaja pati për djep
parajsën, burri pá dritën mes brutëve. Gruaja është eprane ndaj
burrit për nga intelekti sikundër për nga bukuria, ky pasqyrim
hyjnor, kjo rreze e dritës qiellore; më shumë se kaq, gruaja është
vetë Hyu».</i></span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><i>«Në
këtë libër të çuditshëm – vazhdon cituesi – të shumtë
janë pasazhet ku autori shpreh mbi konditën femërore ide të
drejta dhe shumë të përparuara; në fakt gjithçka që ekziston në
shoqërinë tonë s’e ka atë delikatesë formash, atë shkathtësi,
atë sharm, që gjithsesi duhen; e përse? Sepse vetëm burri ka
ndërhyrë me dorën e tij gjithë kallo në vepër dhe nuk i ka lënë
asgjë gruas të bëjë, ose hirit që perfeksionon gjithçka. Kush
ka ndërtuar, gdhendur, shkruar, pikturuar? Burrat, gratë kurrë.
Arti ka vetëm një gjini, atë mashkullore, teksa duhet të bashkojë
- dhe një ditë do t’i bashkojë - fuqinë e seksit qartazi më të
fortë dhe sharmin e seksit më të dobët. Atëbotë do ketë
mbërritur dita për bukurinë e shprehjes ideale».</i></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Mjerisht,
nëse burri i ka bërë të gjitha kjo vjen ngaqë gruaja s’ka
gjenialitet dhe nismë. Ajo nuk di. Nga ana tjetër, me ç’qëllim?
Arti a nuk është vallë femëror për nga natyra, sado që janë
burrat që e ushtrojnë? Nëse fusin hundën gratë, bëhet i
sipërfaqshëm, ndotet.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><span style="background: transparent;">Altmeyer</span></i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">
pranon vetëm se teza e Agrippas është sall një paradoks, e se i
mbrojtur nga ajo ai englediset kund</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">ër
Biblës, historive të saj skandaloze, dogmave të saj... Në një
vepër tjetër, Agrippa shprehet në mënyrë më pak galante mbi
seksin e bukur: </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>De
incertitudine et vanitate scientiarum atque artium declamatio.</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
Zakonisht, sipas Agrippas, çdo art, çdo shkencë, çdo profesion i
jetës çon vetëm te një rezultat fatkeq dhe i kotë: </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>«Të
gjitha të vërtetat e jetës, thotë ai, më kanë bërë ta marr
zët atë. E vërteta e shkencës më ka konsumuar me mërzitje; e
vërteta e miqësisë më ka treguar shëmbëlltyrën e saj dhe më
ka larguar nga realiteti; e vërteta e dashurisë më ka bërë të
njoh femrat, për të qenë më pak i lumtur më to dhe për të
kuptuar sa larg lumturisë është dashuria». </i></span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">A
nuk i njohim vallë gratë? Çfarë nënkuptohet me </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>njohim</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">?
Askush s’i ka njohur më mirë se </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Fénelon</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">-i</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">2</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
pafajësia e të cilit nuk është vënë kurrë në diskutim. Me
njohtë, domethënë të vëzhgosh në jetën private dhe në tërë
aktet e saj, përshfaqjet dhe kushtet. Domethënë të mbash parasysh
historinë, gjendjen natyrore në nivelin më të lartë të
qytetërimit; të studiosh fiziken dhe të moralshmen; të matësh
forcat, të gjykosh produktet, librat, punën, stilin; të pyesësh
vëzhgimet e bëra sakaq nga shkrimtarët paraardhës, filozofët,
udhëtarët, natyralistët, frenologët, poetët, dhe aktet e
drejtësisë penale. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Me
njohtë, domethënë të kesh marrë rrëfimin e çdo lloji
personash, të rinj, pleq, burra, dashnorë, vasha dhe gra. Me
njohtë, në fund, domethënë të kesh provuar vetë afektet
familjare, dashurinë në aspektin e saj të dyfishtë: familjen,
atësinë; të kesh qenë vëlla, bir, mik, person i besuar, babë, e
kështu me radhë. Me njohtë, domethënë në analizë
përfundimtare, të kesh studiuar higjienën dhe patologjinë e
dashurisë, në mos me përvojë të drejtpërdrejtë, të paktën me
vëzhgim. Mjeku a është i detyruar të ketë ethe për t’i njohur
ato, apo të sëmuret nga murtaja për ta kuruar atë? A është
vallë e domosdoshme me të kafshue nepërka apo me të kullufitë
luani, për t’i njohur ato? </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">[A
nuk i njohim gratë?] Fyerje prej kalamàneje, prej mendjemadhi të
vogël a prej të degjenuari të ndyrë. Por, meqë nuk pranohet
përvoja aktuale, duhet saktësuar menjëherë se ndjenja e dashurisë
ruhet deri në pleqërinë e skajshme; se ajo vetëm dobësohet, por
nuk shuhet; se burri pesëdhjetë vjeçar është në të njëjtat
kushte të atyre që janë njëzet, veç përvojës që e ka më me
shumicë dhe vullnetit për t’i dhënë drejtim gjërave,
gjithsesi; dhe se, për pasojë, gjykatësi më i mirë është ai që
ka parë më shumë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="background: transparent;">Jo
të gjitha gratë janë të hijshme: ja një vërejtje prej vashe të
njomë. Ne arsyetojmë mbi seksin të marrë në universalitetit e
tij, mbi gruan në tërësinë e aftësive të saj fizike, morale,
intelektuale. Kësodore, bukuria fizike e disa grave u shërben edhe
të pabukurave dhe meqë është më pak e rëndësishmja dhe çdo
grua e ka në dorë të fitojë kulturë e zakone të mira, si dhe të
tregohet e zellshme, e ëmbël dhe e urtë, kam të drejtë të pohoj
se bukuria iu përket të gjithave. </span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="background: transparent;">Po
ç’arsye kanë pra gratë t'ankohen? Epo, padyshim ekzistojnë gra
që kanë arsye me qenë të pakënaqura, por kauza e tyre nuk është
ajo e gjinisë, sikundër as triumfi i mbështetësve të tyre nuk
është triumfi i së drejtës. </span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kur
flitet për seksin e tyre, gratë e ndershme kanë dobësinë të
solidarizohen me të pandershmet. A duhet t’u përsërisim pra
njëqind herë të njëjtën gjë? Për mua, si për të tjerë,
është një e dhënë e fituar fakti që gratë - padyshim inferiore
për nga forca fizike, gjenialiteti, puna, filozofia, politika, arti
dhe aferat - marrin njëfarë avantazhi në praktikën e virtyteve
shtëpiake, në atë moralitet të vijueshëm, që mbase është më
i zjarrtë se vetë erotizmi. E gjithë kjo varet nga ndjeshmëria
natyrore, personaliteti i gjinisë të tyre, nga idealizmi e butësia
e tyre. Për fat të keq, duhet përsëritur këtu se ky superioritet
i veçantë që ato përftojnë mbi ne kundërbalancohet nga një
aftësi po e njëjtë imoraliteti, ku ne burrat nuk jemi në gjendje
të arrijmë. Rezulton se, meqë gratë e ndershme përbëjnë vetëm
elitën e seksit të tyre, një elitë të vockël, të mbytur nga
masa, duhet konsideruar moraliteti i mesëm i seksit, bazuar vetëm
mbi ndjenjën, si inferior ndaj moralitetit të mesëm të burrave. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kjo
nuk është një shpifje e shpikur këtu për këtu: është
konkluzioni logjik i fakteve. Atëherë, çfarë mund të bëj
unë?... Jeni një grua e ndershme, një grua e mirë, juve që
fjalët e mia ju bëjnë të rebeloheni? Në këtë rast ju
kanonizoj; më shumë; gjunjëzohem përballë jush për t’ju
adhuruar dhe për t’ju dashuruar. Dhe jini e sigurt se kjo fjalë e
fundit mbi buzët e mia është më e forta që mund të përdor për
të provuar ndjenjën time; sepse nuk shoh tjetër pos mesatares, jam
i detyruar të pranoj, sado që ju jeni një grua e ndershme dhe sado
që zemra ime bashkë me arsyen time të përulen përpara jush, nuk
e dua fare seksin tuaj dhe se akoma më pak e marr parasysh. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Çfarë
doni pra më shumë dhe më mirë se kaq? Në gjendjen primitive,
edenike, të natyrës, gruaja mundet të ngjallë tek ne
seksualitetin, siç bëjnë gratë n'ishujt e Paqësorit, por ka të
drejta të mangëta ndaj afeksionit tonë dhe ndaj konsideratës
sonë. Dhe sa më pak që gruaja civile largohet nga kjo gjendje
primitive, aq më pak ka të drejtë t'ushtrojë një patronazh
çfarëdo, përpos atij të mishit dhe të shqisave. Jini pra ajo çka
ju kërkohet: e ëmbël, e rezervuar, e edukuar, e devotë, punëtore,
e dëlirë, e përmbajtur, e nxitur, e butë, modeste dhe jo vetëm
që nuk do të polemizojmë mbi meritat tuaja, por do t’ju vëmë
n'altar dhe do t’ju jepemi trup e shpirt.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Të
mos ju frikësojë numërimi i kaq shumë virtyteve: në fund, del në
pah gjithmonë i njëjti virtyt; jeni shtëpiake: kjo fjalë thotë
gjithçka. As dashuria, as dashuria për veten, s’do kenë ç’të
humbasin, ju betohem.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Mëtoj
se duke e quajtur gruan shoqe të burrit ajo ngrihet tepër lart. E
lumtur dhe e denjë për lavd qoftë ajo që arrin ta meritojë një
titull të tillë; por sa i vogël dhe i padenjë për stimë është
ai që nuk është shumë më lart kësaj shoqeje! Gruaja nuk është
aspak një shërbëtore, as një mercenare dhe aq më pak një
konkubine. Do ta përkufizoja me qejf një nxënëse, jeta e së
cilës është një emancipim i vazhdueshëm, që merr fund vetëm me
vdekjen. Prandaj, në përgjithësi, asnjë grua s’duhet
konsideruar </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>sui
juris sui compos</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
[«plotësisht padrone e vetes»]: mbahet përherë në tutelën e të
atit, vëllait, ungjit, burrit, mandej dashnorit, atje ku konkubinati
përnjihet ligjërisht. Në mungesë të një tutori natyror, ligji
duhet t’i caktojë një nga personazhet e përvijuar ligjërisht
për të bërë pjesë te këshilli i familjes: kryebashkiaku,
gjykatësi i paqit, shefi i repartit e me radhë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Dhe
këtë e pohoj jo dhe aq për shkak të dobësisë së seksit, sa për
sigurinë e tij. Gratë nuk do të jenë larg nga shijimi i të
gjithë lirisë për të cilën kanë nevojë, kur të vendosen në
këtë mënyrë nën mbrojtjen shoqërore, kur secila prej tyre të
ketë mbrojtësin e saj natyror ose legal, që duhet ta këshillojë
e kështu me radhë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><b>Gra
mbretëresha</b></i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Kanë lozur një rol shumë të keq në Poloni. Bona Sforza,
arqidukeshat Maria Grisilda, Luisa di Gonzaga, Maria d’Arquien</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">3</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
qenë po aq damtore. Të vetmet të përjashtuara nga qortimi janë
ato që nuk kanë bërë të flitet për ’to në histori. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Mes
veseve kryesore të monarkisë, ndryshe nga funksionet e tjera të
Shtetit, është ai për t’u përfaqësuar nga një çift: mbret e
mbretëreshë. Sigurisht, çdo funksionar publik, çdo magjistrat
mund të përballet nga e shoqja: provë e kësaj është procesi i
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Beaumarchais</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
(Bomarshesë)</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">4</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Por çfarë ndryshimi! Sistemi Kushtetues e ka reduktuar ndikimin e
grave, që megjithatë ngelet i konsiderueshëm dhe që, pa dalë nga
Vendi im, nuk druhem ta përcaktoj negativ. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Një
grua mbretëreshë mund të mbahet në dy raste të përkundërta: në
një Shtet kushtetues, ku mbreti nuk bën ligjin, nuk qeveris, nuk
vendos asgjë, si në Angli; ose në një despotizëm absolut, ku
kapriçioja dikton ligjin dhe bindja është e verbër. Të gjitha
gazetat angleze përnjohin sot se princi Albert</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">5</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
ka qenë këshilltari dhe udhëheqëse ka qenë Viktoria: a do t’ia
kishte hedhur më mirë, kjo, në pozicionin e një Katerine II, të
një Semiramide apo të një Zinge? Dhe më, kush na siguron se këto
mbretëresha të famshme nuk kanë qenë buratinë në duart e
dashnorëve të tyre? Ksenobia, më e dëlirë se Elizabeta, ia hodhi
mirë deri sa mundi të bazohej te një këshilltar si Longjini, dhe
deri sa mbeti e lirë: e bërë për vete nga Aureliani, e humbi
toruan dhe i tradhtoi miqtë e saj</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">6</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><b>Barazia
e sekseve</b></i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Ky sofizëm fiton kredi n'epoka lodhjeje, gjunjëzimi, sidomos
shtypjeje dhe shfrytëzimi; kur një numër i madh meshkujsh janë
transformuar në kafshë pune; kur padrejtësia e bën punën më pak
fitimprurëse, jetën të vështirë, të rrezikshme martesën, të
mundimshme lindjen e fëmijëve, të pamundur familjen. Atëherë
martesa çnderohet nga interesi, ligji i vijimësisë konsiderohet si
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>shplëngim</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
familja braktiset për Shtetin. Të gjithë i turren Shtetit. Liria
mohohet. Nuk ekziston më drejtësia; pasi zë të mungojë drejtësia
nëpër ndërgjegje, njerëzit i drejtohen forcës. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Martesës
i faturohen të këqijat dhe mjerimet që janë pasojat e rendit
social; martesa dhe shpirti i saj i përkushtimit e i vetëmohimit
shmangen; kalohet në konkubinat, por vetëm për pak kohë; dashuri
lule më lule, poligamike dhe poliandrike; përbashkësi,
promiskuitet, ngatërrim gjinie; degradim për burrin, që
femërsohet; degradim për gruan, që prostituohet; zhbërje e
shtatit shoqëror, që bie në skllavëri dhe sodomi. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">A
i njihni tani? Këtë deduktim përfundimtar, e kam bazuar mbi
faktet. Kam treguar me shembullin e antikëve dhe modernëve, të
paganëve dhe të të krishterëve, me teoritë e filozofisë dhe me
ato të Kishës, se gjërat qëndrojnë saktësisht kështu. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kam
mëtuar që në këtë çast, gjashtëdhjetë e dy vjet pas
Revolucionit të ’89-s, gjendemi në të njëjtën situatë si në
shekullin e parë. Kam rigjetur në fakt, në sekte bashkëkohëse,
humanitare, sensimoniane, falansteriane, në tërë këtë </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>bohèmë
</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">artistike
dhe letrare, të njëjtat prirje, të njëjtin karakter, të njëjtën
korruptim si ndër gnostikët. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Duke
e shtyrë analizën deri në fund, kam vërtetuar me shembuj të
famshëm se gruaja që largohet nga seksi i vet, jo vetëm humbet
hijeshitë që natyra i ka dhënë, pa përftuar tonat, por ndodh
edhe që bie në statusin e femrës llapazane, të pacipë,
bjerraditëse, të pafytyrë, djallëzore, bartëse korruptimi,
helmuese publike, një lokustë, një murtajë për familjen dhe
shoqërinë. Këtë kam thënë dhe e pohoj prapë: kam akuzuar dhe e
akuzoj korruptimin aktual si shkak për dekadencën e Francës dhe të
një pjese të Evropës, mes shkaqeve të tjera si dhe idetë që
janë hedhur në qarkullim mbi gruan. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Nivelimi
i sekseve vërshon në shthurjen e përgjithshme. Pa një larmi
aktuale të atributeve, nuk ka as martesë, as familje. Pa </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>ménage</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote31sym" name="sdfootnote31anc"><sup>*</sup></a></i></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
dhe pa familje, nuk ka as drejtësi, as shoqëri, por vetëm egoizëm
të pastër, luftë civile, banditizëm. Zemra e mashkullit do duhej
të mund të fryhej nga afshi për të komanduar në shtëpinë e
vet: përndryshe, burri zhduket. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Kam
kritikuar shën Palin dhe më thonë se përkundrazi e imitoj atë.
Ç’keqbesim! Ajo çka i qortoj shën Palit është fakti se
arsyeton mbi dashurinë e martesën, saktësisht si Enfantini, me
ndryshimin e vetëm të nënrendimit, që ky i fundit nuk e pranon. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Të
më qortojnë pse nuk di këtë apo atë fakt! Sa peshon, e gjithë
kjo, n'arsyetimin tim? Është si të qortohesha për gabimet e
gramatikës dhe të sintaksës që gëlojnë në librin tim: sa
peshon, e gjithë kjo, në stilin tim?</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Thuhet:
sa më shumë që gratë kanë fituar liri e respekt, aq më shumë
është zhvilluar shoqëria. Është e vërtetë e kundërta amà: sa
më shumë që një racë shpreh inteligjencë, aftësi, poezi, aq më
shumë e ka respektuar seksin dhe aq më pak i ka dhënë liri...
Shembuj: racat gjermanike, greke e latine. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Atributet
e ndërsjella nuk duhen përmbysur. Seksi vetjak nuk duhet ndryshuar.
Njeriu që e bën është i pafisëm, i mjerë, i papastër. Gruaja
që e bën bëhet katalkë, e surrufjasur, kuçkë...</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Ju
deklaroheni e dëlirë; dhe, me atë mënyrë arsyetimi tipike
tuajën, arrini të pretendoni se gabimet që burri i lejon vetes
kundër dëlirësisë nuk janë më të përbuzshme te gruaja. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Lemmonier,
Fauvety, Massol, Guépin, Brothier, Renouvier, Ausonio Franchi</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
e kështu me radhë, që punojnë tek «Revue philosophique», janë
miqtë tuaj</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">7</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Kam pra arsye të supozoj se opinionet tuaja janë edhe të tyret.
Pra, le të flasin, le të shpjegohen! Mjaft me hipokrizinë! Duhet
që të gjitha opinionet të dalin në dritë, të gjitha doktrinat
të paraqiten. Jetojmë në kohë </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>revolucionare;
të shpjegohemi</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">!
</span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Nëse
ju jeni treçerek të marra, për këtë fajësoj ata burra! </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Jeni
një kishë rrufjanësh dhe të pacipash. Ja fjala ime e fundit.
Sensimonizmi, ose </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>pornokracia</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
e bën të urryeshme edhe gruan.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Ndikimi
femëror, në 1848</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">n</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
ka qenë një nga rrënimet e Rupublikës. </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Zhorzh
Sand</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
grua dhe artiste, që bashkë me </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Jules</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
(Zhyl) </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Favre</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
një artist tjetër, hartonte komunikatat e famshme: këtu qe
katandisur Republika e rënë në dorë të grave. Ku ishte burri, në
qeverinë provizore? Lamartini, një artist, Crémieux (Kremië),
artist; A. Marrast, artist; Louis Blanc (Lui Blan), artist; po e lë
me kaq. Elementi femëror ishte në shumicë. Arago ishte burrë,
sigurisht; por, pikërisht për këtë, i çuar me detyrë në
marinë, një instrument, një vegël</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">8</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
</span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Lloji
më i keq i t'emancipuarave: </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>mendimtaret
e lira</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
ato gra që kanë zjarrin për të filozofuar, dhe që me këtë tekë
të tyren bashkojnë pretendimin e një doktrine, krenarinë e një
partie, shpresën e një korruptimi të shoqërisë. Shenjë e
veçantë: çekuilibrim i arsyes, që bart me vete zhdukjen e cipës
dhe humbjen e ndjenjës morale. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Tek
artistet dramatike, lirike, koreografike, emancipimi lind nga shqisat
dhe nga imagjinata. Jezusi i ka folur Magdalenës: ishte një
artiste. Kurtizania e vërtetë, në kuptimin e lashtë të fjalës,
ishte artiste, madje dhe priftëreshë: baiaderat, almeat janë
artiste. Mendimtari i lirë femër është prapë gjë tjetër. </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Është
një pulë që këndon si gjel</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">;
ideja e saj fikse: me imitue, me kopjue dhe me përtallë burrin,
kuturù. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Na
ka ardhur në majë të hundës zvarritja nga një tirani tek tjetra!
T'ia besojmë fëmijët shoqërisë: s’ka dyshim se funksionarët
publikë, </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>dada
dhe dado</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
do të vlejnë për fëmijët më shumë se prindërit e tyre!... A
është diskutim serioz, ky? Është një ëndërr prej utopisti
beqar dhe prej beqareshe të emancipuar. Natyra na ka caktuar pjesën
më të mirë të kësaj detyrë të vështirë dhe ne e pengojmë në
ligjet e saj. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Sado
e kulturuar të jetë gruaja, ti e dallon shumë shpejt se nuk di
shumë, madje gojëtaria e saj e mjegullt është më e padurueshme
se thashethemet e injorancës. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kam
parë një grua që</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">
stërligjëronte</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
I shoqi, me pamjen e njeriut që shet mend, dukej se i thoshte
publikut: «çfarë burri që jam, unë që jam martuar me një grua
të aftë me improvizue!»...</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kundër
grave të emancipuara</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>.</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
Nuk na pëlqeni, në këtë mënyrë; na dukeni shushka, budallaqe
dhe të helmëta: çfarë keni për të kundërshtuar këtu? Kujt
merakoseni për t’i pëlqyer? Cjapit të shtrigave, Belfagorit,
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Kings-Charles</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">-ve
tuaj</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">9</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">...?
Dakord; por kur meshkujve do t’u jetë kthyer cipa, ata do t’ju
mbysin në një pus me dashnorët tuaj. Kësaj i përgjigjeni se edhe
ne nuk </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>u
vijmë përshtat</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">?
Ashtu pra qoftë: atëherë luftë. Çështje force. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Ç’pretendim
të çuditshëm kanë këto </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>mantenutat</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">:
duan që t’i dashurojmë, kur ne nuk i gjejmë aspak të denja për
t’u dashur! Duan që t’i trajtojmë si </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>vestale</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote32sym" name="sdfootnote32anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
kur ne i njohim si saktësisht të kundërta! Krishtërimi ka
kanonizuar tre apo katër gra të përdala: Magdalenën, Taiden,
Afran</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">10</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
por pasi e kishin mbledhur mendjen: mbajeni shënim këtë. Sot,
përkundrazi, mëtohet që ne t’i temjanisim të papenduara! </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">U
dashka mëtuar se mundimet intelektuale veprojnë mbi uterusin në
mënyrën e </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>anjokastos</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
ose të </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>kantarideve</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">11</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">:
nuk mjaftoka që babai i familjes, burri, i dashuruari, t’ia
ndalojë së bijës, së shoqes, të fejuarës?</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">E
kam lutur një shok të mbledhë ndonjë shënim për të hartuar një
biografi të zonjave tona shkrimtare: mbeta i shkurajuar qysh nga
rreshtat e parë.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Një
grua nuk mund të bëjë më fëmijë kur mendja, imagjinata dhe
zemra e saj shqetësohen për çështje të politikës, të shoqërisë
dhe letërsisë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Nuk
janë në gjendje t’i kryejnë deri në fund punëdoret e tyre dhe
vijnë për të na thënë se duan të bëjnë gjykatësit, mjekët,
bakallët, prefektët; ku di unë, edhe xhandarë e dragoj! </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Mbani
parasysh se gratë, të cilave i janë hequr dore rrobat për të
larë, pastiçeria, kujdesi për bagëtinë, kanë lënë pas dore
edhe vegjët dhe punëdoren. E kam parë nënën time t’i bëjë të
gjitha këto punë. Bënte brumin, lante teshat, hekuroste, qepte,
milte lopën, shkonte në fusha të siguronte foragjeret; bënte
shtizë sa për pesë veta, madje arnonte dhe ndërresat.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Roli
i gruas. </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Mëndeshë
dhe kullandrisëse</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Nga çfarë rrjedh fakti se fëmija i ngjan së ëmës? Shpjegimi
mund të rroket në shembullin e bletëve: ndikimi i ushqimit. Bletët
prodhojnë sipas qejfit të tyre, me të njëjtën vezë, një
mbretëreshë, një mashkull, një punëtore! </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Quid
vero</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote33sym" name="sdfootnote33anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
kur ushqimi i parë i farës është substanca përkatëse e një
gruaje, e një qenieje të gjallë? Nuk ekzistojnë ngjizje të tjera
përpos atyre spontane. Ngjizja është spontane në qelizën e
bimës, në zoospore, ndër rotiferë; është spontane te kallamari,
ku nuk dallohet nga rritja; është spontane tek burri, i cili
pikërisht formon farën! E gjitha kjo është e madhe, sublime dhe e
bukur. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Nuk
di çfarë të bëj me këtë unë, me frenologjinë, anatominë,
fiziologjinë; është detyrë e hetuesve kureshtarë të lëndës të
kërkojnë cila pjesë e organizmit i përgjigjet një akti të tillë
të ndërgjegjes ose të mendjes. Pa dyshim, është interesante të
shohësh të konfirmuar nga vëzhgimi kranioskopik, fiziognomik, të
dhënat e kulluara të arsyes dhe të ndërgjegjes; por filozofi nuk
procedon në këtë mënyrë. Sikurse lloji njerëzor, ai procedon
nga intuita, nga </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>a
priori</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
nga pasuria e zemrës dhe nga përkryerja e idesë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Ka
mundësi që burri të ndryshojë nga gruaja vetëm për një gradë
nxehtësie më tepër, që e prodhon mikroorganizmin. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Martesa
lind me natyrën e burrit dhe të gruas: përjashta saj, ka
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>pornokraci</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Ja motivi i monogramisë: 1) barazia numerike e sekseve: tani,
meshkujt, të barabartë mes tyre, kanë të drejtë secili për një
grua; 2) përse të mos kalohet nga njëra te tjetra: dinjiteti i
burrit dhe individualiteti i tij. Në përfundim, shoqëria është
për burrin sa një mjet aq dhe një qëllim.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Martesa
është një kushtetim natyror, i përshtatshëm për fizikun dhe për
moralin, sipas atitudave të ndryshme të dy gjinive, që është
kuptuar menjëherë nga ndërgjegjja e popujve, në lindjen e
kombeve, por në vazhdim e mjegulluar nga paragjykimet dhe nga
pasionet, madje sot pothuajse krejt e pakuptuar. Është mbërritur
deri sa të konsiderohet martesa shkak kryesor i të gjitha
vështirësive sociale. Nuk është një punë e thjeshtë t’ia
kthesh domethënien e vërtetë, pra ta rivendosësh; përjashta saj,
është vdekja shoqërore. Organ natyror dhe krijues i drejtësisë,
martesa është parim themelor i shoqërisë: ajo prodhon lirinë dhe
Republikën. </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Pornokracia</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
e kundërta e saj, është rezultati i fundmë i çdo uzurpimi dhe
tiranie. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Para
se të mbushin përkatësisht njëzetenjë dhe njëzetegjashtë vjeç,
gruaja dhe burri nuk mund të martohen, për arsye të ndryshme:
arsye shëndeti, morale, ngjizjeje më të mirë, ekonomie publike,
ekonomie familjare dhe edukimi të bijve, kohëzgjatje dhe
paprekshmërie të bashkimit bashkëshortor. Çdo gabim personi,
familjeje, cilësie, moraliteti, fati, shëndeti, çdo mashtrim me
një fjalë, është arsye anulimi. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Të
paktën tre muaj fejesë. Edhe refuzimi i konsumimit të martesës
është një arsye anulimi, për më tepër i ndëshkueshëm me
gjobë.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Do
të duhej kënaqur në një herë të vetme kurioziteti që kërkon
vazhdimisht të shohë objekte që nuk duhen parë. Për shembull,
hollësitë e veçanta të ngjizjes, të lindjes dhe kështu me
radhë. E gjithë kjo është shumë e pacipë, përveçse për
fiziologun-filozof, që sheh aty gjëra krejt të tjera. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">I
gjori djalosh: nuk ka asgjë për të parë në të gjithë këtë,
për ty. Arsyeja jote nuk duhet të mësojë asgjë prej kësaj.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Të
lexosh te botanika e zotit de </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Jussieu</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
(Zhysië)</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">12</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
përshkrimin e riprodhimit; kaq është e mjaftueshme, asgjë më
tepër. Të shohësh një herë, në një traktat mbi lindjen,
detajet e operacionit; pasi ke bërë këtë, dihet gjithçka. Sa për
të tjerat, është çështje imagjinate, epshi, korruptimi të
fshehtë. Është gjithmonë i njëjti roman që rilexohet dhe të
cilit i lypen shtysa të ndaluara. E pra edhe nga kjo duhet të
çlirohemi njëherë e mirë, duke e kthyer në realitet. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Të
rinjtë duhet të jenë plotësisht të informuar mbi dashurinë: kjo
vlen më shumë se përvoja e rrejshme dhe tepër e parakohshme që
bëjnë. Asnjë iluzion mbi gratë. Por gjithashtu asnjë përbuzje
dhe asnjë përçmim. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Këshilla
për të riun: edhe në dashuri, duhet të jesh ti që komandon. Po
more një grua energjike, a do durosh me qenë lodra e saj,
engletisja a skllavi i saj? Jo lehtë. Gjithçka që mundet me të
degradue ty faqe vetes, e tulat afshin tënd.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Nëse
engledisesh me një prostitutë dhe e trajton me dashamirësi e
njerëzisht, a do mund të duroje që të mos të të respektojë, që
të mbahet si e barabarta jote? Jo, do të humbisje dinjitetin dhe,
për pasojë, kënaqësinë. Në martesë, dominimi është i një
lloji tjetër: ti e do gruan dhe ti mbetesh zot.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Tertulliani,
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">Exhort.
</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><span style="background: transparent;">ad
cast.</span></i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">,
</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">i
cituar nga Vatel</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">13</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">:
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>«Videtur
esse matrimonii et stupri differentia, sed utrobique est
communicatio. Ergo, inquis, et primas nuptias damnamus? Nec immerito,
quoniam et ipsae constant ex eo quod est stuprum»</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
[Duket se ka një ndryshim mes martesës dhe përdhunimit, por në të
dyja rastet ka pjesëmarrje. Pra, a duhet ta dënojmë edhe natën e
parë të martesës? Pyesim jo pa arsye, nga çasti që edhe ajo
bazohet mbi përdhunimin»]. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Vattel</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">-i,
si protestant i mirë, indinjohet për këtë shenjë barazimi. Por
protestantizmi, që e ka rivendosur divorcin, ka treguar edhe ai se e
koncepton martesën vetëm si mjet për të kënaqur natyrën. </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Romani
</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">i
Rusoit dhe </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Rrëfimet</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
e tij shpjegojnë sesi e kupton protestantizmi martesën; dhe po
kështu edhe historia e Sofisë</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">14</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Dihet fakti se pastorët e kultit protestant, megjithëse janë të
martuar, vazhdojnë të bëjnë galantët me gratë, saktësisht si
priftërinjtë tanë; dhe nuk ka asgjë më të shthurur, në
përgjithësi, se bashkëshorti protestant, në atë masë që i
bindet protestantizmit. Edhe mbi këtë pikë Luteri ka kryer një
tregim besimi të pakeqkuptueshëm, siç e tregon konsulta në favor
të </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>landgravit</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote34sym" name="sdfootnote34anc"><sup>*</sup></a></i></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
</span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Shën
Jeronimi</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">15</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
pohon (</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Vattel</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
që e citon këtë pjesë, nuk e specifikon nga cila vepër e ka
nxjerrë): </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>«Hanc
tantum esse differentiam inter uxorem et scortum, quod tolerabilius
sit uni esse prostitutam quam plurimis»</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
[«Gruaja dhe lavirja ndryshojnë vetëm nga fakti se është më e
durueshme të jesh prostituta e një burri të vetëm se e shumë
burrave»]. Është e qartë. Në çdo dashuri, mëton i krishteri i
vërtetë, ka ndotje dhe prostituim të trupit. Prandaj, bekimi
martesor nuk është përpos që absolutisht preliminar. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Krishtërimi,
duke ngritur në qiell dashurinë e të krishterit, sikundër
mendimin e tij, ka organizuar, si me thanë, shpërbërjen shoqërore.
Fakt që do ta kishte habitur bonsensin antik, në atë shoqëri ku
konkubinati dhe kurvërimi i thjeshtë mbahen si krime kundër
dokeve, një ligj kundër beqarisë do dukej arbitrar. Jo familja,
por një përkorje murgjërore, antishoqërore, mbrohet nga ligji i
krishterë. Ne e dimë, megjithatë, përmes vetë asaj përvoje që
i kishte bërë të dijenishëm të lashtët, se «kryefamiljarët
janë qytetarë më të mirë, më të interesuar se beqarët për të
mirën publike».</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Nuk
ke ç’ti bësh: në botën tonë, sekush bën garë me nda çka
natyr</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">a
vetë përpoq: </span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kisha
shumëfishon sa mundet kuvendet e saj; Shteti shton ushtritë e tij;
dhe për martesë ngelin veç të gjymtët dhe veremlinjtë; letërsia
dhe sektet rekomandojnë dashurinë e lirë. Kështu, duke mos qenë
më shoqëria e mbështetur nga familja dhe e drejta publike nga ajo
familjare, s’kemi hall as derman pa përdorur forcën: pasi ka
kushtetuar të drejtën e votës për të gjithë, ja që emëron një
perandor!...</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Përse
të mos ketë një certifikatë martese? Çdo individ i gjinisë
mashkullore, </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>«omnis
masculus adaperiens vulvam»</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote35sym" name="sdfootnote35anc"><sup>*</sup></a>*</i></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
siç thotë Bibla, që nuk jep provë të një aftësie dhe zotësie,
dhe të njëfarë force muskulare, nuk duhet të konsiderohet i
përshtatshëm për martesë. Fuqia për të dhënë jetë është
vetëm një kusht: ka shumë të tjera.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Çdo
komunizëm çon në rrënimin e familjes. Çdo sulm kundër familjes
çon tek tirania. Çdo dashuri e lirë sjell zvetënimin e
ndërgjegjes bashkëshortore dhe shpërbërjen e shoqërisë. Nëse
natyra ka pasë qëllim ta kushtetojë shoqërinë njerëzore mbi
parimet e drejtësisë, të barazisë dhe të lirisë civile, të
përgjegjësisë së funksionarëve publikë, të kontrollit mbi
pushtetet dhe të shfaqjes së lirë të mendimit, i është dashur
medoemos të bëjë atë që unë mëtoj se ka bërë. Gruaja merr
pjesë tek e drejta: këtu qëndron barazia e saj. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Nëse,
përkundrazi, ka dashur të përcaktojë parimet e autoritetit,
përbashkësisë, promiskuitetit apo absolutizmit, atëherë natyra
ka qenë e detyruar t’i bëjë gjinitë krejt të ngjashme,
përveçse n'organin e dashurisë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Mes
dashurisë dhe drejtësisë, me fjalë të tjera mes martesës dhe
shoqërisë apo Shtetit, ekziston një marrëdhënie e afërt, një
lidhje solidariteti, që është pranuar në çdo epokë, falë së
cilës çdo goditje që i jepet drejtësisë dhe lirisë publike
zbulohet shkatërruese për familjen, pra dhe për vetë dashurinë;
dhe e kundërta, çdo goditje ndaj dashurisë dhe ndaj martesës
është shkatërruese për shoqërinë dhe Shtetin.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Burri
i shëndetshëm e ruan deri në fund fuqinë e tij jetëngjizëse dhe
mençurinë e tij, sado që mosha e shtyrë i imponon ta përdorë
gjithnjë e më pak të parën dhe ta moderojë të dytën. Kurse
gruaja, në njëfarë pike, e humbet aftësinë për të ngjizur, por
jo gjithmonë edhe pasionin dashuror; së bashku me këtë aftësi të
ngjizjes, ajo humbet hirin rinor dhe bëhet njëfarë hibridi, as
burrë as grua, psikologjia e së cilës ngelet e gjitha për t’u
studiuar, madje që ka nevojë të kontrollohet edhe më shumë se
vasha. Në këtë fushë edukimi mund të bëjë gjithçka.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Disa
gra, si Lukrecia, janë në gjendje më parë të vdesin se sa të
njollosen me një faj, ose të vrasin veten kur bëhen me faj. Kam
njohur të tilla. Janë të rralla. Bëhet fjalë, sigurisht, për
një virtyt të çmuar, që tregon shumë të tjera. Por çdo medalje
ka faqen tjetër. Te gruaja një dëlirësi e madhe dhe një virtyt i
paepur janë treguesi i një personaliteti të fuqishëm: gratë e
këtij lloji nuk janë të përshtatshme për të gjithë burrat. Një
Lukrecie i shkon përshtat një burrë i ëmbël, i duruar, i urtë;
një karakter pasional nuk i volitet. Shumëkush, duke e menduar
mirë, do të preferonte një heroizëm më të vogël dhe një
nënshtrim më të madh. Gruaja mendjelehtë është shpesh më e
mirë. Të gjithë ndjejnë dashamirësi kundrejt Maria Magdalenës,
kurse të paktë janë ata që shqetësohen për motrën e saj të
tmerrshme Marta</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">16</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Prej
natyrës dhe prej shortit të vet, gruaja kërkon elegancën dhe
luksin; s'ka si të mos jetë kështu. Në një shoqëri dhe në një
familje të mirëorganizuar, ajo e përfton këtë elegancë veç me
burimet familjare, produktin e punës së të shoqit; ky luks është
pasojë e administrimit dhe ekonomisë së saj. Por kur dashuria dhe
idealizmi bëhen ligji suprem, puna dhe përkorja shumë shpejt e
lodhin, bashkëjetesa fillon të përçmohet, bashkimi bëhet
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>konkubinat</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
madje gruaja, nga ministër i kursimeve dhe i rehatisë, bëhet
agjent shpërdorimi dhe rrënimi. Atëherë gruaja korruptohet dhe
pëson ligjin e të gjitha gjërave luksoze; perversioni i saj është
mes të gjitha perversioneve më i keqi. Konkubinë apo kurtizane,
ajo bëhet një torturë për burrin. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Luksi
gëlon sot në të gjitha kryeqytetet e Evropës: Paris, Bruksel,
Berlin, Vjenë... Aq sa prodhojnë burrat nuk mjafton më: kësaj i
duhen shtuar borxhet, mashtrimet, abuzimi me besimin, falimentimi,
prostitucioni. Bëhet gjithmonë e më i ashpër shfrytëzimi i
popullit punëtor, që korruptohet edhe vetë, prostituohet dhe heq
dorë nga puna. Atëherë prodhimi i përgjithshëm zë të
zvogëlohet, pikërisht kur, prej luksit pa hesap, do të ishte e
nevojshme të dyfishohej.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Rritje
sa hap e mbyll sytë e çmimit të gjërave. Nga pajimet e përvitshme
të kreut të Shtetit, tek soldi i trupave; nga taksa e skontos tek
buka e thekrit. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Femërzimi
social ose </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>pornokracia</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
është një dukuri që vihet re tek të gjitha kombet.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Prirja
e përgjithshme për të vënë pasuri me marifete rrjedh nga epshi i
përgjithshëm, nga nevoja e tepruar për elegancë dhe për jetë
komode, pa të cilën nuk ka dashuri që duron: </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>sine
Baccho et Cerere friget Venus</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote36sym" name="sdfootnote36anc"><sup>*</sup></a></i></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Akoma
më e urryeshme se puna është përkorja: është shumë e thjeshtë,
qullja e trurit dhe e trupit kërkon një ushqim më të bollshëm.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Në
sintezë, </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Michelet</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">17</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
jep receta për të kultivuar martesën dhe gruan, t'imituara nga
autorë si Ruso, Bomarshé, e kështu me radhë. Ai ngelet skllav i
dashurisë, që vetëm ndërgjegjja e zbut; i gjithë libri i tij e
tregon nga fillimi në fund. Gjithë duke përnjohur vazhdimisht
brendësinë e gruas, e shpall të barabartë dhe superiore ndaj
burrit. Më befasojnë shumë gjëra që sforcohet të pajtojë.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Si
Ruso dhe të tjerë, ai pikturon një bashkim të rehatshëm (10 mijë
franga të hyra mujore), por nuk thotë asgjë për familjet punëtore
dhe për më tepër mbi ato inferiore. Drejtësia e ka frikësuar: ai
nuk e kupton ëmbëlsinë e saj, veprimin e dobishëm, pasurinë,
garancinë e fuqishme, burimet e stërmëdha dhe reale. Dhe sidomos
harron se gruaja, e trajtuar me dashuri, bëhet gjithmonë e më e
dobët, e brishtë, e epshme; teksa, e ngritur pak nga pak kah
drejtësia, më parë me edukim të rreptë, mandej nga bashkimi
martesor, bëhet e guximshme, heroinë dhe me lehtësi të madhe, pa
emfazë, pa sforcim, pa siklet. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Ndërgjegjja,
ndërgjegjja! Ku është, ndërgjegjja? Në zemër, në tru, në
stomak, në veshka, a në ndonjë pjesë tjetër të trupit? Asgjë
nga e gjithë kjo. Ndërgjegjja është e përbashkët me të gjithë
njerëzit: është e pandashme. Por natyra, para se të formohej
shoqëria, u desh të përdorë një krijim special që, sipas meje,
qëndron në dualitetin androgjin ku reciprociteti është, në
nivelin e tij më të lartë, respekti sublim i ndërsjellë,
sakrifica më e plotë.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Gruaja
është e dobët por e bukur; burri i fortë, por i palatuar; gruaja
është joproduktive, por e nënshtruar; burri punëtor, por
mbisundues. Kjo përballje mund të vazhdohet. Këtu është fjala
për diç më shumë sesa një aleancë: është fjala për një
asociacion, për një ingranazh mes më të veçantëve, ku kënaqen
si krenaria ashtu dhe dashuria.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Bëhet
vërejtja: si ta ngjizim një organizëm të përbërë nga disa
persona? Me teorinë e qenies, njësi kolektive. Mjafton objekti më
i thjeshtë; një vandak shermendi, për shembull. Nuk duhen futur të
gjitha në një thes.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Një
vandak shkarpash është një gjë, kurse shermendi nga të cilat
përbëhet janë një gjë tjetër. Zgjidheni vandakun, ndajini
shermendet: do keni shkatërruar një gjë reale, sado që nuk do
t’ia keni asgjësuar elementet. Kështu për shermendin: mund të
gdhendet, ndahet, prehet, thyhet, e kështu me radhë: pjesëzat e
tij qëndrojnë. Mund të digjet, bëhet hi, gaz, mandej mund ta
zhbësh akoma: shkatërrohet gjithmonë një realitet, një gjë, por
kurrgjë nuk asgjësohet. Nëse sprapseni para kësaj pasoje, s’ka
më drejtësi: shoqëria evoluon. Për ta rindërtuar, është e
nevojshme të kthehemi tek e drejta hyjnore, ose të rifillojmë prej
fillimit. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Gruaja
e martuar nuk do më fëmijë. Gruaja e pamartuar nuk do më martesa.
</span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Në
shëtitjet e mia në rrethinat e Brukselit kam mbledhur një batutë
thumbuese nga një grua e popullit, që kishte mbetur e ve me shtatë
fëmijë. I shoqi, një punëtor i paguar me mëditje, që fitonte
një frangë e gjysmë në ditë, kishte pësuar një lëndim
vdekjeprurës. Në vdekjen e tij, shtëpitë e asistencës, damat e
lëmoshës, të gjithë ishin kujdesur për ’të: vajza e madhe
kishte zënë një punë; me dy fëmijët që pasonin ishin marrë
disa të tjerë; e ëma merrte ndihma të përjavshme dhe për më
tepër gjente mënyrën si të fitonte diçka. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Sa
e lumtur ishte ajo vejusha, më e lumtur se kur kishte burrë. Duke
folur për të ndjerin, thoshte: </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>«I
gjori, duhej ta mbanim; për çdo të diel, t’i laja këmishën,
t’i laja tutat, t’i jepja pesë groshë për të pirë dy gota
birrë; t’i shërbeja, bashkë me bukën, pak gjellë!... Çfarë
ngelej për ne? Ka mbaruar: burri kushton më shumë sesa vlen!»</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Djalosh,
nëse ke dëshirë të martohesh, të dish para së gjithash se
kushti i parë, për një burrë, është të dominojë gruan, të
jetë zot i saj. Nëse pasi e ke ndalur vëmendjen tënde mbi një
person dhe e ke konsideruar me vëmendje, nuk ndjehesh në tërësinë
e aftësive të tua të paktën njëherë më i fortë se gruaja
jote, mos u marto. Nëse është grua me mendjen fjollë, me talent
dhe kështu me radhë, duhet që ti të jesh shtatë herë më i
fortë se ajo; përndryshe mos u marto.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Nuk
ka paqe për burrin kur dëgjon ta kritikojnë; nuk ka dinjitet kur e
kundërshtojnë; mund t'i ndodhë nga çasti në çast që të bëhet
loloja i gruas, ose poshtërimi dhe mjerimi i fundmë. Më mirë të
frekuentosh femrat e përdala, sesa të kesh një kontratë të keqe
martesore. Duhet me mundë sa më shumë. Dhe meqë është e
vështirë që ndonjëherë të mos bësh gabime, mos lejo që të të
qortojnë ose të të thërrasin në rreshtore. Nëse gruaja jote të
kundërvë një rezistencë ballore, duhet ta zbusësh me çdo kusht.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Mos
u marto me një artiste, për tri arsye: 1) sepse i përket publikut;
2) sepse, nëse zotëron talent, do dojë me të qenë superiore; 3)
sepse do jepet pas jetës shoqërore dhe do të thotë se nuk i
detyrohet asgjë të shoqit. Lëre që të jenë Talmat që martohen
me Georges, Mars apo Duchenois</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">18</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">;
edhe ai i përket publikut, madje për më tepër është më i
forti. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Duhen
ridimensionuar idetë e mëdha të të riut; i duhet mësuar atij se
rrallë, shumë rrallë, dashuria e parë e tij mund të përmbyllet
me martesë dhe se është pozitive për të që kjo nuk ndodh; se
nuk duhet të martohet para njezetetetë-tridhjetë e dy vjetëve; që
duhet të presë sa të jetë i pjekur, moralisht e fizikisht, të
lërë pas krahëve idealizmin e vet dhe të mund t’i dalë zot
vetes, të jetojë jetën e vet dhe të kontrollojë gruan.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">I
duhet mësuar se çdo dashuri e parakohshme gjeneron një nivelim të
pakëndshëm; se gruaja dëshiron ta zbusin dhe ndjehet mirë ashtu;
se ajo ka prirjen të jetë epshore, e shfrenuar, e pacipë, e
shthurur dhe se aq më tepër i imponohet një burrë i fortë; që
është e lehtë të dominohet përderisa është e re, e dashuruar
dhe bën fëmijë: paskëtaj, bëhet burrneshë dhe atëherë është
akoma më e domosdoshme që burri të ruajë predominimin, që e ke
vetëm nëpërmjet zakonit të fituar, nga drejtimi që ka marrë ai
bashkim (por kjo nuk pengon që të ketë dërdëllitje të shurdhëta
revolte).</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">I
duhet mësuar se edhe bijtë mund të japin njëfarë kontributi, në
kuptimin që e ëma identifikohet me dëshirë me bijtë, rinohet me
‘ta, madje nga kjo forcohet autoriteti atnor, pa të cilin nuk ka
paqe, as rend, as erz, as nder, as shpëtim; në rast të kundërt,
gjithçka degjeneron në trazira e skandale.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">I
duhet mësuar se kryefamiljari duhet t’i përkushtohet plotësisht
të vetëve; se çdo egoizëm duhet fshirë nga zemra e tij, afektet
duhen shumëfishuar; por, në të njëjtën kohë, se ai është
roja, furnizuesi dhe edukatori përgjegjës, dhe pra nuk duhet të
lejojë kurrë as thyerjen më të vogël ndaj urdhrave të tij.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">I
duhet mësuar se gruaja priret vazhdimisht ta ulë burrin, duke e
lajkatuar, duke e mikluar, me qëllimin për ta bërë shokun e të
barabartin; është në natyrën e saj; ajo e bën pavetëdije, duke
konspiruar pafajnisht kundër hierarkisë familjare dhe kundër
vetes.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Por
i duhet thënë edhe se herë pas here është e nevojshme me e
kurdisë orën, me marrë qëndrim për vendim, e kështu me radhë;
se i takon të shoqit të shqyrtojë se me ç’mënyrë të sillet,
në ç’rast, me çfarë toni e kështu me radhë.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Duhet
bërë gjithmonë të psherëtijë dhe të kujtohet për këtë
aforizëm: burrat që duhen më fort nga gratë e tyre janë ata që
dinë më shumë të ngjallin respekt, si dhe pak frikë. Mos harro
se gruaja priret ta bëjë pa qëllim burrin e vet dashnor, por që
burri duhet të ruhet nga kjo dobësi si nga një degradim.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Është
pozitive për burrin që një grua bashkohet në martesë me
dashurinë e saj të parë; në këtë perspektivë, aq sa mundet, ai
duhet ta marrë të virgjër. Po të supozojmë se zemra e saj ka
psherëtirë sakaq për një tjetër, buzët e saj do të mbyllen.
Gruaja afeksionohet gjithmonë me atë që i ka shpërfaqur vëmendjet
e para. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Të
lejosh shumë, jo në formë tranzicioni, porse liberaliteti. Burri
është zotni, duhet të jetë bujar, nuk duhet të bëjë pazare.
Besimi duhet të jetë absolut nga ana e gruas kundrejt të shoqit;
ky duhet ta kërkojë me ngulm; besimi drejt gruas në të kundërt
s’ka si të mos jetë i kufizuar. Çdo burrë ka të fshehta që
mund t’ia besojë një miku, por jo të shoqes.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Shumë
indulgjencë, sepse gruaja është e dobët. Kurrë mos me e falë
për mangësi të mëdha: do të përfundonte duke e përçmuar të
shoqin në përpjesëtim me fajin e vet. Një burrë i tradhtuar mund
ta mbrojë duke shmangur skandalin, por duhet të ndahet fizikisht
dhe afektivisht: nëse vepron ndryshe, zvetënohet dhe është i
humbur. Është një triumf për nusen ta rikthejë tek vetja burrin
kurorëshkalë; është degraduese për të shoqin të marrë gruan
jo besnike. Nuk është aspak e gabuar me qenë energjik kur duhet,
në fjalë, në vullnet, në veprim edhe në gjeste... Burri e
zotëron forcën për ta përdorur; pa forcën, gruaja do ta
përçmonte; ta bësh që ta ndjejë se je i fortë është një
mënyrë edhe për t’i pëlqyer, për ta magjepsur, për ta joshur.
Gruaja gërnjare, grindavece, pret çastin e favorshëm për ta
përgënjeshtruar arsyen e të shoqit. </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Me
u gjegjë pak a mos me u gjegjë fare, me u sjellë në mënyrë që
me pasë të drejtë, dhe me dashtë.</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
Vullnet dhe sovranitet, është diçka më shumë se arsyeja.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Në
fund fare, duhet të reflektosh mirë mbi faktin se gruaja i është
dhënë burrit për lumturinë e tij, për zhvillimin e dinjitetit të
tij dhe të drejtësisë së tij, për gëzimin e zemrës së tij;
por me kusht që ai të bëhet zot absolut i saj dhe që të jetojë
së bashku me ’të, pothuajse të njësohet me ’të, t’i
shërbejë si ndihmë e vlefshme, si partner dhe si bashkëbisedues.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Nuk
po shprehem mbi galanterinë dhe mbi format e saj. Atje ku pranohet,
bëhet fjalë për një stil, sikurse të dish me kërcye, me
përshëndetë, me ecë, e kështu me radhë. Në mënyrën më të
rafinuar, është shestuar se ajo shërben më tepër për t’i
garantuar vetes favoret e grave sesa t’i dominosh. Është fjala
këtu për një formulë mirakandje, asgjë më shumë. Në fund të
fundit, gratë elitare parapëlqejnë troçësinë, ndershmërinë e
thjeshtë e të njerëzishme, ndaj të gjithë favoreve të
galanterisë.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Në
marrëdhëniet me gratë, të tregosh një respekt të madh, një
nderim të thellë, por të shprehur në mënyrë që gruaja të
kuptojë se nga njëra anë, pjesa më e madhe, i drejtohet të
shoqit. Mesveti, burrat e kanë detyrim këtë respekt, dhe gratë i
japin rëndësi të madhe. Fyerja më e madhe ndaj një gruaje, është
t’i lësh të nënkuptuar një mungesë vlerësimi kundrejt të
shoqit.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Në
përgjithësi, le ta mbajë mend i riu ynë se të gjithëve na bie
për hise dashuria dhe bashkimi martesor. Heqja dorë me dashje nuk
është e pamundur dhe mund të bëhet absolutisht e lavdërueshme,
si çdo sakrificë, kur e lyp detyra, ose puna. Në çdo rast tjetër,
ta lësh veten që të konsumohesh nga dëshirat është krejt e
pahijshme dhe çon në veprime të turpshme.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><b>Mbi
marrëdhëniet dashurore</b></i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Marrëdhëniet me prostitutën, kur nuk mbartin shthurje, janë një
fakt i falshëm, po aspak i denjë, dhe i patolerueshëm te një
republikan, mik i popullit. Shenjë mjerimi dhe shfrytëzimi.
Kurtizania ose gruaja e rrugës, një pus korruptimi. Konkubinati,
ose lidhja e lirë, nëse personi ka ndonjë vlerë, transformohet në
një martesë; për pasojë, nuk mund të tolerohet apo edhe të
justifikohet, përpos në raste të jashtëzakonshme. Pra duhet
mbërritur te martesa.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Talente:
balerina, muzikantja, letrarja. Nëse bëhet fjalë për një zanát,
hahet. Është gjë e rrezikshme, por e pranuar, si me qenë
kapelabërëse, rrobaqepëse, e kështu me radhë. Në këtë rast,
burri që gjen grua, përnjëherësh, një nuse dhe për më tepër
një ortak në tregti, është në pozitën e kompleksit të
inferioritetit.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Ruaju
nga virgjëreshat mendjeshthurura, nga gratë e lehta. Thuhet lehtë,
për t’u gjetur ndonjë shfajësim, se kanë zemër të mirë. Po,
ju gllabërojnë me puthje, ju lëpijnë, ju kënaqin; janë të
lezetshme në shtrat, të shërbyeshme, të dashura; janë të dhëna
për entuziazëm, për sakrifica; kanë shpirt mëshire, do të
arrinin deri edhe të jepnin peng xhevahiret e kështu me radhë.
Këto cilësi për të cilat i lëvdojmë, madje që kanë rëndësi
të paktë te gruaja serioze, që është e lidhur me detyrat e saj,
janë tek ato subjekt vithisjesh të rënda.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Tek
jeta familjare, këto gra nuk janë të mira për asgjë; lodhen
shpejt, tregohen të guximshme një herë në javë, erzi i tyre
është i dyshimtë; urrejnë të gatuajnë, e detyrojnë burrin të
shkojë vazhdimisht në restorant; lodhen shpejt nga sertësia
shtëpiake. Kanë nevojë të ngushëllohen goxha nga engletisje,
vizita, pritje, shëtitje, spektakle. Konkubinati është shorti i
tyre, veç në mos e kompensofshin mediokritetin e tyre si gra
shtëpie me ushtrimin e një veprimtarie fitimprurëse, në të cilin
rast bëhet e nevojshme t’i zëvendësosh në shtëpi me një grua
tjetër, gjë jashtëzakonisht e rrezikshme.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Zemër
virgjëreshe, zemër mermeri. Asnjë grua nuk është më e pafytyrë
se vasha; asnjë nuk është më e dyshimtë, e brishtë dhe false,
se vajza e pjekur. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Vasha
nuk ëndërron gjë tjetër, me pretekstin e martesës, përpos të
bjerë në krahët e një burri. Dhe sa më shpejt që është e
mundur. S’ka fejesë: moshë hyjnore, thotë Grün</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">19</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Pasi të jetë ngopur burri i saj dhe ajo të ketë ngelur shtatzanë
e mandej të ketë lindur, jeta e saj ka mbaruar, veç në mos gjettë
ndonjë dashnor!... </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Hegeli
pohon se dinjiteti i vashës është ta lërë që ta martojë i ati.
Féneloni, tek Telemaku, mëton të njëjtin parim. E gjithë kjo ka
ndryshuar me Rusonë dhe </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Héloizën</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
e tij.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Nga
se lind madhështia sublime e martesës? Nga të qenit e saj
sakrificë e përkushtim i plotë. Nuk martohesh për të bërë
dashuri. Dashuria për dashurinë, dashuria për kënaqësinë: çdo
grua që e mendon kështu është kurvë.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Vajzë,
kam vetëm një këshillë me të dhanë. Pikësëpari, mos u marto
tepër e re; ruaje për vete, nëse e ke të mundur, rininë tënde
dhe virgjërinë deri në moshën njëzet e katër vjeç. Atëherë,
nëse gjen një burrë më të vjetër se ti me nja dhjetë vjet, të
fortë, inteligjent, punëtor, të guximshëm, të </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">vullnetshëm,</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
që të mundësohet, merre menjëherë, edhe pse nuk është as i
bukur, as i gojës, as artist. Me ’të do të ndihesh e nderuar dhe
e lumtur sa ç’mund të jetë një grua me gjykim të shëndoshë.
Kujtohu se më galanti dhe më i pasionuari ndër të dashuruarit
është bashkëshorti më i keq, një qenie qesharake, që shumë
shpejt ka për të t’u neveritur dhe të cilin rrezikon ta bësh
lolo, sapo të mos kesh më dëshirë për ’të.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Çdo
grua e kullandris të shoqin, shumë më tepër ngaqë e sheh si
budallà, të dobët e qesharak, a ngase gjithë duke luajtur me ’të
lojën e dashurisë, ai e ka humbur respektin në sytë e saj, sesa
pse nuk e don më. Burri që mbetet serioz dhe që ruan forcën e tij
nuk do të bëhet kurrë qesharak dhe vetëm rrallë ka për t’u
tradhtuar.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Çdo
grua ka në jetën e saj çaste të mira; kjo të shtyn ta kërkosh,
kjo mjafton për të dehur ndonjë fatkeq që prangoset në shortin e
saj dhe nuk e kupton se çfarë ka bërë. Mirëpo, hiqeni zotimin e
martesës, katandisuni në konkubinat: gruaja është e humbur.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Kur
merret zotimi, vendosesh në shërbim të personit apo të Zotit të
cilit i përkushtohemi, sipas aftësive vetjake dhe nevojave ose
ligjit të këtij personi ose Zotit. Një grua që i kushtohet një
burri, premton ta ndjekë dhe t’i bindet totalisht dhe të ketë
kujdes për ’të, përderisa është më e dobët se ai, si një
damë shoqërie. Një burrë që i përkushtohet një gruaje, premton
se do t’i dalë zot, do ta ushqejë, do ta mbrojë e kështu me
radhë, siç bën më i forti ndaj më të dobëtit! </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Përkushtimi
nuk është diçka arbitrare; pra, ai presupozon kushte natyrore të
vendosura </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>a
priori</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Ai e përjashton kapriçion, ku në të kundërt do të katandisej
martesa e bazuar mbi pretendimin se burri e pranon gruan të
barabartë me veten dhe këmben me ’të funksionet, të drejtat dhe
detyrat. Por </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><span style="background: transparent;">quid</span></i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">,
nëse gruaja mohon raportin e përkushtimit dhe preten</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">don
paritet e barazi? </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">E
pra, ruaju mos e marrësh për grua, atëherë. Dëboje nga vetja,
tek budallai që do të interesohet për ’të, këtë bishë të
egër. Nëse mandej lidhja është konsumuar sakaq, nëse kanë
lindur fëmijë, nëse fatkeqësia jote është e pakthyeshme, e pra,
në këtë rast mos ngurro. Me arsyen dhe me forcën, duhet vënë ai
bast. Mos thuaj: do ta lë; kështu bën i dobëti. Është e
nevojshme që ajo të jetë e bindur, qysh në ditën e parë, për
një gjë: që ti nuk do ta lësh dhe se ajo do të ulë kokën.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Një
burrë inteligjent dhe i vendosur zotëron në vetvete atë çka
duhet për ta zbutur këtë rebele. Ekziston vetëm një rrezik dhe
është komploti i shoqërisë kundër të drejtës së
bashkëshortit; gjykatat i pranojnë lehtë kallëzimet e të
përdalave, përzihen në çështjet familjare, ndërhyjnë në të
drejtën shtëpiake: është një uzurpim autoriteti dhe funksionesh.
Disa i kanë përdorur detyrat e tyre si mjet libertinazhi. Bëhet
fjalë për burra që duhen vrarë si qenër. Duhet kapërcyer
pengesa, duke e konsideruar drejtësinë e shtetëruar si armike të
qetësisë shtëpiake, madje edhe si shtyllë të imoralitetit dhe të
revoltës femërore. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Bashkëfajësia
sociale: burracakët, gjithmonë të gatshëm të mikpresin të
përdalat dhe kurorëshkalat. Bota është plot me ’ta.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Duhet
ndërhyrë mbi opinionin e zakonshëm dhe prej këtej mbi drejtësinë
dhe legjislacionin, në mënyrë që kryefamiljari të rifutet në
juridiksionin e vet shtëpiak, në nderet dhe në autoritetin e tij.
Nëse gratë nuk ndihen të kontrolluara në nivel social, si në
vatrën shtëpiake, janë tradhtuar pushtetet e Shtetit: do të ishte
rasti të thoshim se kryengritja e qytetarëve bëhet detyrim.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Në
familje, burri është gjykatës; gruaja është priftëreshë dhe
idhull. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kontradiktë
në dukje: me u bindë për me mbretnue. Gruaja që komandon e
turpëron të shoqin dhe herët a vonë ia dredh. Gruaja që në
martesë kërkon kënaqësinë, nuk vlen më tepër: është një
lavire bjerraditëse, makute, llafazane, plangprishëse, të cilës i
shoqi nuk i mjafton gjatë. Pra, ose kurtizane ose amvisë; kam pasur
të drejtë kur e kam pohuar këtë gjë dhe nuk ndryshoj mendje. Më
mirë burgosja se emancipimi; Lukrecia, Kornelia, Virgjinia</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">20</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
do thoshin: më mirë vdekja! </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Raste
në të cilat burri mund të vrasë gruan, sipas drejtësisë së
rreptë atnore: 1) kurorëshkelja; 2) mungesa e cipës; 3) tradhtia;
4) dehja dhe shthurja; 5) plëngprishja dhe vjedhja; 6) mosbindja
kryeneçe, arrogante, përçmuese.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Burri
në martesë ka të drejtë ta gjykojë gruan, teksa kjo nuk ka të
drejtë të gjykojë të shoqin. Një ndërsjellshmëri në këtë
rast do të ishte e papajtueshme me nënrenditjen martesore: ajo
nënkupton një kontradiktë. Gruaja e keqtrajtuar, e përdhosur,
mund t’i drejtohet këshillit të familjes dhe, nëpërmjet këtij,
drejtësisë publike.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Çdo
familje e formuar nga burri dhe nga gruaja, me apo pa fëmijë, ose
nga një vejan apo vejushë, me të bijtë, ose vetëm nga bijtë,
jetimë, përbëhet natyrisht prej babait e nënës, ungjërve dhe
tetove, vëllezërve dhe kunetërve, kushërinjve dhe kushërirave,
vjehërrve dhe vjehrrave, bijve e nipërve në moshë të rritur, të
mbledhur në numrin prej së paku katër personash; në mungesë të
të afërmve, afrohen persona të përcaktuar ligjërisht:
kryebashkiaku ose zëvendësi, gjykatësi i paqit, kryetari shefi i
uzinës a shefi i zyrës, ortaku, kolegu ose vëllami; kapedani i
shoqërisë, nëse kryetari i bashkisë bën pjesë te garda
nacionale apo tek ushtria; mjeku i familjes, miqtë, të njohurit.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Këshilli
i familjes ekziston në titull të plotë në tërë botën. Thirret
në mënyrë legjitime, me kërkesë të pjesës paravajtëse, nga ai
që mes përbërësve të tij është kryetari i natyrshëm, sipas
rendit t'afërsisë së gjakut ose të pozitës civile. Është një
turp për shoqërinë tonë, një simptomë dekadence, fakti se
gruaja mund të lypë divorcin për mospërputhje karakteri ose për
shkak të dhunës së të shoqit. Derisa nga ana e këtij të fundit
nuk ka urrejtje, imoralitet, paaftësi, vese të rënda dhe të
pamotivuara, gruaja që bën kallëzim duhet të gjykohet fajtore dhe
të çohet në shtëpi. Vetëm këshillit të familjes i takon të
formulojë, për ’të, kërkesën e ndarjes.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Burri
ka aftësinë të përçmojë </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>ad
libitum</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Prodhon kontradiktë detyrimi - tek ai që ushtron autoritetin - me
jetue pa dëshirën e tij me nusen. Vetëm këshilli i familjes dhe,
nëse i shkohet më tej, gjykatat, do gjykojnë në lidhje me
kthimet dhe dëmshpërblimet. Nëse burrit i është dhënë më
shumë inteligjencë dhe karakter se gruas, ato janë për t’i
përdorur. Këtë e imponojnë inteligjenca dhe karakteri. Dhe nëse
i është dhënë një forcë më e madhe, është edhe për t’ia
ushtruar të drejtat e saj. Forca e zotëron të drejtën, forca e
imponon.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Brezi
i sotëm nuk është në lartësinë e martesës; shoqëria
kërcënohet nga një rënie drejt konkubinatit. Në këtë
parashikim, ka rëndësi që ai burrë, i cili në vend të një
gruaje merr një dashnore, të dijë si të sillet. Marrëdhëniet e
lira nuk kanë qëllim tjetër përpos dashurisë: të nisemi nga ky
parim, pa i shtuar asgjë tjetër. Posa të vendosni edhe miqësinë,
çështjet e interesit, edukimin e bijve, ju dashnorë rrëshqisni
gati pa e vënë re tek martesa. Atëherë mos bëni pazare:
martohuni.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Pra,
mes dy dashnorësh asnjë strehë e përbashkët, asnjë bashkëjetesë
dhe numri më i vogël i mundshëm i netëve bashkë. Zelli,
bashkëbanimi, e bëjnë dashurinë të amësht; vetëm dinjiteti
bashkëshortor nënkupton jetën në bashkësi. Secili në shtëpinë
e vet, secili duke u marrë me punët e veta: dashuria, epshi, do
fitojnë prej kësaj dhe po kështu morali. Nëse mandej ju e lini
veten të tërhiqeni drejt jetës së përbashkët, mos bëni pazar,
martohuni! Jeni praktikisht bashkëshortë, përveçse nga lidhja
zyrtare: është e kotë t’i kundërvihesh zakonit dhe ta ofendosh
institucionin me njëfarë sfide. Që të dy do të gjendeni keq:
duke pushuar së qeni diçka e rrallë, duke mos qenë më paradoks,
paradoksi që është përgjithësuar, konkubinati juaj nuk do të
ishte tjetër përpos një martesë, pa garancitë e saj ligjore, çka
është një absurditet. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Një
burrë nuk duhet t’ia prezantojë kurrë dashnoren e vet miqve, t’i
çojë tek ajo, ta çojë në shoqëri. Nderet dhe aletet e nuses nuk
janë bërë për ‘të: është natyra e gjërave që i
kundërvihet. Dashuria bëhet kapardisje e vetëm dy tipave: atij
bashkëshortor dhe atij të prostituuar, dy skajet pra, antiteza.
Dashuria konkubine fshihet; sekreti është ligji dhe rregulli i saj.
Konkubina që shfaqet në shoqëri, duke mos qenë nuse, është një
prostitutë. Meqë nuk është kund nderi bashkëshortor që ta
mbulojë, ajo është e pacipë, ka zakone të shthurura, është e
pacipë. Dashnores që rri në hije dhe mezi e lë veten të duket, i
falen shikime; dashnores që kapardiset, i rezervohet vetëm përçmim
dhe, me raste, fyerje.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Burri
galant i detyrohet afekt dashnores së tij, mbrojtje, ndihmë; por
asgjë më shumë. Meqë nuk merr përsipër përgjegjësinë e
sjelljes së saj, nuk ka autoritet mbi ’të; nuk duhet të presë
nënshtrim, sakrificë prej saj: anasjelltas, nuk i detyrohet asaj
kurrfarë sakrifice; gabon nëse i komprometon qoftë dhe pjesërisht,
për ’të, projektet e tij, të ardhmen e tij, ambicien, fatin,
jetën e tij.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: #ffffff;">Skllavëria
e konkubinatit është më e rëndë se lidhja bashkëshortore, pasi
vjen nga mishi: martesa në të kundërt ka për qëllim, në flinë
e dashurisë, çlirimin nga skllavëria mishtore dhe epshore, madje
përvendosjen e lidhjeve të arsyes, nderit dhe së drejtës.
Dashuria e lirë është një tiran, ai tiran që të gjithë poetët
(mos harroni!), e kanë celebruar. Burrë, nuk do t’ia japësh
lirinë gruas përveçse në kurriz të</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: #ffff00;">
</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">lirisë
sate; grua, nuk do t’i japësh leje dashnorit tënd përveçse në
dëm të nderit tënd dhe të lumturisë sate. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Mos
ia beso sekretet ose punët e tua dashnores sate: do të abuzonte me
’to. Mos i kërko shërbime: do të përfitonte për të
tiranizuar. Mos i jep kurrë një gruaje të lirë, dashnores sate,
ndonjë vend ku me të kapë; mos u angazho, mos premto asgjë, mos i
jep garanci. Mbaje në distancë, larg; vepro me ’të, në çdo
çast, thua se një ditë do të ndaheni.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Një
bashkëshort me namuz mund ta shkojë në thikë gruan e pabesë. Por
nuk jam i bindur se i lejohet t’i japë një çokë dashnores
tradhtare. Ajo është e lirë; ti e ke dashur të lirë; liria është
karakteri i konkubinatit. Nën këtë raport, dashnorja e lirë ndan
shortin e kurtizanes, që është gruaja e lirë </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="it-IT"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">n</span></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: x-small;"><span lang="sq-AL"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">ë
spikamë</span></span></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">:</span></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">
ajo nuk e gëzon të drejtën të shkohet në thikë. </span></span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Xhelozia
është shoqja e dashurisë së lirë: në mes çiftit, ajo është e
panjohur. Këtu, mosbesnikëria të fyen, të bën fatkeq, shkakton
dhimbje, por kaq është e gjitha. Te çifti ajo krijon një xhelozi
djegëse, furinë e rivalitetit, dhe bren, të bën të xhindosur, të
shtyn në vrasje. Te konkubinati dashuria për veten, vaniteti,
krenaria, goditen nga mosbesnikëria; te martesa, goditet e drejta.
Mosbesnikëria e dashnorit është gati një rezervë e nënkuptuar e
kontratës së dashurisë së lirë dhe dashnori nuk ka të drejtë
të marrë hak; vrasja e nuses së pabesë, në të kundërt, është
një akt drejtësie bashkëshortore. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Dashuria
bashkëshortore është ekskluzive, unike, e shenjtë; prandaj ta
dhunosh është një krim, i dënueshëm me vdekje. Dashuria e lirë
nuk është absolutisht e papajtueshme me shumësinë, kështu siç e
ka parë Furie, e siç e kanë kuptuar mirëfilli Orientalët
poligamë; prandaj premtimi i besnikërisë mes dy dashnorëve në
vetvete është i pavlefshëm: është bileta për </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>La
Châtre</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">21</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Prandaj e vetmja hakmarrje që i lejohet konkubinatit të tradhtuar
është ndarja dhe përçmimi. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Përkushtimi
është epran ndaj dashurisë; ligji bashkëshortor është më shumë
juridik se erotik. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Siç
duhet të na çlirojë nga skllavëria, nga proletariati, nga
poligamia, nga prostitucioni, kështu qytetërimi duhet të na
çlirojë edhe nga ngatërrimi i gjinive, duke i dhënë burrit një
edukim gjithmonë e më mashkullor dhe gruas gjithmonë e më
femëror. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Konkubinati,
në një demokraci, nuk mund të përnjihet si formë legale e
bashkimit mes burrit dhe gruas. I përket në fakt, thelbësisht,
dokeve aristokratike. Gjithsesi, lidhjet intime pa mashtrim dhe që
janë zhvilluar në mirëbesim krijojnë disa të drejta në favor të
gruas dhe të bijve dhe i lënë vend një veprimi kundër
mashkullit. Ndihma, mirënjohje, dhe kështu me radhë.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><i>Dashuria:
është e shuar; është më i madh afshi: i shqisave, i gjakut.</i></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Mbi
dashurinë në martesë.</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
Të gjithë e urojnë këtë gjë, të gjithë thonë se është një
gjë e dëshirueshme, por asnjë moralist, asnjë poet s’e ka
kuptuar se dashuria është e sigurt, por vetëm mes njerëzish të
ndershëm dhe të arsyeshëm. Dhe përkundrazi bëhen gjykatëse
vajzuket dhe të rinjtë njëzetvjeçarë! Si nëpër komedi: këtu
janë kapriçioja (është zakon të thuhet: më është shkrepur për
atë burrin), instinkti, turma, me mbretnue! Mirëpo, parimet e
bashkimeve të lumtura janë të mëposhtmet: </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">1)
Një edukim i mirë dhe një inteligjencë e mjaftueshme bëjnë që
mes subjekteve të zhduken zakonet e këqija, tiket e papëlqyeshme,
teprimet e temperamentit, të përpjetat pasionale, e kështu me
radhë, dhe krijojnë një gjendje të ndërmjetme që, medoemos,
është e epshme të përshtatet me gjithçka. Kështu zvogëlohen
mospërputhjet dhe antipatitë e karakterit që, tek subjektet,
përvijojnë temperamente fare pak të latuara.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Burri
racional dhe i lirë, i dijenishëm nga përvoja universale, duhet ta
mundë epshin e pashuar dhe mospërmbajtjen që ka brenda vetes, të
kontrollojë zemrën e vet, të mos i zërë besë imagjinatës së
tij, të ruhet nga prirjet e vetvetishme, të mbajtura si zbulesa
hyjnore ose parandjenja misterioze, dhe që përkundrazi shumë
shpesh janë vetëm shtazëri. Duhet të mbajë për të sigurt se
mes burrit të ndershëm dhe gruas së ndershme dashuria është e
sigurt dhe e cilësisë më të mirë. Çifti duhet të zgjidhet duke
e parë njëri-tjetrin, si me thanë, vetëm me sytë e shpirtit;
burri duhet të mëtojë se gruaja është e denjë për ‘të dhe
bëhet e çmuar nëse bashkon këto cilësi: nëse është e
shëndetshme, me mend në krye, punëtore, e dëlirë, e hijshme, e
zonja në punët e shtëpisë, nëse e do rezervimin dhe erzin.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Nga
ana e saj, gruaja duhet ta quajë burrin e saj të denjë për gjithë
dashurinë e saj, nëse është i shëndetshëm dhe i fortë,
mendjembledhur, punëtor, i urtë në gjykim, pa vese të tepruara
(epsh, pije, mëri), arsimdashës, i sertë, padron i opinioneve dhe
zakoneve të tij, aspak përtac... Bashkëshortë kësoje do mund të
duhen pa qenë pamë asnjëherë, do jenë të përkushtuar shoqi
ndaj shoqes, dhe dashuria e tyre do duket e paqtë dhe e freskët si
një mbrëmje qershori. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Gruaja
e hijshme dhe shtëpiake nuk është ajo që prek arkën e plehrave
me majën e gishtave; që, për të pastruar, vesh një fustan
miklues ose që, duke marrë zvarrë pantoflat me justifikimin e
pastrimit, mbetet e mbuluara me rrecka dhe me zhele plot zdralë.
Është në të kundërt ajo që, e ngjeshur në rrobat e saj, me
fund të shkurtë, të ngjeshur, e veshur sa më thjeshtë, madje pa
stërhollime, por në mënyrë të hijshme, me këpucë të
qëndrueshme, me përparësen para kokës së mbuluar nga një kufje
e mbyllur, nuk ka frikë të zhysë duart dhe krahët në pisllëk, e
fshin tej pisllëkun, përdor fshesën dhe gatuan pa probleme. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Është
absolutisht e nevojshme që burri t’i imponojë respekt të shoqes,
duke përdorur të gjithë mjetet që i janë dhënë: forcën,
largpamësinë, punën, zellin. Në asnjë nga këto fusha gruaja nuk
do dinte ta mbërrinte. Veç kësaj, është e nevojshme që ai të
ketë dhe të japë provë guximi, vullneti, drejtësie, mëshire; që
të jetë i mirë, i devotshëm kundrejt miqve dhe gjësë publike.
Mbi këto dy pika të fundit, gruaja është prej natyre kaq larg nga
barazia me burrin, sa në vend që të lëvdojë virtytin e tij është
në gjendje ta bëjë me faj. Virtyti femëror ka si masë
intimitetin, jo dimensionin e jashtëm. Atë çka një burrë do
bënte për miqtë dhe për republikën, ajo do e pretendonte për
vete dhe për bijtë e saj: këtij justifikimi të bukur që fsheh
egoizmin, burri nuk duhet të marrë kurrë mundimin për t’iu
përgjigjur. Do bëhen përpjekje për ta bindur se nuk ka të drejtë
t’u sakrifikojë të tjerëve, të huajve, as bijtë, as gruan, as
mirëqenien e vet, as veten. Dhe këtu duhet kuptuar mirë ajo që ka
thënë Krishti: se dora e majtë nuk duhet ta di të mirën që ka
kryer dora e djathtë. Dora e majtë, kjo është gruaja! Një burrë
i vërtetë nuk do t’i kërkojë leje para se të bëjë mirë: por
as, më mbrapa, nuk do shkojë që t’ia thotë. Gjuha e gruas është
shpifësja e virtytit viril, posa ky virtyt e kalon pragun e
shtëpisë.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Vlen
më shumë një grua sakate në shtëpi, se një lozonjare e shkathët
që vërdalliset. </i></span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Mes
epsheve, kam stimë vetëm për atë që është në gjendje të
arsyetojë dhe të më lerë të lirë; atë që, për të rënë në
sy, kërkon thjesht afeksion, folatroçësi, vetëdije dhe shije të
mirë: përjashta kësaj, ka teprim, degjenerim, përdalje.
Inteligjenca, shija e mirë, pacenueshmëria, liria: ja katër
kushtet thelbësore të lumturisë, ja si mund ta shijosh një grua
të ndershme, modeste dhe punëtore.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Për
të qenë i lumtur me një grua, duhet: 1) me e respektue; 2) me e
dashtë, jo me pasion, por me shpirtbutësi; 3) me qenë superior
ndaj saj, për aq sa është e mundur, për nga kondita,
gjenialiteti, puna, guximi, forca, përkushtimi; me një fjalë,
duhet që ajo të marrë vesh se ju mund të bëni më shumë se ajo
dhe se ajo ju ka borxh nga çdo anë. Këtu, pasioni dashuror nuk ka
rëndësi; ëmbëlsia dhe sakrifica janë gjithçka.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Një
romancier, nuk më kujtohet cili, ka botuar një libër të
titulluar: </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Gruaja
tridhjetë e tre vjeçare</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">22</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
dhe një tjetër me titull: </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Gruaja
dyzetvjeçare</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Do kishte mundur me shkrue një vepër të dobishme, sikur vetëm të
mos i kishte marrë shumë seriozisht pasionet dhe ekstravagancat që
e kapin gruan kur iu afrohet të dyzetave. Edhe në martesat e
zakonshme, gjërat shkojnë mirë për dhjetë a dymbëdhjetë vjetët
e para, nganjëherë për pesëmbëdhjetë apo njëzet vjetët e
para. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Mandej,
papritur e pa kujtuar, kur fëmijët bëhen të mëdhenj, gruaja
kapet nga një gjendje e veçantë melankolie, tipike për gjininë e
saj dhe që përbën krizën më të madhe të jetës së saj morale.
Duke reflektuar mbi ekzistencën e saj, mbi konditën femërore në
familje dhe në shoqëri, arrin ta konsiderojë veten një krijesë e
flijuar, me fat të dorës së dytë, që nuk vlen dhe nuk jeton as
vetë, as për vete. Krenaria e saj rebelohet; ajo thartohet dhe bie
në mizantropi, në hipokondri; ka çaste braktisjeje, merakosje pa
shkak, lot pa shkak. Aspiron barazinë, përqesh të zotin. Nëse i
shoqi del, ia lejon vetes këtë edhe ajo, e kështu me radhë: kjo
duhet shtypur, nuk duhet duruar asnjë rebelim.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Cila
është domethënia e gruas në tokë? Të supozojmë se shorti i saj
ka qenë më zemërgjerë, aq sa me u shtie zili gjithë të tjerave;
që, e lindur pa pasuri, është zgjedhur dhe dashuruar nga një
burrë i ndershëm, besnik, bujar, pikërisht siç e dëshironte ajo
dhe që mandej është martuar me ‘të. Le të marrim me mend se ka
gëzuar të gjitha të mirat e dashurisë, të gjitha epshet e fatit,
të gjitha vëmendjet sociale, të gjithë homazhet familjare, të
gjitha kënaqësitë e amësisë; e pra, kur ka mbrri’ ora, e
zbulon veten të palumtur. Në përfundim, ajo i thotë vetes, nuk
kam lindur për vete, por për një tjetër; unë nuk jam qendra, por
një rreze; jeta ime nuk është një jetë, është një shtojcë.
Më kanë dashuruar, jam rritur e lumtur; iluzion!, jo për mua, por
për atë që më ka marrë! Jam një xhevahir, një e mirë e
lëvizshme; më kanë admiruar, rrethuar me vëmendje, me kanë
trajtuar me çdo respekt, më kanë adhuruar; kam pasur suksese: por
gjithçka i takonte atij, si një pronari. Vallë a nuk mbaj mbiemrin
e tij, unë? </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Një
bashkëshorte nuk ka mbiemër, në mos atë që kishte në vajzëri.
Nuk është një qenie që shquhet nga mbiemri: është e shoqja e
Pjetrit apo e Palit, asgjë më shumë. Unë, e pafajshme, e verbër,
iu dhashë atij, ai më deshi e më mori. Për çfarë u desh mosha
ime më e bukur, më e ndritshme? Për ta bërë të lumtur, për ta
bërë që ta kenë zili kudo, për t’i dhënë fëmijë. Gruaja
është një makinë riprodhimi. Ai komandon dhe unë bindem; ai ecën
dhe unë duhet t’i shkoj mbrapa. Dhe tani, gjithçka mbaroi; ditët
e mia më të mira, dhe unë çfarë jam? E vraguar, e përdorur, e
eklipsuar, e veçuar, gjyshe pas pak, objekt ironie dhe mëshire.
Kurse ai, a nuk duket se po rritet në autoritet, fuqi, stimë? A nuk
po bëhet më sqimatar, më i fortë, më i vlerësuar, më padron i
vetes, dhe i të vetëve dhe i të tjerëve, sa më shumë që fytyra
e tij mbulohet nga rrudhat, i përkulet këmba, i kërruset trupi dhe
koka e tij thinjet? Lavdia e burrit rritet deri në vdekje; ajo e
gruas bie qysh nga dita e martesës. E pra, unë bëj pjesë, pa
asnjë dyshim, te grupi i grave të lumtura! Pale të tjerat pastaj!
Ç’shakà!... Do jepja tërë jetën time për një ditë lirie,
pavarësie, jete prej njeriu të vërtetë: ne, në fakt, nuk jemi
njerëz të vërtetë. Personaliteti i gruas nuk riprodhohet jashtë
familjeve, ai mbetet objekt pronësie të pandashme. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kjo
sëmundje mendore godet sidomos gratë e klasave të rehatuara, ato
që kanë kohë të lirë dhe arsim: ato fatlumet, ato që lakmohen
nga të gjithë; teksa është shumë më e rrallë - mezi i gjendet
ndonjë gjurmë aty-këtu - në shtresat popullore, tek fshatarja dhe
tek gruaja e punëtorit, atje ku veprimtaritë e përditshme, nevojat
urgjente, nuk i lënë vend meditimeve. Jeta e burrit është një
luftë, sidomos për burrin e popullit; gruaja është </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>etèra</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote37sym" name="sdfootnote37anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
e tij, shoqja, ajo që i bien ushqim ushtarit. Pale, ku bëhet fjalë
mes atyre të dyve, me debatue mbi mbizotërimin dhe mbi autoritetin!
Duhet të luftojnë; rolet shpërndahen sipas qëndrimeve të
subjekteve; asnjeri s’e ka kohën për të pyetur veten nëse
qëllimin e tij e gjen brenda vetes a gjetiu, nëse është bosht apo
tel, diell apo planèt.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Dëmet
e kësaj sëmundjeje janë nganjëherë shpresëhumbës: disa bëhen
kryengritëse të vërteta; disa të tjera, duke mos ditur si me e
përdorë lirinë e tyre, hidhen te tradhtia bashkëshortore; të
tjera mandej, n'urrejtje të seksit, hidhen në dashuri heterogjene.
Pa një motiv të vlefshëm, shumë raporte familjare, përsosmërisht
të bashkuara për dymbëdhjetë a pesëmbëdhjetë vjet, janë bërë
një ferr. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Gruaja
që i afrohet të dyzetave, dhe që sulmohet prej këtij </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Azmodeu</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">23</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
pendohet pse është martuar; harron burrë, fëmijë, kurorë e
shtëpi; gjithçka e neverit, i bëhet e papërfillshme ose e
padurueshme; ajo do veten, kërkon, dhe nuk gjen.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Bëhet
fjalë me e kapërcye këtë çast krize; varet nga ti, bashkëshort,
me ia dalë në krye shëndosh e mirë këtij shtrëngimi dhe me e
shëndue të sëmurën tënde. Sapo, prej disa shenjave të
padurimit, prej disa akteve të vogla të pavarësisë, prej
ashpërsisë së ndonjë vëzhgimi, do kesh përnjohur simptomën
fillestare të së keqes, ka me tu dashtë me adaptue një sjellje të
rreptë dhe të peshuar mirë. Asnjë këshillë, asnjë
paralajmërim, asnjë fjalë ankese; kjo sëmundje nuk duhet trajtuar
me arsye, e logjikë; gjithçka që do të thoje do shërbente vetëm
për ta përkeqësuar të keqen. Është e qartë se nuk duhet ta
kundërshtosh gjysmën tënde në gjithçka që e ç’aftëson:
është kështu, dhe është mirë. Në vend që të përpiqesh ta
ëmbëlsosh situatën, duhet përkundrazi ta bësh jo më pak të
ashpër, por më të pathyeshme, më të paepur. Duhet të jesh,
atëherë, gati për një përshfaqje të fatit. Aq më keq akoma do
të ishte me e ngushëllue nga dertet e saj, me i dhanë zhdëmtime,
me fshehë prerogativat e saj: do të kishte me të konsiderue dhe me
të drejtë, hipokrit, të dobët; do kishe me e neveritë. Lëre ta
shfryjë pikëllimin, pa asnjë fjalë, pa asnjë vëzhgim: sidomos
atëherë, asnjë shenjë butësie. Në atë çast, ajo nuk është
më një grua; dashuria jote do të ishte kundër natyre; kastiteti
më i plotë të bëhet rregull. Përndryshe do humbisje, madje dhe
ajo me ty. Mbi atë zemër të pandjeshme duhet të veprosh me mjete
të tjera, për t’ia kthyer energjinë dhe moralitetin.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Në
radhë të parë, duhet të mbikëqyrësh veten, duke abstenuar në
mënyrë të skrupullt nga kuvlia bashkëshortore dhe duke ruajtur
besnikërinë më rigoroze. Asnjë fjalë, asnjë gjest galant, as
djathtas, as majtas. Me t’u goditur nga kjo sëmundje gruaja jote,
duhet të sillesh si të ishte shtatzanë apo eremit. Vlera jote,
autoriteti yt, do të shtohen shumë më tepër: dhe ajo nuk do ta
kalojë pa e vënë re.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Me
të hequr mënjanë dashurinë dhe butësinë, duhet të dyfishosh
veprimtarinë e punës, në krye tek të gjitha gjërat që bëjnë
pjesë te puna jote, mandej, dhe më shumë se në të shkuarën, në
atë të shtëpisë. Gruaja jote vuan; mendja jote është e
tronditur, zemra jote është e dobësuar; pa lënë me të shpëtue
qortimi minimal ndaj saj, bëj si atëherë kur ajo është e sëmurë;
shfaqu i zënë me punët e shtëpisë, duke treguar se, në mungesë
të saj, mund t’ia dalësh fare lehtë.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Bisedat
tuaja le të bien vetëm mbi të ardhmen: edukimi i bijve, paja e
vajzave, shpenzimet që e gjithë kjo sjell, sforcimet që duhet të
bësh, masat për t’u marrë, luftërat me u përballue. Pak e pak,
gruaja jote do të përnjohë se ti vlen më shumë e më mirë se
ajo; do të reflektojë mbi faktin se edhe ti je i nënshtruar dhe
ekzistenca jote është e nënshtruar; por edhe që, teksa zemra jote
mbushet dhe fryhet me tymtajë, ti përparon mendjembledhur, pa u
ankuar, pa pritur shpërblime, mbi rrugën e sakrificës dhe të
detyrës. Herët a vonë, këtë do të mendojë ajo dhe do të kapet
nga brejtjet e ndërgjegjes. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Mandej,
natyra femërore do të marrë prapë frerët: pasi ka gjëmuar dhe
fsharë, ka me vu re se i ngelen akoma miket e rinisë; ka me dashtë
me e rrokë këtë kthim dashurie, me u ndie ende e re, me u pëlqye
prapë; atëherë ka shpëtuar, dhe ti ke me qenë edhe më padron i
saj se më parë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Mbi
raportet mes burrit dhe gruas mendoj si mbi të drejtën e pronësisë.
Përmes drejtësisë vetjake, burri mund të motivojë dhe
legjitimojë zotërimin e tij tokësor, që në fund nuk është
tjetër pos një uzurpim. Dhe, meqë përjashta pronës, shoqëria
njerëzore është e papërsosur dhe liria është e paplotë, kam
nxjerrë përfundimin për pasojë se nevojitet drejtësia. Në të
njëjtën mënyrë pohoj se, jashtë martesës dhe nënshtrimit të
seksit femëror ndaj atij mashkullor, bashkimi mes burrit e gruas
është i pamundur; dhe meqë mbizotërimi i burrit mund të
legjitimohet veçse me anë të drejtësisë, është e nevojshme që
burri të jetë i drejtë. Kjo drejtësi kundrejt gruas do t’i jetë
më e përshtatshme me dashurinë.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Jini
të drejtë, burra, madje zotërojeni në superioritet dhe sovranitet
të plotë tokën; drejtësia ju bën të gjithëve sovranë; e tërë
natyra është mbretëria juaj. Jini të drejtë, burra, mandej
zotërojini në epërsi të plotë femrat tuaja; drejtësia, që ju
takon, e kalon dashurinë që iu takon atyre; dhe pa drejtësi nuk do
të mund të donit në mënyrë dinjitoze, as t’ju duan. Çdo
doktrinë e kundërt është prostitucion, është mohim i së
drejtës: duhet ndaluar dhe ndëshkuar. Por mos u frikësoni për
qarjet e vazhdueshme të grave tuaja: është në natyrën e tyre të
priren pa fund drejt dominimit, madje do thosha edhe se është e
drejta e tyre të vënë në provë pa fund autoritetin tonë dhe
drejtësinë tonë, për të konstatuar se jemi të denjë për
dashurinë e tyre. Mos bini në gabim: pavarësisht se të përcipta,
ajo çka gratë duan tek ne është drejtësia, forca dhe puna. Sa i
takon mençurisë, do të kenë gjithmonë pretendimin se kanë po aq
sa ne.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Nuk
e di cila grua skandalizohej duke parë se, ne të tjerët, burrat,
mëtojmë se një bashkëshorte di sa duhet, kur na arnon këmishat
dhe na përgatit </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>beefsteaks</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Unë jam mes këtyre.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">E
mohoj kategorikisht se gratë janë gjeniale. E mohoj se lloji
njerëzor në gjashtë mijë vjet i ka qoftë edhe një ide të vetme
borxh gjinisë femërore: me përjashtim të Cereres, Palladës,
Prosepinës, Izidës, perëndeshave dhe zanave; por...</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Kam
vënë re se ndër dymbëdhjetë letrare, artiste lirike, teatrore,
këngëtare, shkencëtare ose filozofe, të ditura, të paktën
dhjetë ishin shushka. Çfarë kanë për të thënë mbi këtë gjë,
zonjat L. dhe d’H.? Në këmbim, kam njohur një numër të mirë
grash të paharrueshme për nga guximi, thjeshtësia dhe karakteri,
që për pesëdhjetë vjet, pa u lodhur, pa u qarë, ia kanë
rregulluar shtratin burrit, i kanë larë çorapet, i kanë
përgatitur çajëra dhe kështu me radhë. Ishin të gjitha të
ndershme, të virtytshme, të afta, modeste, e kështu me radhë.
Pyes veten çfarë mund të fitojmë prej kësaj, në këmbim? Pa
dyshim, ato do të thonë se gratë kanë të drejtë sa dhe burrat
për t’u zbavitur: nuk jam dakord.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Por
edhe sikur t'ishte kështu, një fakt është i sigurt: ne burrat nuk
duam gra që zbaviten; dhe meqë nuk jemi të detyruar t’i marrim,
nëse këto zonja, pasi janë zbavitur deri në dyzet vjeçe,
pesëdhjetë vjeçe vdesin nga mjerimi dhe shkujdesja, pyes veten: i
kujt është gabimi? A nuk jemi pra padronë, ne? Ja merr, ja len.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><b>Pornokracia
moderne</b></i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>.</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
Është folur për feudalizmin e ri, ose feudalizmin industrial. Ai
ka një </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>pendant</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote38sym" name="sdfootnote38anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
të trishtë: pornokracinë. Duke abstraguar qeverinë, që, në çdo
shoqëri, është pothuajse vetëm instrument i partive, i pasioneve,
i veseve ose interesave, nganjëherë i lirive, i virtyteve sociale
(dhe, nganjëherë, i të gjitha këtyre njëkohësisht), mund të
konsiderohet pornokracia si fuqia e dytë e ditëve tona, pas asaj të
parasë. Fuqi okulte, e kallëzuar prej shumë kohësh; gjithçka
ndodh nëpërmes grave. Prej tridhjetë vitesh, kjo prirje theksohet
në mënyrë progresive nga teoritë, nga librat, dhe nga një parti,
që nuk është tjetër përpos </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>la
bohème</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
</span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Pornokracia
ose maltuzianizmi ecin dorazi: tërhiqen, çiftohen, bashkohen,
martohen, njëra si shkak, tjetri si efekt. E para do që të mos
bëhen më fëmijë, tjetra mëson mos me pasë më. Poliandrinë për
gratë; poligaminë për burrat; promiskuitetin për të gjithë: ja
sekreti i Maltusit. Jeta është një banket, thotë Maltusi; bravo!,
i përgjigjet pornokrati; duam kënaqësinë, shijimin, lumturinë!
Punoni pak, konsumoni shumë dhe bëni dashuri.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Nuk
ka rrugëdalje në mos me lirinë dhe me të drejtën; me lirinë dhe
me të drejtën, jo me feminizimin. Prodhuesi, duke disponuar të
gjitha garancitë që më kot ja kërkon centralizimit, duhet të
detyrohet të bazohet vetëm tek vetja. Kombi francez i ruan cilësitë
e veta dhe iu shton ato të popujve të tjerë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Çdo
prostitucion e ka themelin e vet te sensualizmi dhe tek idealizmi,
madje mund të përkufizohet si vartësî e vullnetit ndaj shqisës
ose idealit, ose prostituim i shpirtit, i ndërgjegjes dhe i lirisë
ndaj një qëllimi më të ulët, shijimin ose kënaqësinë
epsharake. Çdo doktrinë e cila, në vend që të kënaqë
imagjinatën dhe shqisat, në vend që t’ia nënshtrojë drejtësisë
pasionin, priret përkundrazi t’u shkojë mbas qejfit dhe t’i
kënaqë ato, priret kah kurvërimi, kah pornokracia.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Filozofia
e dashurisë e Rusoit dhe natyralizmi i </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Bernardin
de Saint-Pierre</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>24</i></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
bëjnë pjesë tek këto doktrina. Këta dy shkrimtarë, në pjesën
më të mirë të veprave të tyre, janë moralistë të shkëlqyer;
nuk është absolutisht e mundshme me vu’ nën akuzë qëllimet e
tyre të mira; por mund të vihet re tek ata, për koncesionet që të
dy i bëjnë dashurisë dhe epshit, një prirje ekuivoke që, veç
tjerash, është e pranishme edhe tek jeta e tyre...</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Në
të njëjtën kategori duhen numëruar të gjithë idhujtarët e
lashtë e modernë, religjiozë ose thjesht artistë e diletantë.
Fermenti i vërtetë i pornokracisë arrihet kur i jepet parimit
estetik eprania mbi parimin juridik dhe moral. Kjo është rruga
nëpërmjet së cilës shumë njerëz mbërrijnë tek prostituimi i
ndërgjegjes, tek braktisja e të drejtës dhe filozofia e
Epikurit</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">25</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">;
në fillim e lënë veten të mbërthehen nga mirakandja artistike,
nga adhurimi i së bukurës, fill mandej nga epikurizmi dhe nga
sensualizmi. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Përveç
ndonjë përjashtimi të lavdërueshëm, artistët dhe literatët
janë fare pak të virtytshëm, pak të prirë kah e drejta, me
ekzemplaritet fare të mangët në zakonet e tyre. Lind që këtu,
mes të tjerash, jeta bohème. Në këtë mënyrë, veç të tjerash,
nuk janë sjellë artistë si Albert Dyreri, Rembrandti, e kështu me
radhë. Faji i duhet hedhur reformuesve pasionantë, sensualistë:
Helveciusit, Sen-Lamberit</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">26</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
e të tjerë, kurse, në ditën e sodit, sensimonistëve,
enfantinianëve, falansterianëve</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>
</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">dhe
komunistëve.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Similiter</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote39sym" name="sdfootnote39anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
me adhurue një Zot perfekt, një Krisht heroik, të ëmbël,
shpirtbutë, të mëshirshëm, nuk përkon me moralin; me ba
procesione, me ndërtue kisha, me shkri këmbana, statuja, kupa, nuk
don me thanë me qenë religjiozë; një kushtetim i kodeve, një
procedurë, nuk përkojnë me drejtësinë. Idealizmi i krishterë
është i pafuqishëm. Mistere, alegori, mite: arsyeja nuk është
këso gjërash. Nuk kishte asgjë më të bukur se Homeri, Fidia</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">27</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
e kështu me radhë: por e gjithë kjo nuk e ka shpëtuar Greqinë;
romakët me </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>jus</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">-in</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote40sym" name="sdfootnote40anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
e tyre, ishin më të fortë se grekët.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Po,
njëqind mijë herë po: para së Drejtës asgjë nuk reziston;
gjithçka është imorale, e përçmueshme; prona është një
vjedhje; përbashkësia e të mirave, shthurje; konkurrenca, cubëri;
tregu, spekulim; autoriteti, shtypje; e drejta e votës për të
gjithë, anarki; religjioni, dekadencë; Zoti, Djall; dashuria, epsh;
ideali, mëkat; absoluti, hiç; puna, skllavëri. E gjithë kjo a
pengon vallë që këto elemente të ndryshme të jenë pjesë e
nevojshme e kushtetimit shoqëror? Nuk ka të tjerë: janë këto
forcat e botës së shpirtit, e rendit ekonomik. Çfarë, atëherë,
i shenjtëron dhe blaton, këto forca? Drejtësia, që i vendos në
ekuilibër, e kështu me radhë.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Dashuria
për veten, parim i drejtësisë: sa më i bukur ndihem, aq më shumë
e respektoj veten? Sa më shumë dua, aq më shumë druhem se nuk i
pëlqej kujt; por sa më shumë e respektoj veten, aq më i drejtë
jam. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Shesin
mend se rimarrin një klishé të vjetër sa bota, pra faktin se
dashuria është zoti i njerëzve dhe i hyjnive, dhe triumfon mbi
heroin sikundër mbi skllavin, mbi të diturin sikurse mbi injorantin
dhe se fuqia e saj është e parezistueshme, fatale. Ç’budallësi!
Ekzistojnë fatalitete krejt të tjera pos dashurisë: çfarë tregon
ky fakt? Është fatale që ju hani dhe pini: por a është motiv i
mirë, ky, për të vjedhur drekën nga fusha e fqinjit tuaj, nga
tigani i tij, nga kantina e tij? Sigurisht, dashuria është e
domosdoshme: por mos vidh të mirën e tjetrit; nënshtrojuni
kushteve të dashurisë normale, ose martesës dhe detyrimeve të
saj. Në rendin natyror, konkubinati është dobësi, faj i falshëm.
I takon legjislatorit me e vendosë në ndalim, sikurse i takon me e
ba legale pronën mbi tokën... Është e sigurt se në këtë
drejtim ecën qytetërimi.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Nga
konfuzioni i ideve dhe nga anarkia e gjykimit mbërrihet - në fushën
morale - tek shthurja dhe tek prostituimi. Në të njëjtën mënyrë,
nga prostituimi që sjell korruptimin e zakoneve mbërrihet tek kaosi
intelektual: dy gjërat janë të lidhura, janë në mënyrë të
ndërsjellë shkak dhe pasojë. Burri ka zakone të degjeneruara dhe
nuk ka parime, as morale, as religjioze, as filozofike; ai e vë
zemrën në paqe sipas asaj çka i dikton ndërgjegjja e tij.
Kthjelltësia e mendjes dhe errësimi i ndërgjegjes janë të
papajtueshme mes tyre. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Rrëmuja
prodhon rrëmujë; rendi, në të kundërt, thërret rend. Mes të
dyjave, ka një luftë të pamëshirshme: </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>τάξις
άταξία διώκει</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
[«rendi e zbon rrëmujën»]. Kthejini qartësinë mendjeve, dhe ato
do kthehen mbi rrugën e drejtë; kthejini qartësi ndërgjegjeve,
detyrojini zemrat t’i besojnë drejtësisë dhe ato shumë shpejt
do të peshkojnë do teorina, një doktrinë, një filozofi, një
shkencë universale. Për këtë arsye, gruaja qëndrimet, zakonet,
mendja dhe sifatet e së cilës janë të ndryshme dhe të kundërta
me gjininë e saj, nuk vonon të humbë, së bashku me virtytet
femërore, gjykimin moral dhe gjykimin e sh</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">ëndoshë</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Ribëhet pra kafshë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Populli
francez është një popull-grua. Zotëron cilësi të shkëlqyera,
eprane: është i dashur në shoqëri, i gjallë në mënyrën si
mendon, i flaktë në intuitat e tij, simpatik për të gjithë, i
shtruar, aspak kurrnac, i ndjeshëm ndaj së bukurës, i gatshëm për
heroizëm. Prodhon një aradhë mendjesh të epërme, shkrimtarë,
mendimtarë, artistë, shpikës, shkencëtarë. Është një popull
që do të shkojë gjithmonë duke përparuar, derisa ta shohë botën
duke përparuar, pa dashur kurrë të mbesë mbrapa dhe duke synuar
me ia dalë më mirë se popujt e tjerë në çdo fushë; mjerë ajo
qeveri që do dyshohet se e pengon të bëjë mirë dhe të dallohet.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Me
të thënë këtë, s’ka dyshim që francezi, gjithmonë i gatshëm
për të krijuar dhe për t’u trazuar, për t’u ngritur e për
t’u emancipuar, sikurse gratë, nuk e zotëron ndjenjën fisnike të
lirisë, të lirisë civile dhe politike. Nuk e kupton fare, dhe ia
ndjen shumë pak, si gratë. Dhe, po si gratë, bie fare lehtë
viktimë e atyre që e joshin. Mjafton me e entuziazmue pak dhe ja e
lëshon veten, ja shpërfundet në prostituimin e tij, si gratë. Si
gratë ai është mendjemadh, dhe besim-madh me sharlatanët. Meqë,
me ligj, qeveria duhet të jetë shprehje e shoqërisë, në Francë
ndodh që qeveria u takon mediokërve, mendjeve që nuk kanë asgjë
virile, njerëzve me mjekër false.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Revolucioni
i ’89-s ka treguar meshkuj të vërtetë; demokracia nuk i ka
dashur, i ka ndotur, i mohoi, i mbuloi me shpifje: Mirabonë,
Dantonin. Ka adhuruar amà Robespierin</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">28</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">...
Franca nuk i ka çmuar kurrë me të vërtetë Rishëlienë,
Kolberin, Tyrgotin: ndaj këtyre gati gjithmonë ka preferuar
Fushen</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">ë</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
Luvuasin, Nekerin</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">29</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Kjo mund të vihet re sidomos në rrethet politike dhe në prapavijat
e partisë. Gazeta me numrin më të madh të abonentëve do të jetë
gjithmonë ajo me një nivel më të ulët se mediokriteti. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Revolucioni
francez nuk është një fakt i tërë kombit; ky i ka rezistuar
Tyrgos</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">ë</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
e ka mohuar Mirabonë</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">30</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">;
nuk e di çfarë është sistemi kushtetues; parimisht burrave s’iu
zë besë, por është gjithmonë shpirtbutë karshi burrave të
pajisur me ndjenja. Kombi, sot është e provuar, ka qenë nën
nivelin e revolucionit të vet. Bonaparti, përhapësi i Kushtetutës
së vitit VIII</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">31</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
ka mundur të pohojë se populli francez nuk ishte i pjekur për
revolucionin; nuk ishte akoma në 1814</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">n</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
as në 1830</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">n</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
as në 1848</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">n</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">;
nuk duket më i pjekur në 1860</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">n</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">:
nuk do piqet kurrë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Jo
mbi bazën apo për efekt të pjekurisë së Francës ajo do të
bëhet e lirë; por kur të bëhet e lirë tërë Evropa dhe pasi të
aplikohen mandej reformat ekonomike, do të jetë e pamundur që dhe
Franca të mos jetë e tillë. Dhe e lirë ajo do të ngelet, sepse
nuk do të ketë më asgjë që mund ta pengojë të jetë; sikur të
bazohej te vetja, te forca e saj e gjykimit, tek energjia e
karakterit të saj, te krenaria e shpirtit të saj, jo mbi kuptimin e
së drejtës, mbi besimin e saj te legaliteti, Franca nuk do të
bëhej kurrë e lirë. Është e paaftë për këtë, ia ndalon
demokracia e saj.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><i>Kulti
i dashurisë dhe i epshit është kanceri i kombit francez. </i></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Partia
republikane i ka shkuar pas avazit kësaj prirjeje të urryeshme.
Gazeta pesëcentëshe, në ditët e festës. Populli i dëndur me
romane: qejf e epsh si informacion i përgjithshëm!... Një komb i
mbaruar, që nuk ka më mision, nuk ka më rol; që e përuron
Babiloninë e re me fanfarën e 130 regjimenteve të tij; që
praktikon një politikë force për çdo përdorim dhe jo me forcën
e volitshme, të zellshme, të virtytshme, por atë teatroren, atë
brutalen, ushtaraken, shterp</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">ën</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Raporti
i </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Delanglë</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">32</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
mbi statistikën e krimeve në Francë nga 1851</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">shi</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
deri më 1860</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">ën</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
dhe artikulli i fashikullit të dhjetë të «</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Revue
britannique-belge</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">»,
shërbejnë për të treguar - ndryshe nga konkluzionet e
pularuajtësit - që moraliteti publik në Francë ka pësuar një
rënie të frikshme në dhjetë vitet e fundit. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="background: #ffffff;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Rënie
e krimeve kundër rendit, e fenomene të banditizmit, e vrasjes, të
gjithçkaje që presupozon njëfarë energjie; por rritje e krimeve
të fëlliqura, të turpshme dhe të poshtra: krime kundër moralit,
të kryera kryesisht mbi fëmijët e të dyja gjinive; vrasje të
miturish; marrëdhënie seksuale të përgjithshme, kurorëshkelje (e
pa përndjekur): jetë bohèmë; krime kundër nderit, mosrespektim i
fjalës së dhënë, mashtrime të rafinuara, të paparashikuara me
ligj, përvetësime abuzive, spekulime, baste, zarfe, fajet e
falshme, tradhti, mosmirënjohje, mitmarrje, falimentim me qëllim
mashtrimin; mosparaqitje në punë, e kështu me radhë. Ka dekadencë
te vetë krimi! Është një komb që të kujton Italinë e shekullit
XVI.</span></span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Mbi
pornokracinë dhe mbi feminizimin në kohërat moderne. Ky infeksion
shpërhapet gjithandej, në Belgjikë dhe në Gjermani sikurse në
Francë. Kombësitë limohen, fshihen, ndërsa perfeksionohen.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="background: #ffffff;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Franca
është e ngopur me lavdi ushtarake dhe me rrigixhingla nga Luigji
XIV</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">33</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Njëzet vjet pas vdekjes së mbretit të madh, tashmë e kishte
humbur kujtimin e disfatave dhe mjerimeve të veta. Mandej, me
Volterin, Monteskiënë, Dideronë, e kështu me radhë, u bë
libertine</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">34</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
për t’u bërë mandej sentimentale me Rusonë; epshi është
kundërshtuar nga fëlligshtia e shfrenuar seksuale. Sërish e dehur
me militarizëm, e katandisur në grua kazerme nën Napoleonin, më
vonë u përflak me diletantizëm, industrializëm, bankokraci,
jakobinizëm banal. Në atë masë që përparonte në degjenerimin e
saj, aftësitë virile iu dobësuan. Sot, Franca është një
prostitutë. </span></span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: #ffffff;">15
qershor 1862. Ndoqa në Bruksel në Spekt</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">aklin
e Parkut, një shfaqje e kuruar nga </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Raveli</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
artist i </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Palais-Royal</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
shok i vjetër i </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Alsid
Tuseit</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
dhe i </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Grasotit</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
“Një zjarrmi”, “Në shtëpinë e një gruaje zonjë” dhe
“Ferma e Gonxheve”: këto tri punë teatrale mund të shërbejnë
për të treguar lëmshin e ndjenjave, ideve, stolinë e epshit dhe
të pacipësive prej të cilave dominohen sot autorët. Ajo çka
habit më shumë, është fakti se publiku nuk kupton kushedi çka,
pavarësisht vullnetit të mirë që ka për t’u degjeneruar.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Pjesa
e parë, e njëfarë </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Mélesvil</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">35</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
është një satirë. Është përshkrimi i një burri njëzetepesë
vjeç, të pasionuar, ose më mirë të themi të babëzitur pas
grave, që del në pah nga episodet pak a shumë bufoneske të
shfaqjes, i zhytur në një ëndërr përherë të shfrenuar, teksa
dëshpërohet nga burracakëria e vet, ekzaltohet, do të vrasë
veten, i urren gratë, i adhuron dhe në fund i tërbuar në pikën
sa të bjerë në një ekses</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>
likantropie</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
dhe të angullijë (nga dashuria) si një qen!... E gjithë kjo, në
një kontur frazash bufoneske, keqkuptimesh, skenash të shfrenuara,
e kështu me radhë. Në Francë ekzistokërka censura!... Autori
është shtyrë deri aty sa ta cekë promiskuitetin e gjinive në dy
skena, ku tregon tri vajzat e maskuara si djem, që shkojnë me ftue
fqinjin e tyre; mandej, tregon po këto vajza, të veshura me rroba
femërore që i përvëluari vazhdon t’i marrë për burra dhe shet
mend se mund t’i puthë pa u eksituar!... </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Në
shtëpinë e një gruaje zonjë</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">:
doket e mbarë botës; është më pak imoralja nga të tria. Tek
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Ferma</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
kemi përpjekjen për të joshur një fshatarkë të re nga ana e
princit të Uellsit, maskuar si kasap. Deri këtu asgjë. Por e reja
është shërbëtore pranë një fermeri, i cili e do pa ngjallur
dyshime, si një motër dhe që, për t’i sajuar pak zbavitje kësaj
motre, dëshiron të martohet me një grua që të bëjë punët më
të rënda në fermë! Gjithmonë vëllazëri e përzier me
dashurinë! </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Mjafton
thjesht një sy me hedhë mbi teatrin modern për të treguar se
autorët degdisen tek jeta e shthurur, duke harruar moralin, natyrën,
dashurinë dhe veprat e tyre e zëvendësojnë pa skrupuj karakterin
e këtyre zonjave me atë të shoqërisë, që ato e plazmojnë mbi
modelin e tyre, duke funksionuar kështu si sekserë dhe si
korruptues. Fjalët më të pacipa, më të poshtra, mezi do
mjaftojnë për të dhënë një ide të këtyre zakoneve.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><b>Prostitucioni</b></i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Priret, thotë B., me u ba universal. Nuk mund t’i zihet më besë
asnjë gruaje, asnjë vashe. Ato që kanë marrë gjithçka nga fati
i mirë dhe që nuk janë të detyruara nga nevoja kah dashuria
mercenare, i përkushtohen papunësisë, për kureshtje karshi vesit,
për shkak të përflakjes së shqisave, në kërkim të epshit. Në
Spa</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">36</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
ku daljet e shtëpisë janë të ndara vetëm me reze, përfliten
dashuriçka natësore të vajzave. Teksa i ati dhe e ëma,
thellësisht të lodhur, flenë në dhomën e tyre, vajza çohet, del
me kujdes, të takojë dashnorin e saj të një dite të vetme, që
në dritë të hënës e çon shëtitje mbi male. Është rasti të
kujtomë këtë varg të Juvenalit: «...</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Nil
in montibus actum</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">»</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">37</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">?</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">B.
më tregon se shkojnë t’i japin në shtëpi lista me vajza, nga
katërmbëdhjetë në tetëmbëdhjetë vjeç. E preferoni brune a
bionde, të gjatë a të shkurtër, të hajthme a dërdëngë?... Ka
zgjedhje. Çdo beqar a vejush, pareli e qejfli, është i fiksuar pas
rrufjaneve. Pyes veten nëse ka, në krejt këtë, një epsh të
vërtetë. Jo, bëhet fjalë për budallësi, pamendësi, nevojë
urgjente, mungesë absolute, te ajo lloj gruaje, e kënaqësisë, e
shpirtbutësisë, e artit. Bëhet fjalë për mishin sade dhe për
vanitetin mizor për të shijuar një burbuqe të butë. Punëtorja
nuk mund të jetojë më me punën e saj; kjo është e treguar. Më
jepni prostitucionin, pa’ vendos unë. Gruaja jeton me privime,
burri humbet kurajën, futen në borxhe, humbasin, për të mbajtur
një dukje momentale elegance. Na jepni prostitucionin, pa’
vendosim! </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Shihen
vajza të dëlira, që pasi janë sakrifikuar gjatë me mbajtë
prindërit e tyre, me edukue vëllezërit e tyre dhe motrat e vogla,
pasi e kanë mbytur këtë mjerim të pandreqshëm, një ditë të
bukur humbasin vendimin për të lëshuar në radhën e tyre, për të
fituar një përmirësim të lehtë të situatës. Nga pikëvështrimi
i tyre, bëhet fjalë për një vendim heroik, por që shumë rrallë
arrihet të rroket, meqë nuk e përmendin. Këto lloj grash bëhen
armike të betuara të gjinisë mashkullore. Pas raporteve të para,
pasi është mposhtur turpi, ato bëhen spekulatoret më të zonjat
dhe më të pamëshirat. Fundja, prostitucioni është burimi i
armiqësisë mes burrit dhe gruas dhe, në vijim të shuarjes së
dashurisë dhe të degjenerimit të shqisave, fillimi i kënaqësive
kundër natyre.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Sipas
B.-së, që më ka thënë se e ka marrë vesh nga një polic, paska
në Bruksel 1800 a 2000 persona të akuzuar se praktikojnë këtë
lloj zgjedhje. Një fakt tregues i gjerësisë së parakohshmërisë
së degjenerimit të të rinjve; duket kur i sheh të shoqëruar në
tre a katër për të mbajtur, me shpenzime të përbashkëta, një
grua: një përbashkësi që është shkalla e fundit e poshtërsisë;
me shkue me gra i vetëm është një gjë njëqind herë superiore.
Konkubinati, ose dashuria e lirë, që do të ishte e preferueshme me
u quejtë martesë e lirë ose e nënshtruar ndaj revokimit, bëhet
shumë i rrallë. Të rinjtë, pasi e humbasin turpin dhe
delikatesën, nuk i përkushtohen gjatë. Preferohet me ndërrue
vazhdimisht, preferohet</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>
</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">promiskuiteti,
shumë më eksitues dhe i kushtueshëm. Është zanati i </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>lorette</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">38</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
sot, që e ka mbushë Europën. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Femrat
e shquara të këtij lloji, nja pesëdhjetë prej të cilave kemi
mundur t’i vëmë re këtë verë (1859) në Spa, nuk janë aspak
të dalluara për bukuri rinore, siç mund të besohet, përkundrazi.
Janë të gjitha gra nga njëzetepesë në tridhjetë vjeç, që e
kanë lënë tashmë freskinë e rinisë me trupin e vyshkur sakaq,
por eksperte dhe të rafinuara në ves dhe të famshme për aventurat
më skandaloze, për burrat që i kanë shkatërruar, për ndonjë
aftësi të veçantë dhe kështu me radhë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Kur
dashuria shuhet dhe shqisat firen, i zëvendësojnë vaniteti dhe
kureshtia. Është e lehtë t’i kuptosh motivet. Pjesa më e madhe
e burrave, duke mos ia dalë të sinjalizohen në asnjë fushë,
tepër të dobët për të mbërritur - mes punës dhe ndershmërisë
- në atë pozicion respekti pa të cilin jeta nuk vlen asgjë, vihen
në dritë, siç bëjnë shkollaret e vogla, me zhurmë, çirrma,
ngërdheshje, shakara, zdërhallje, dhe kështu me radhë. E gjithë
kjo më çon n'ide të tjera. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Çdo
burrë mund të dallohet në diçka, sa mjafton që dashuria e tij
për veten të plotësohet dhe ekzistenc</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">a
e tij të nderohet: mjaft me e dashtë. Puna, angazhimi, konstanca,
studimi, një ndershmëri e rreptë, besnikëria e miqësive: e
gjithë kjo është në dorë të të gjithëve, të të gjitha
konditave dhe, në një moshë degjenerim</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">i,
me sigurinë e plotë se arrin suksesin. Ky dallim, do thuhet, do të
ishte pra më i vështirë për t’u mbërritur, në një shoqëri
të formuar në pjesën më të madhe nga njerëz të ndershëm?...
Përgjigjem: të bëhemi njëherë të gjithë të ndershëm dhe
atëherë do të mundemi të gëzojmë diçka më të mirë se
dallimi i thjeshtë; do të kemi lumturinë universale, stimën dhe
përkushtimin e ndërsjellë, vëllazërinë më të thellë. Do të
jemi të rilindur. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Disa
gazeta kanë mbërritur deri aty sa t’iu ndihin do korrespondecave
fajtore, nën formë insertesh enigmatike. Më sinjalizojnë «</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Office
de publicité</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">»
dhe «</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Étoile
belge</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">»</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">39</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
</span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">N'Amerikë,
janë shumë pak pronarët e zezakeve pakëz të pashme që nuk e
shohin veten të transformuar në sekser. Zezakja, në punën e
fushave, jep vetëm dy dollarë në javë: me prostitucion, prodhon
pesëdhjetë. Në Nju Jork, të gjitha veset e progresit gjejnë boll
me se të kënaqen. Në tërë Evropën, gëlojnë </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>cafés-chantants</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote41sym" name="sdfootnote41anc"><sup>*</sup></a></i></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
mejhane të pajisura me gra (mes të tjerave, për këtë qëllim
citohen dhe lavdërohen </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Anversa,
Roterdami, Amsterdami</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
e kështu me radhë). </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Çdo
luks degjeneron n'epsh; çdo trashëgimi e madhe degjeneron në
nëpërkëmbje. Kjo ndodh në përgjithësi.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Leximi
i një romani erotik, dhe vizita tek shtëpia e tolerancës që e
pason, prodhojnë një të keqe më të madhe se një javë mundi të
kotë. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Ka
degjenerim të turpshëm të shërbëtorëve, për mungesë cipe e
religjioni. Konsultojini gratë; janë në mjerim, nuk mundem më. Ka
anekdota, episode budallallëku, pacipësie, në numër të pacak:
një mungesë cipe e paramenduar, e vendosur, e qartë. Shërbëtorët,
klasa punëtore, ju tregojnë se çfarë është femra për
mashkullin.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Kur
policia, kritika, artistët, literatët dhe baballarët do të
tregohen të rreptë dhe mendjendarë, imoralitetit do t’i ketë
ardhur fundi. Epoka jonë prodhon vetëmse fotografi të paturpshme,
figura të përdalash të lumtura: </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>inter
quas</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">...</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote42sym" name="sdfootnote42anc"><sup>*</sup></a>*</span></span></sup></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Gjithçka
është prostituuar, deri edhe puritanët e vjetër të jakobinizmit.
Të rinj të vyshkur: asgjë nuk fërgëllon në ndërgjegjen e tyre:
apostatë të religjionit të etërve të tyre.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Duhet
organizuar propaganda kundër korruptimit të të rinjve dhe
rebelimit femëror. Burra, kushti i parë për të ngelur padronë
është të dini me i komandue shqisat tuaja dhe me qenë të matur.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Vlen
më shumë një këmbë druri në shtëpi se një krinolinë në
Opera.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Duhen
dalluar të gjitha tendencat jo natyrore dhe duhet përtërim</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">ë</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
seksi duke eliminuar subjektet vicioze, kështu siç bëjnë
anglezët, nëpërmjet ushqimit, me racat e buajve, të deleve dhe të
derrave.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Ajo
që quhet një zonjushë e edukuar mirë, është në të vërtetë
një vajzoshe shumë e paedukatë, një grua të cilën s’e ke për
gjë.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Është
e nevojshme me i studiue racat dhe me gjetë ato që formojnë nuset
më të mira, amvisat më të zonja: fiamingen, zvicerianen,
anglezen, rusen dhe kështu me radhë. Sidomos nga ky pikëvështrim
duhen studiuar kryqëzimet. Duhen skartuar pa mëshirë gratë e
pafytyra, vicioze, bjerraditëse, të bëra për luksin, spitullimin
dhe dashurinë.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><b>E
drejta e forcës</b></i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Ju flisni për ’të siç flet një i verbër për ngjyrat, për
shkak të zakonit dhe falë paragjykimeve, siç bëjnë fëmijët,
gratë dhe të gjithë ata që nuk reflektojnë. Kjo e drejtë është
më e lashta dhe, praktikisht, më themelorja; përjashta saj, nuk ka
asgjë! Të gjitha kombet janë të detyruara ta ushtrojnë dhe të
bëjnë që ajo të respektohet brenda tyre, përndryshe zhduken.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Grua
mosbesuese, e patënzonë, e paudhë: duhet marrë n'antipati
filozofia. Ta dini pra se nuk e kemi zëvendësuar akoma atë ndjenjë
të thellë morali të brendshëm që quhej ndjenjë religjioze, që
i jepte një karakter kaq të ngritur burrit, gruas dhe familjes.
Mjerë, ju që besoni se e gjithë kjo mund të zëvendësohet me
ndonjë kritikë dhe me ndonjë frazë! Çfarë do vendosim në vend
të Kishës, spektaklin, Operën, komedinë muzikore, garat me kuaj?
Spektakli nuk është tjetër pos cytje drejt qejfit dhe epshit;
është një mjet agjitacioni, tek e shumta; nuk ka më asnjë raport
me moralin.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Është
e nevojshme të rikuperohet morali gati si një kult. Vetëm me
forcat e mendjes, mund të ndërtojmë një teori, të përçanësojmë
të drejtën, t’ia formulojmë aplikimet; mund të themi gjëra
shumë të bukura. Por a mund t’i mbushim me ’to zemrën dhe
shpirtin? Kurrë! Na duhet diçka tjetër. Duhet të kthehemi tek
origjinat, të kërkojmë hyjnoren, të hidhemi prapë në një
venerim që të na japë edhe lumturi në të njëjtën kohë.
Kërkojmë diçka mistike, që gjithsesi nuk e fyen arsyen,
saktësisht atë çka do të donte të bënin me krisht</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">ë</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">rimin
besimtarët miratues. Për sa më takon mua, unë kam besuar se duhej
të ngjiteshim, ose të zbrisnim, deri te përthyerjet më të thella
të historisë. Arsyeja e kulluar dhe ajo filozofike nuk mjaftojnë
më, as mendimtarët dhe filozofët. Që këtu lindin shumë akte
apostazie kundrejt arsyes.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Ne
nuk mund të kënaqemi me protestantizmin, që ka vdekur sikurse
gjithçka tjetër. Nuk mund të kënaqemi me deizmin, me magjinë, me
tavolinat që çohen, me fantazmat që trokasin: jo, e gjithë kjo
nuk din më shumë se ne; as me paganizmin: bëhet fjalë për
foshnjarakësi. Është e nevojshme me u ngjitë përtej caktimit të
sakrificave. Nuk shoh tjetër pos familjes në gjendje me na angazhue
njëherit në zemër dhe në mendje, me na përmbytë me dashuri, me
respekt, me prehje, me na dhanë atë dinjitet, atë paqtim të
përshpirtshëm, atë ndjenjë të thellë morale, që dikur provonte
i krishteri me kungimin.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Është
një patriarkat ose patriciat i ri, tek i cili do të doja të ftoja
të gjithë burrat dhe ku unë mëtoj se ekziston një autoritet i
mjaftueshëm e një respekt i thellë për veten, për njeriun, një
dinjitet e modesti për gruan: madje, në tërësi, diçka
misterioze, hyjnore, që nuk e kundërshton fare arsyen, po që
gjithsesi i kalon caqet e saj.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Drejtësia,
sado që mund të qartësohet, ngelet gjithmonë, në fund, një
mister si jeta; mister është dashuria bashkëshortore, dashuria e
transformuar nga e drejta, që e ka përzënë tekën dhe idealin;
dhe e mistershme është gruaja, si akti i saj i të lindurit ashtu
dhe bukuria. Le të vendosim mbi këtë bazë drejtësinë e
paepshme, moralin e sert</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">ë</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
padhunueshmërinë e vullnetit të lirë, zellin e së vërtetës, të
shkencës, të barazisë, të cipës; le t’u sajojmë familjeve
ditë dhe vende mbledhjeje: do të kemi një religjion.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">E
kemi humbur zakonin e prehjes, nuk dimë me jetue më brenda vetes,
me qenë të lumtur me ndërgjegjen tonë, siç është besimtari me
zotin e tij... Ne ikim prej vetes sonë; kemi nevojë të ritakohemi
vazhdimisht me të tjerët; ekzistenca jonë është një lëmsh. Nuk
ka më religjion shtëpie. Babai dhe nëna përfundojnë duke u
mërzitur njëri nga tjetra: madje, mërziten së bashku, si persona
pa ndërgjegje dhe pa moral; dikur, të dielën</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">40</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
shkonin të kalonin një orë në kishë dhe tërë dita e tyre
vijonte e lumtur. Tash kanë nevojë për festa balloje, pritje,
spektakle, të trullosen. Dhe nuk gjejnë paqe përpos se tek puna,
te mundimet!</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Besojmë
se e rregullojmë të keqen duke shfronësuar burrin, duke emancipuar
gruan, duke e bërë çiftin ortakë, konkubinë, qenie në
përbashkësi, aksionistë në një ndërmarrje jetë-dhënieje! Një
burrë i rrënuar, një grua arrogante: çfarë jete!</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Suprimojeni
lirinë individuale do me thënë se nuk ka më shoqëri. Suprimojeni
martesën, autoritetin atnor, familjen: s’ka më shoqëri, s’ka
më Shtet, s’ka më komb, porse një rend fiktiv, të sanksionuar
nga forca. Dobësojeni bazën sociale, me reduktimin e lirisë dhe
denatyrimin e familjes: dobësoni lidhjen sociale. Sot, ne e dimë
veten (ose e besojmë veten) në rrugën e progresit? Priremi drejt
një rendi epran, ku paqja do të jetë e përhershme, puna solidare,
mirëqenia e shpërndarë më mirë, virtyti i përgjithësuar. A
mund të mendojmë se do ta mbërrijmë me shkatërrimin e respektit
bashkëshortor? Vallë duam ta shkatërrojmë burrin?</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Ka
periudha kur rënia e kuptimit moral nga individët shtrihet te
masat: bota është dëshmitare e kësaj gjëje prej 1848-s.
Degjenerimi ishte shumë i madh, duke filluar me Direktoriatin, por
ngelej më shumë privat se publik. Papritur, Ai shpërtheu; masat u
degjeneruan duke ndikuar për pasojë tërë pjesën që mbetet. Ku
do të ndalet, kjo shthurje? Askush nuk mund ta thotë.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Një
komb në zhbërje është si një trup i sëmurë nga gangrena; duket
i goditur vetëm gishti i madh, por kirurgu pret tokësen</span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote43sym" name="sdfootnote43anc"><sup>*</sup></a></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Gjashtë muaj më vonë gangrena është shtrirë te e gjithë këmba
dhe duhet prerë kofsha; në fund, mbërrin kofshën, barkun dhe
gjithçka ka mbaruar.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Ekziston
një parim i jetës vegjetative, një i jetës shtazore, një i jetës
shoqërore; ky i fundit shpërfaqet me religjionin, drejtësinë,
politikën, poezinë, letërsinë, artin, familjen, punën dhe
zakonet.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><b>Pornokracia
dhe perandoria</b></i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
Zhdukja e lirive komunale dhe të jetës provinciale; zhdukja e
martesës dhe e familjes. S’ka më individ: këtu mbërrihet njësoj
si me transformimin e martesës në konkubinat, me dashurinë e lirë
dhe promiskuitetin, ashtu dhe me plotfuqinë e Shtetit. Prona
sulmohet me forcë: projekt ligje kalimi prone; jo më atësi. Te
gruaja bëhet e urryer puna shtëpiake; tek burri zanati; zhvillim i
byromanisë. Hotele të mobiluara, qytete punëtorësh: ja se ku
është katandisur tashmë vatra; një vend, një punë, ja se ku
është katandisur njeriu.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Napoleonidët
lëvdohen se kanë tredhur vendin duke i suprimuar të drejtat dhe
liritë publike; pornokracia do ta plotësojë këtë vepër, duke i
tredhur burrat me zëvendësimin e e martesës me konkubinatin.
Napoleoni III: kryetar i Shtetit, i lirive dhe i pronave; i punëve,
i të drejtave; Enfantin me konkubinën e tij: kryetar i çifteve të
martuara, rrëfimtar i burrave dhe kështu me radhë: një perandor,
një papë. S’ka më doktrina, ide, teori, metodë. Poshtë
arsyeja, rroftë improvizimi, rroftë arbitrariteti! Preket pulsi i
opinionit publik; eksitohet ai; i mbresohet një drejtim; dhe mandej:
</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>vox
populi, vox Dei</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i><a class="sdfootnoteanc" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote44sym" name="sdfootnote44anc"><sup>*</sup></a>*</i></span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
</span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Ngado
organizohet lufta ndaj familjes dhe individit. Nuk kërkohet më as
martesa, as e drejta. Prirja është, fare qartë, për një
prostituim të përgjithshëm: e tregojnë deklaratat eksplicite dhe
teoritë e shkrimtarkave. Dashuri për dashuri, ja motoja e tyre...
Mirëpo, dashuria për dashuri e përjashton martesën, peshën e
bijve dhe kërkon epshm</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">ërinë,</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
pra prostitucionin. Ja se në ç’pikë kemi mbërritur... Gjithçka
është e lidhur: kush dëshiron shkatërrimin e martesës,
emancipimin e gruas, dëshiron rrënimin e të drejtës dhe të
lirisë, përfundon pastaj tek </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>sodomia</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">.
E gjithë kjo është shumë e qartë dhe e pastër.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="font-style: normal;">Personaliteti</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
nuk ekziston në një konkubinat të pozicionuar mbi bazën e një
barazie të përgjithshme. Në një shoqëri komerciale, ortaku më i
fortë e merr me vete tjetrin: nëse janë të barabartë, lindin
vështirësi; atëherë, në pjesën më të madhe të rasteve,
mbërrihet te ndarja, përpos kur tek të dy personaliteti është
shumë i dobët. Ose akoma, pushtetet ndahen dhe secili ndërton një
mbretëri të vogël për vete. Burri i vërtetë,</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>
pater familias</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
është burri më i fortë. Në një Shtet të formuar nga
kryefamiljarë të vërtetë, nuk ka tirani. Sot përkundrazi, </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>quid</i></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">?
Etërit u kanë dhënë shembullin e frikës fëmijëve dhe këta i
përçmojnë. </span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">O
i ri, nëse personaliteti yt përballet me rrezikun të bëhet copë
e grimë, mos u marto. Nuk ka shurdh më të keq se ai që nuk don me
ndëgjue. Kur kam shkruar: «Kurtizane ose amvisë; rrugë të mesme
nuk ka» dhe që, në vend që me e pá gruan e emancipuar, siç
mëtojnë disa, do preferoja ta fusja në burg, është e qartë se
aludoja për gruan libertine. Kam folur për </span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><i>Bardha
prej Kastiljes</i></span></span><sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">41</span></span></sup><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">:
«Më parë se ta shihja fajtor tim bir, preferoj të vdesë!». Më
parë se ta shoh të çnderuar, preferoj që ime bijë të vdesë!</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Te
gruaja më tërheqëse dhe më virtuoze ka tinëzi, bishë të egër.
Tekembramja, flitet për një kafshë të zbutur, që herë pas here
kthehet tek instinktet e saj të egra. E njëjta gjë mund të
thuhet, në të njëjtën masë, në lidhje me burrin. Ky, më tërë
forcën e tij, vullnetin, kurajën, inteligjencën, duke u zhytur
përditë në shtjellën dashurore të gruas, nuk do të arrinte
kurrë ta zbuste dhe të bëhej padron i saj, sikur të mos ndihmohej
nga sëmundjet dhe nga molepsjet prej të cilave goditet kjo
luaneshë: shtatzani, lindje, mëkime dhe mandej të gjitha të ligat
që rrjedhin e që i lejojnë burrit të marrë frymë prapë dhe të
bëhet sërish vetvetja, teksa gruaja, e gjunjëzuar nga vuajtja,
është e detyruar të përkulet dhe të poshtërohet: ja rrënja e
paqes shtëpiake.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Po
flas këtu për histori natyrore: e konsideroj gruan në natyrën e
saj, jo në gjendjen e saj të perfeksionuar. Edukimi i fsheh këto
vese, e qetëson këtë furi: zbutja e zgjatur, pjellja, disiplina, e
ndryshojnë pak nga pak brutalitetin. Por duhet të dimë atë që
ajo është nga natyra, nëse duam ta qeverisim. Duke ecur në vite,
gruaja përkeqësohet: në raportet e tij me ’të, duhet që burri
ta bëjë të ndjejë se është jo vetëm një dashnor, por një
atë, një shef, një padron: sidomos një padron! </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="font-style: normal;">Michelet</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">,
nga vëzhgimet e tij mbi gjendjen e zakonshme në sëmundje të
gruas, nuk i ka nxjerrë të gjitha pasojat e mundshme prej saj: në
veçanti, faktin se ky kusht ka një qëllim providencial, prehjen e
burrit dhe nënshtrimin e gruas. Është një element që i egri e ka
kuptuar: bishën e egër, femrën e tij, e ka bërë kafshë barre:
te barbarët është gruaja ajo që punon: gruaja bën mund, teksa
burrat rrinë dorë mbi dorë. Në vazhdim, do jetë burri që do
punojë për ’të; por atëherë puna, gjithmonë e më jashtë
rrezes së gruas, do ta bëjë që ta ndjejë inferioritetin e saj
dhe nënshtrimin ndaj të shoqit. Ai do të fitojë katër franga në
ditë, ajo vetëm një: thjesht, sepse ai punon katër herë më
shumë dhe më mirë.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="background: transparent;">Mbaje
mend o djalë i ri se puthjet që të jep janë të numëruara; se
janë të gjitha lidhëse, dhe se tri ditë kreshmë mjaftojnë për
ta kthyer gruan, pa parë e pa ndjerë gjë ti, në tiran. </span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">Dhuna,
tek femra, është në përpjesëtim me epshin që ajo ndjen.
Dashuria dhe lojrat e saj nuk vinë duke u ëmbëlsuar, por
përkundrazi. Ndaj dhe dhëndrri e nusja kurrë nuk janë më pranë
sherrit sesa kur puthen. </span></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">«Prisni
vetëm sa të mbushet gruaja dhe të kënaqet burri.» Është çasti
kur i mbërthen hasharia, duke nxjerrë prap</span></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">ë
në pah xhindit egoist, vetanak, kryelartë, vrazhdësinë e
karakterit, brutalitetin e zemrën, me një fjalë egërsinë e
gruas. E kemi thënë: ajo është mace. </span></span></span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="background: transparent;">Femra
pa prehë, e bezdisshme, e provokon burrin; ajo e neverit, dhe e
trash nga koka; pa pushim, pa pushim, pa pushim! </span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Rusoi
ka gabuar, duke e porositur gruan e martuar t</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">ë
jetë e kujdesshme dhe e matur në marrëdhëniet me të shoqin. Një
grua nuk ka me thanë kurrë: Mjaft! - Këtë këshillë duhet ta
marrë burri për vete dhe të mos e çojë veten dëm. - </span></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">
sigurisht, femra me cip</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">ë,
e rezervuar, që vetëpërmbahet prej shpirtbutësisë, prej
largpamësisë, prej respektit për të shoqin dhe për vete, kjo
femër është një ideal hyjnor; por nuk është realitet. Realiteti
është pikërisht e kundërta. - I takon burrit që të
vetëpërmbahet, dhe të jetë gjithmon</span></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">ë
i denjë, i rreptë, ndryshe, e shoqja, duke e njohur dobësinë e
tij, do tallet me 'të dhe do ta kullufisë. </span></span></span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">
</span></span></span></span></span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Gruaja
është një kafshë e hijshme, por gjithsesi një kafshë. Është e
babëzitur për puthje si dhia për kripë.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Pse
mos me thanë të vërtetën, kështu siç është dhe siç e
mendojmë të gjithë, mbi seksin dhe ndikimin e tij? A duhet të
jetojmë gjithmonë si në një roman? A është legjitime që
shkrimtari, moralisti, të kultivojnë galanterinë, duke dhënë mbi
gjininë e bukur një dëshmi të rreme që, duke e çuar të riun në
gabim, i përgatit zhg</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">ënjime</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
të hidhura dhe fut mosmarrëveshje në familje?... Në këtë mënyrë
e nderojmë? Meqë gruaja zbutet nëpërmjet dobësisë së saj,
paaftësisë dhe sikleteve të saj, është e nevojshme me e ba me
ndejtë e përvuajtur duke kallëzuar pa falsitet qenien e saj të
vërtetë dhe prirjet e saj reale. Tekembramja, nuk ka përse ta ketë
frikë braktisjen: shumë më tepër ka përse të ketë frikë, pasi
e ka kapërcyer masën dhe është tejet e marrë.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Duhet
që ajo të ndjejë, në përkëdheljet më intime të dashnorit të
saj, të burrit të saj, se nuk ka të bëjë me një naiv dhe as me
një leshk</span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL"><span style="background: transparent;">o.
Ngaqë e pohoj pa frikë se, sado inat që mund të shkaktojnë këto
zbulesa tek të gjitha gratë, ato janë të gatuara në mënyrë kaq
të çuditshme sa, gjithë duke e përnjohur skepticizmin, e në rast
nevoje edhe energjinë e bashkëshortit: në thelb nuk se zemërohet
shumë; do të xhindoseshin sikur gjërat të ishin ndryshe.</span></span></span><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">
Gruaja nuk përbuz fare që t’i bëhet pak dhunë dhe madje të
përdhunohet. Ka një hipokrizi të madhe te romansierët, burra e
gra, kur përshkruajnë brutalitetin mashkullor dhe pafajësinë e
virgjëreshës së re që i jepet, natën e dasmës. Në nëntëdhjetë
martesa mbi njëqind, është burri budallai.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Nuk
ka egoizëm që është baras me atë femëror: i ëmbël, prerës, i
hollë si një shtizë e zhytur në vaj; një egoizëm prej artisti.
Gratë e njohin, dhe e fshehin; por kërko mirë, dhe do ta zbulosh.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Kjo
është histori natyrore. Kam takuar në jetën time disa gra të
mira. Dashuria që ato nuk mungonin së frymëzuari, në të ri, e të
bashkuara me stimën, ka bërë që unë të afeksionohesha
përzemërsisht. Bëhej fjalë me njerëz që edukimi, religjioni,
një kulturë e thellë, i kishin transformuar, pak a shumë si ato
kafshë që transformohen me dieta e kryqëzime. Këtij lloj femrash
mund t’i zëmë besë deri në një farë pike: por është
gjithmonë e mira me fjetë vetëm me një sy. Gruaja e mirë-edukuar
sillet si racat për të cilat kam folur dhe që, pasi e kanë
braktisur veten, kthehen si përpara.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span lang="sq-AL">Një
anë e virtytit femëror rrjedh nga mizoria: ana e femrës, që është
e babëzitur për mashkull, por që akoma më tepër i druhet dhe që
nxjerr nga këllëfi kthetrat para se të jepet. Në një epokë
virtyti familjar dhe moraliteti të ngritur publik, e gjithë kjo nuk
perceptohet. Gruaja është ruajtësja e virtyteve që ajo
përfaqëson. Një kritikë e tillë do rezultonte në atë rast
skandaloze. Prandaj, e kuptoj mirë përse është protestuar kundër
disa satirave të Etërve të lashtë dhe moralistëve. Por në
epokat e dekandencës, kur gratë, duke ndjekur rrjedhën, kthehen te
natyra e tyre shtazore, secili mundet me gjykue vetë mbi
korrespondencën pak a shumë të saktë të përshkrimit tonë.
Tash, kur Etërit e Kishës bubullinin kundër seksit, kishin nën sy
modele, siç i kemi ne nën sy, sot. Merrni gruan e haremit ose një
grua të lirë: është e njëjta gjë.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Kam
folur tepër mirë për gruan! Më vjen keq për këtë por nuk kam
portretizuar asgjë: kam përshkruar gruan ideale; është gjithmonë
ideale, gruaja, kur nuk është e keqe. Por kam përshkruar edhe
gruan normale. Dhe ne jemi nën normën.</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Book Antiqua, serif;"><span style="font-size: small;">Tregoni
kujdesin më të madh para se me dënue atë që kam shkruar mbi
bukurinë e grave. </span></span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br />
</span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><u><b>SHËNIME</b></u></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><b>PJESË
E PARË</b></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><i><b>PREMISA</b></i></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">1
Botimi, më 22 prill 1858, i veprës </span><span lang="sq-AL"><i>De
la Justice dans la révolution et dans l’Église</i></span><span lang="sq-AL">,
i kushtoi Prudonit një dënim dhe 4.000 franga gjobë dhe 3 vjet
burg (2 qershor). U dënua edhe botuesi </span><span lang="sq-AL"><i>Garnier</i></span><span lang="sq-AL">
dhe tipografët </span><span lang="sq-AL"><i>Burdier</i></span><span lang="sq-AL">
dhe </span><span lang="sq-AL"><i>Bry.</i></span><span lang="sq-AL">
Prudoni i iku ekzekutimit të dënimit duke u strehuar në Bruksel
(17 korrik), ku qëndroi, nën emrin </span><span lang="sq-AL"><i>Durfurt</i></span><span lang="sq-AL">,
deri më 1863. Në Francë, ndërkohë, debati mbi veprën e dënuar
përftonte tone të ashpra. Në polemikë ndërhynë edhe disa
feministe, që e kundërshtonin Prudonin për një konceptim të
trashë konservator të rolit të gruas. Kritika të egra i rezervuan
në veçanti, </span><span lang="sq-AL"><i>Juliette
La Messine</i></span><span lang="sq-AL">
(Zhylietë la Mesinë), romanciere, dhe </span><span lang="sq-AL"><i>Jenny
d’Héricourt</i></span><span lang="sq-AL">
(Zheni Herikur), ndjekëse e </span><span lang="sq-AL"><i>Saint-Simon</i></span><span lang="sq-AL">-it
(Sen Simonit); janë këto dy zonja të cilave, edhe pse pa u cituar
mbiemrin përsëgjati, Prudoni ua kushton “</span><span lang="sq-AL"><i><b>Pornokracinë</b></i></span><span lang="sq-AL">”,
një pamflet që doli në dritë, në një hartim të paplotë, vetëm
dhjetë vjet pas vdekjes së tij [botuar nga </span><span lang="sq-AL"><i>Lacroix</i></span><span lang="sq-AL">
(Lakrua), Paris 1875; një botim i ri, me hyrje dhe shënime të
J.-L. </span><span lang="sq-AL"><i>Puech</i></span><span lang="sq-AL">
(Pyesh), u shfaq në 1939, te </span><span lang="sq-AL"><i>Oeuvres
complètes</i></span><span lang="sq-AL">
(Ëvrë komplet – Vepra e plotë) </span><span lang="sq-AL"><i>de
P.-J. Prudon</i></span><span lang="sq-AL">
të botuesit </span><span lang="sq-AL"><i>Rivière</i></span><span lang="sq-AL">].
Vëllimet të cilave iu referohet Prudoni në tekst janë fejtoni
prej 196 faqesh i </span><span lang="sq-AL"><i>La
Messine, “Idées antiproudhoniennes”</i></span><span lang="sq-AL">
(Idee antiprudoniënë – Idetë antiprudoniane), dhe dy vëllimet e
</span><span lang="sq-AL"><i>d’Héricourt,
“La femme affranchi. Réponse à Michelet, Proudhon, E. de
Girardin, A. Comte et aux autres novateurs modernes”, Bruxelles</i></span><span lang="sq-AL">
1860.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">2
</span><span lang="sq-AL"><i>Barthélemy
Prosper Enfantin</i></span><span lang="sq-AL">
(1796-1864), dishepull i </span><span lang="sq-AL"><i>Saint-Simon</i></span><span lang="sq-AL">-it;
me vdekjen e këtij të fundit themeloi një shkollë që pati
karakter sekti religjioz, dhe që shumë shpejt u nda në dy rryma:
te më ekstremistja ai qe «papa» dhe «Ati» Enfantin.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><b>KAPITULLI
I PARË</b></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">1
Prudoni i referohet studimit të X dhe të XI të veprës së tij </span><span lang="sq-AL"><i>De
la Justice</i></span><span lang="sq-AL">
(Dë la Zhystisë – Drejtësia).</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">2
</span><span lang="sq-AL"><i>Auguste
Isidore Comte</i></span><span lang="sq-AL">
(Ogyst Izidor Kont) (1798-1857), mik dhe dishepull i </span><span lang="sq-AL"><i>Saint-Simon</i></span><span lang="sq-AL">-it,
iu largua në epokën e botimit të </span><span lang="sq-AL"><i>Politique
positive</i></span><span lang="sq-AL">
(Politikë pozitivë – politika pozitive-1824). Mes 1830-s dhe
1842-shit botoi veprën e tij më të rëndësishme, </span><span lang="sq-AL"><i>Course
de philosophie pozitive</i></span><span lang="sq-AL">
(Kur dë la filozofi pozitivë – Kursi i filozofisë pozitiviste),
ekspozim organik i filozofisë pozitiviste. Mbi raportet mes Comte,
Prudonit dhe Saint-Simon-it, shih mes të tjerash </span><span lang="sq-AL"><i>Leroy
M., Histoire des idées sociales en France, vëll. III, Paris 1954</i></span><span lang="sq-AL">.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">3
Shpallja, në shkurt të 1848-s, i Republikës së Dytë, fryt i
lëvizjes ku mori pjesë edhe Prudoni, u ndoq shumë shpejt në
Francë nga një involucion konservator. Në zgjedhjet e
drejtpërdrejta të Presidentit të Republikës në nëntor,
borgjezë, fshatarë e katolikë i siguruan tre të katërtat e
votave Lui Napoleon Bonapartit, nip i Napoleon Bonapartit, kandidat i
forcave të moderuara. Ky qe hapi i parë drejt restaurimit të
Perandorisë: më 2 dhjetor 1851, me një grusht Shteti, Lui
Napoleoni siguroi kontrollin e pushtetit dhe, më 2 dhjetor 1852, u
shpall perandor me emrin Napoleon III. Prudoni, që qe kundërshtar i
tij kokëfortë dhe që madje bëri për këtë arsye tre vjet burg
(1849-1852), botoi në 1852-shin </span><span lang="sq-AL"><i>La
Révolution sociale demontrée par le coup d’État du 2 décembre</i></span><span lang="sq-AL">,
vepër e dënuar rreptë nga Marksi në “18 brymeri i Lui
Bonapartit”.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">4
Aluzioni është për </span><span lang="sq-AL"><i>Gustave
Courbet</i></span><span lang="sq-AL">
(1819-1877), piktor, kryeshkollar i tendencës realiste, që pikturoi
në 1865-n Prudonin në një portret të famshëm (i ruajtur në
Paris, </span><span lang="sq-AL"><i>Petit
Palais</i></span><span lang="sq-AL">),
dhe që në pozicione prudoniane mori pjesë te Komuna e Parisit.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><b>KAPITULLI
II</b></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">1
Lindur më 15 janar 1809 në Besançon nga një fshatare dhe një
fuçibërës, Prudoni i kaloi dymbëdhjetë vitet e tij të para, siç
kujton ai vetë në një nga letrat e tij, «në fusha, herë në
punë të vogla fshati, herë duke kullotur lopët. Për pesë vjet
kam qenë bari».</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">2
</span><span lang="sq-AL"><i>Charles
Fourier</i></span><span lang="sq-AL">
(Sharl Furje) (1772-1837), një nga pararendësit e socializmit,
shkroi mes të tjerash</span><span lang="sq-AL"><i>
Le nouveau monde industriel</i></span><span lang="sq-AL">,
një vëllim të cilit bash Prudoni ia kuroi hartimin kur punonte si
tipograf. </span><span lang="sq-AL"><i>Fourier</i></span><span lang="sq-AL">
projektoi dhe realizoi organizimin e «</span><span lang="sq-AL"><i>falansterit</i></span><span lang="sq-AL">»,
shoqatë komunitare ku puna ndahej sipas prirjeve natyrore, e
konceptuar si bazë organizuese e shoqërisë së ardhshme. Mbi
falanserin, Prudoni shprehet edhe tek Pornokracia.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">3
Heroinë e mitologjisë greke, Atalanta përshfaqej si e pakalueshme
në garë: pasi i kishte mposhtur, ajo i vriste kundërshtarët e
saj. E famshme për zotësinë në vrap ishte edhe Kamila, luftëtarja
mitike e kënduar nga Virgjili tek libri VIII i Eneidës.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">4
</span><span lang="sq-AL"><i>Jean
Jacques Rousseau</i></span><span lang="sq-AL">
(Zhan Zhak Ruso) (1718-1778) botoi në 1762-shin </span><span lang="sq-AL"><i>Émile</i></span><span lang="sq-AL">-in,
vepër që konsiderohet manifesti i edukimit të ri. Në librin e
V-të, të titulluar «Virilitet», Ruso përshkruan Sofinë, nusen e
ardhshme të Emilit, kultura e vetme e së cilës duhet të jetë
studimi i «zemrës» së burrit, për t’i pëlqyer dhe për t’ia
bërë jetën e lumtur.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">5
Kuinti nga Smirne (ose </span><span lang="sq-AL"><i>Kuinto
Kalabro</i></span><span lang="sq-AL">),
poeti grek i shek. IV p.K., shkroi</span><span lang="sq-AL"><i>
Postmetriket</i></span><span lang="sq-AL">,
në 14 këngë.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">6
Abati </span><span lang="sq-AL"><i>Félicité
Robert de Lamennais</i></span><span lang="sq-AL">
(Felisité Robert dë Lamëné) (1782-1854), eksponent i rrymës
katolike të ultramondanizmit, prej 1830-s përkrahu me revistën
«L’Avenir» liberalizmin katolik. Tezat e tij ngjallën jehonë të
madhe dhe i vlejtën në 1832-shin një dënim zyrtar nga ana e
Gregorit XVI.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">7
</span><span lang="sq-AL"><i>George
Sand</i></span><span lang="sq-AL">
(Zhorzh Sand) (pseudonim i </span><span lang="sq-AL"><i>Armandine-Lucie
Aurore Dupin</i></span><span lang="sq-AL">,
1804-1876), shkrimtare romantike e famshme për veprat e saj (mes të
cilave Lélia, i 1833-shit), jo më pak sesa për dashuritë e saj të
përfolura (me </span><span lang="sq-AL"><i>Alfred
de Musset </i></span><span lang="sq-AL">dhe
</span><span lang="sq-AL"><i>Frédéric
Chopin</i></span><span lang="sq-AL">);
Daniel Stern (</span><span lang="sq-AL"><i>Marie
de Flavigny</i></span><span lang="sq-AL">,
kontesha e </span><span lang="sq-AL"><i>d’Agoult</i></span><span lang="sq-AL">,
1805-1876), romansiere dhe eseiste, e lidhur me </span><span lang="sq-AL"><i>Franz
Liszt</i></span><span lang="sq-AL">;
</span><span lang="sq-AL"><i>Albertine
Necker de Saussure</i></span><span lang="sq-AL">
(1766-1841), kushërirë e madame </span><span lang="sq-AL"><i>de
Staël</i></span><span lang="sq-AL">,
autore e shumë veprave me peshë të rëndësishme mbi mendimin
edukativ të Tetëqindës; </span><span lang="sq-AL"><i>François-Guillaume
Guizot</i></span><span lang="sq-AL">
(1787-1874), historian dhe politikan, eksponent i lëvizjes liberale
të moderuar: gruaja e tij e parë qe </span><span lang="sq-AL"><i>Pauline
de Meulan</i></span><span lang="sq-AL">,
mbi të cilën shkruan Prudon, në f. 77.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">8
</span><span lang="sq-AL"><i>François-Joseph-Victor
Broussais</i></span><span lang="sq-AL">
(Fransua-Zhozef-Viktor Brusé) (1772-1838), mjek, ndjekës i
«frenologjisë», një teori e përpunuar nga gjermani </span><span lang="sq-AL"><i>Franz
Joseph Gall</i></span><span lang="sq-AL">
(1752-1828), që lokalizonte emocione, pasione dhe elemente
karakteriale në zona të kafkës. E merr emrin nga Brusé teoria
(bruseizëm) që i konsideronte shqetësimet gastro-intestinale në
zanafillë të të gjitha sëmundjeve, dhe gjente tek ushunjëzat
kurën kryesore.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">9
Në mitologjiën greke, </span><span lang="sq-AL"><i>Shilla</i></span><span lang="sq-AL">
përshfaqej si një përbindësh detar me gjashtë qafa të gjata dhe
me gjashtë koka lehëse, secila me tri radhë dhëmbë.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">10
</span><span lang="sq-AL"><i>Nicolas
Boileau</i></span><span lang="sq-AL">
(Nikola Bualó), i quajtur </span><span lang="sq-AL"><i>Boileau-Despréau</i></span><span lang="sq-AL">
(Bualó-Desprë) (1636-1711), autor i famshëm për</span><span lang="sq-AL"><i>
Satires</i></span><span lang="sq-AL">
dhe </span><span lang="sq-AL"><i>Êpîtres</i></span><span lang="sq-AL">,
botoi në 1694-n satirën </span><span lang="sq-AL"><i>Contre
les femmes </i></span><span lang="sq-AL">(të
cilës i referohet Prudoni), ku dënonte evolucionin e zakoneve.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">11
Astronomi anglez </span><span lang="sq-AL"><i>John
Herschel</i></span><span lang="sq-AL">
(1792-1871), bir i sir </span><span lang="sq-AL"><i>William</i></span><span lang="sq-AL">,
zbuluesi i planetit Uran, qe në 1812-ën një ndër themeluesit e
një Shoqërie analitike që promovoi dhe favorizoi, me përkthimin e
veprave</span><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">
të matematikanëve francezë, përhapjen e metodës dhe të
përllogaritjes di</span></span><span lang="sq-AL">ferenciale
në algjebër. Pikërisht në 1831-shin u përkthye </span><span lang="sq-AL"><i>Traité
de Mécanique céleste</i></span><span lang="sq-AL">
(1799-1803) i </span><span lang="sq-AL"><i>Pierre
Simon de Laplace</i></span><span lang="sq-AL">
(1794-1827), me ftesën e </span><span lang="sq-AL"><i>Henry
Peter</i></span><span lang="sq-AL">,
lord i parë i </span><span lang="sq-AL"><i>Brougham</i></span><span lang="sq-AL">
dhe </span><span lang="sq-AL"><i>Vaux</i></span><span lang="sq-AL">
(1778-1868), deputet whigs, përkrahës i ngulmët i nevojës së një
edukimi shkencor të përgjithësuar, dhe i themelimit të
Universitetit të Londrës.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">12
</span><span lang="sq-AL"><i>Les
femmes savantes</i></span><span lang="sq-AL">
(1672), komedi në 5 akte dhe në vargje, është ndër më të
njohurat e Molierit (pseudonim i </span><span lang="sq-AL"><i>Jean-Baptiste
Poquelin</i></span><span lang="sq-AL">
(Zhan Baptist Pokëlen), 1622-1673); Prudoni ndalet përciptaz në
personazhet e tij në fq. 71-72.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">13
Këtu Prudoni e deformon një varg të </span><span lang="sq-AL"><i>Art
poétique </i></span><span lang="sq-AL">(1674)
të</span><span lang="sq-AL"><i>
Boileau</i></span><span lang="sq-AL">
(Bualó): «</span><span lang="sq-AL"><i>La
rime est une esclave et ne doit qu’obéir</i></span><span lang="sq-AL">»
[«Rima është një skllave që duhet vetëm me u bindë»].</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">14
Mbi temat e luftës që «prodhohet si një gjykim i bërë në emër
dhe për hir të forcës» Prudoni botoi në maj të 1861-shit veprën
</span><span lang="sq-AL"><i>La
Guerre et la Paix</i></span><span lang="sq-AL">.
</span><span lang="sq-AL"><i>Recherches
sur le principe et la constitution du droit des gens.</i></span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">15
</span><span lang="sq-AL"><i>Pentateukon</i></span><span lang="sq-AL">
është emri që i është dhënë 5 librave të parë të Dhjatës
së Vjetër: Zanafilla, Eksodi, Levitiku, Numrat dhe Deuteronimi.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">KAPITULLI
I TRETË</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">1
Miti i androgjinëve, nga të cilët për shkak të dënimit të
Zeusit rrjedhin dy gjinitë, ekspozohet nga Aristofani tek Banketi
(189 e) i Platonit.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">2
Shih shënimin 3 të kapitullit të dytë.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">3
Grua fisnike romake, grua e L. Tarkuin Kolatinit, Lukrecia vrau veten
(509 p.K.) pasi qe fyer në nder nga Seksti, i biri i mbretit Tarkuin
Mendjemadhi. Vdekja e saj ndezi revoltën kundër Tarkuinëve.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">KAPITULLI
I KATËRT</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">1
Në kapitullin VII («La Renaissance») të traktatit D</span><span lang="sq-AL"><i>u
principe de l’art et de sa destination sociale</i></span><span lang="sq-AL">,
botuar postum në 1865-n, Prudoni zbulon praninë e po kësaj
kontradikte në veprat e artistëve të Rilindjes italiane: «Nuk
është e mundur me ia refuzue një origjinalitet Raffaelo-s,
Michelangelo-s, Leonardo da Vinci-t, Tiziano-s, Correggio-s...
Virgjëreshat e Raffaello-s, që sigurisht nuk janë bija të
Afërditës, e aq më pak bija të pishmanit... Më pak hyjnore, më
njerëzore se perëndeshat e Olimpit, ato të frymëzojnë një
ndjenjë më pak të dëlirë se ajo e prodhuar nga statujat greke».
Më tutje, tek Pornokracia, Raffaello prezantohet si eksponent i
konceptimit të artit si riprodhim i idealit (shih f. 94). </span></span></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">2
A. Clavel, autor i </span><span lang="sq-AL"><i>Le
corps et l’âme, ou histoire naturelle de l’espèce humaine</i></span><span lang="sq-AL">,
shkroi edhe një </span><span lang="sq-AL"><i>Traité
d’éducation physique et morale</i></span><span lang="sq-AL">,
bot. Masson, Paris 1855: Prudoni i referohet, në veçanti,
paragrafit II të kapitullit I («Les races», ff. 13-21) të kësaj
vepre.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">3
Kiri II i Madhi (v. 558 p.K.) konsiderohet themeluesi i perandorisë
persiane. Lufta e Peloponezit (413-404 p.K.) u zhvillua mes Athinës
dhe lidhjes së qyteteve të Peloponezit të udhëhequra nga Sparta.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">4
André Hercule kardinal i Fleury (1653-1743), qe pretor dhe ministër
i Luigjit XV; nip i këtij të fundit, Luigji XVIII qe mbret i
Francës nga 1814-a deri më 1824-n, me intervalin e shkurtër të
Njëqind ditëve të Napoleon Bonapartit.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">5
Fitimtar mbi Romakët në 216-n p.K. në Canne, Hanibali me trupat e
tij bujti fill më pas, në Capua, para se të hidhej në pushtimin e
Romës: në ato «safalleqe», shkoi dëm rasti ushtarak i favorshëm
për ’të. </span></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">6
Mark Aurel Antoni, perandor nga 204-a në 222-shin me emrin
Eliogabalo, oshënar i zotit Diell, futi në Romë kultin sirian të
’tij.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">7
Gnostikët (Basilidi, Valentini, Bardesani, Karpokrati) përfaqësojnë
përpjekjen e parë për përpunimin e një filozofie të krishterë
që pajton Zbulesën me traditën filozofike heleniste. Rrymat
mistike të shekullit XVIII, për të cilat aludon Prudoni, qenë, në
Francë, ajo religjioze e jansenizmit, dhe ajo filozofike e
okazionalizmit; në Gjermani, ajo religjioze e pietizmit.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">8
Thomas Robert Malthus (1766-1834) botoi në 1798 të famshmen Sprovë
Mbi Parimin e Popullsisë, ku pohonte se, duke u prirë me u rritë
me një ritëm gjeometrik popullata, teksa me ritëm aritmetik të
mirat ushqimore, rreziku i zisë së bukës ishte gjithnjë e më i
mundshëm dhe e pa gjithmonë e më të domosdoshme që të ndërhynin
faktorë frenues si epidemitë, luftërat, kufizimet e lindjeve.
Kundër këtyre tezave Prudoni u shpreh disa herë dhe në mënyrë
të rreptë (</span><span lang="sq-AL"><i>Libri
i cituar më lart i Maltusit është një nga librat më të
rëndësishëm i të gjitha kohërave dhe është i përkthyer edhe
në shqip nga redaktori i këtij libri dhe i botuar po nga Shtëpia
Bt. “Helga’s Secrets”; në fakt ka mundësi të jetë e
kundërta e asaj që kanë theksuar teoricienët e majtë dhe, në
mënyrë totalisht të kundërt duket se e përdor teorinë
maltusiane si të lidhur me ‘pornokracinë’ edhe Prudoni: Maltusi
thoshte se nëse njerëzit nuk kontrollojnë difektin e këtij ligji
të shtrembër natyror i cili shkonte kundër egzistencës së
njeriut, atëhere </i></span><span lang="sq-AL"><i>nevoja
për ekzistencë do ta çonte atë drejt luftrave për sigurimin e
burimeve, varfëria do e çonte drejt epidemive dhe sëmundjeve, etj;
ndaj Maltusi i madh thoshte: kontrolloni lindjet në raport me
burimet natyrore e teknologjike të mirëqenies – shën. në kllapa
nga redaktori A.C</i></span><span lang="sq-AL">
).</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">9
Në 1836-n dolën dy vëllimet </span><span lang="sq-AL"><i>De
la prostitution dans la ville de Paris</i></span><span lang="sq-AL">,
</span><span lang="sq-AL"><i>considerée
sous le rapport de l’hygiène publique, de la morale et de
l’administration</i></span><span lang="sq-AL">,
e mjekut Aexandre-Jean-Baptiste Parent-Duchâtelet
(Aleksandër-Zhan-Baptist Paró Dyshatëlé) (1790-1836), për të
cilin Prudoni flet në Shtojcën e Propozicionit të Pestë të
kapitullit IV të </span><span lang="sq-AL"><i>Çfarë
është prona</i></span><span lang="sq-AL">?</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">10
</span><span lang="sq-AL"><i>Jean-Baptiste
Say</i></span><span lang="sq-AL">
(Saj) (1767-1832), ekonomist dhe burrë shteti, është autor i një
</span><span lang="sq-AL"><i>Traité
d’économie politique </i></span><span lang="sq-AL">dhe
i një</span><span lang="sq-AL"><i>
Cours complet d’économie politique pratique</i></span><span lang="sq-AL">,
ku sistemon doktrinën e shkëmbimit të lirë: Prudoni e sulmon duke
e përkufizuar «Hermes i ekonomisë, trismegjisti Say» në kapitujt
III dhe IV të </span><span lang="sq-AL"><i>Çfarë
është prona</i></span><span lang="sq-AL">?.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">11
Sistemi filozofik i René Descartes (Dekart) (1596-1650)
karakterizohet këtu si «spiritualizëm» mbi bazën e përkufizimit
të </span><span lang="sq-AL"><i>Victor
Cousin</i></span><span lang="sq-AL">
(Kuzë) (1792-1867): spiritualizëm është çdo filozofi që e
vendos ndërgjegjen në zanafillë të njohjes.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">12
</span><span lang="sq-AL"><i>Les
précieuses ridicules</i></span><span lang="sq-AL">,
komedi me një Akt e 1659-s, e para në kostum e shkruar nga Molieri,
i siguroi mbështetjen përfundimtare të monarkisë.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">13
</span><span lang="sq-AL"><i>Chansons
</i></span><span lang="sq-AL">të
poetit autodidakt </span><span lang="sq-AL"><i>Pierre-Jean
de Béranger</i></span><span lang="sq-AL">
(Beranzhé) (1780-1857), pjesa e parë e të cilave </span><span lang="sq-AL"><i>Vivandière</i></span><span lang="sq-AL">,
kontribuan në periudhën e Restaurimit me përforcue kultin e
Napoleonit, admirues i zjarrtë i të cilit qe Béranger. Në Hyrjen
e tij për botimin italian të veprës </span><span lang="sq-AL"><i>La
sorcière të Jules Michelet</i></span><span lang="sq-AL">
(cit. Shënimin 17 të Pjesës së dytë «Shënime dhe mendime»),
Franco Fortini e sintetizon kështu rolin e mitizuar femëror në
klimën politiko-kulturore franceze të shekullit XIX: «...e gjithë
Tetëqinda demokratike përshkohet nga figura e gruas luftarake,
amazonë, e gjirit të shpluar, krijesa e barrikadave, duart e të
cilës janë të zbehura, të mrekullueshme... mbi bronzin e
mitralozave/ përmes Parisit kryengritës, ose të një gruaje që
nuk është as nënë as bijë as grua por vetëm krijesë
maksimalisht e dëshirueshme, pra prej erosi e vdekjeje, që i shkul
bijtë nga nënat, vivandiera Carmen; prostitutë sublime,
</span><span lang="sq-AL"><i>tricouteuse</i></span><span lang="sq-AL">
për gijotinë, </span><span lang="sq-AL"><i>marseillaise</i></span><span lang="sq-AL">
për Hark Triumfi, </span><span lang="sq-AL"><i>petroleuse
komunare</i></span><span lang="sq-AL">»
(La strega, BUR Rizzoli, Milano 1977, f. 18).</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">14
Mund t’i shpëtoje shërbimit ushtarak duke iu drejtuar disa
sipërmarrësve të vërtetë, që siguronin një zëvendësues në
bazë të një shpërblimi. Figura e sipërmarrësit u zhduk kur
Prudoni ishte akoma gjallë; kurse mundësia ligjore e zëvendësimit
u zhduk në 1872-shin.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">15
Në një letër mbi spektaklet adresuar në 1752-shin </span><span lang="sq-AL"><i>Jean
le Rond d’Alembert</i></span><span lang="sq-AL">-it
(Alamberit) (1717-1783), Ruso mëtonte, kundër Enciklopedistëve, se
objektivi i teatrit nuk ishte dobishmëria morale, por kënaqësia.
Në Maksima dhe refleksione mbi komedinë, të 1694-shit,
</span><span lang="sq-AL"><i>Jacques-Bénigne
Bossuet</i></span><span lang="sq-AL">
(Busé) (1627-1704) pat folur kundër rreziqeve të teatrit, burim
korruptimi të zakoneve dhe shpirtrave. Prudoni shkroi se, në
periudhën kur punonte në tipografi, pikërisht «veprat e Bossuet,
e Bergier, etj., më kaluan nën sy; mësova nga këta mjeshtra të
mëdhenj ligjet e arsyetimit dhe të stilit».</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">16
</span><span lang="sq-AL"><i>Amable
Voïart Tastu</i></span><span lang="sq-AL">
(1795-1885), poeteshë me frymëzim lamartinian (</span><span lang="sq-AL"><i>Les
Oiseaux du sacre</i></span><span lang="sq-AL">,
1825), shkroi shumë vepra të destinuara për fëmijët. Mbi de
Meulan-ën, sh. shënimin 7 të kapitullit të dytë.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">17
Mike e </span><span lang="sq-AL"><i>Flaubert</i></span><span lang="sq-AL">-it
(Flober), </span><span lang="sq-AL"><i>Louise
Colet-Révoil</i></span><span lang="sq-AL">
(Kolé-Revual) (1810-1876), poeteshë dhe shkrimtare, botoi mes
tjerash </span><span lang="sq-AL"><i>Les
couers brisés</i></span><span lang="sq-AL">
dhe </span><span lang="sq-AL"><i>L’Italie
des Italiens</i></span><span lang="sq-AL">.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">18
E njohur në periudhën e Revolucionit si madame de Roland, </span><span lang="sq-AL"><i>Manon
Roland de la Platière</i></span><span lang="sq-AL">
(1754-1793) e bëri sallonin e saj një qendër të grupit zhirondin,
në rënien e të cilit, ajo u gijotinua. Tjetër sallon politikisht
dhe kulturalisht i angazhuar qe ai i </span><span lang="sq-AL"><i>Anne-Louise-Germaine
Necker de Staël-Holstein</i></span><span lang="sq-AL">
(1766-1817), autore e të famshmes </span><span lang="sq-AL"><i>De
l’Allemagne </i></span><span lang="sq-AL">(1810),
që aq shumë kontribuoi në përhapjen e romantizmit gjerman.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">19
</span><span lang="sq-AL"><i>Claude-Henri
de Rouvroy</i></span><span lang="sq-AL">
(Ruvrua), kont i Saint-Simon (Sen-Simon) (1760-1825), konsiderohet
themeluesi i socializmit utopist francez; në periudhën e fundit iu
përkushtua përpjekjes për të themeluar një krishterim të ri
(është e 1825-s </span><span lang="sq-AL"><i>Nouveau
Christianisme</i></span><span lang="sq-AL">
e tij). Në vdekjen e tij u themelua nga ndjekësit një shkollë
sen-simoniane që mori karakteret e një sekti religjioz, një pjesë
e të cilës u drejtua nga Enfantin. Në 1854-shin, pas rënies së
shpresave revolucionare të 1848-s, disa sen-simoniane themeluan
«Revue philosophique et réligieuse», që u botua deri më 1 janar
1859 (sh. shënimin e Pjesës së dytë).</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">KAPITULLI
I PESTË </span></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">1
Shih shënimin 11 të këtij kapitulli.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">2
Pirron Elidi (365-275 p.K.), themelues i shkollës skeptike:
pirronizmi është teoria që mëton pamundësinë për njeriun me e
mbrritë njohjen e të vërtetës dhe të mirës.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">3
Luigji Filipi I i d’Orléans, zgjedhur mbret gjatë revolucionit të
korrikut 1830-s, u rrëzua nga revolucioni i shkurtit 1848.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">4
</span><span lang="sq-AL"><i>Fantaisie</i></span><span lang="sq-AL">,
«fantazi», merr domethanien tek Romanticizmi, imagjinata krijuese,
e palidhur me realitetin, me skemat logjike; shprehje e një lirie
krijuese e ndryshme nga ajo e imagjinatës riprodhuese.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">5
Théophile Gautier (1811-1872), gazetar e romansier (romani më i
njohur i tij është Kapiten Frankasa); qe mes animatorëve të
rrethit të Rue du Doyenné, i lëvizjes romantike të vonë të
quajtur parnasjane. U përplas me Rembonë.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">6
Nominalistë u quajtën filozofët e Skolastikës mbështetës të
teorisë sipas të cilës universalja apo koncepti nuk ka realitet
përjashta mendimit, por është një shenj e predikueshme e disa
gjërave.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">7
Prudoni i referohet këtu punës së tij </span><span lang="sq-AL"><i>Théorie
de l’impôt</i></span><span lang="sq-AL">,
që kishte fituar çmimin e parë në një konkurs të organizuar nga
Kantori i Vaud-it, dhe që u botua në 1861-shin.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">8
</span><span lang="sq-AL"><i>Pierre
Leroux</i></span><span lang="sq-AL">
(Lërú) (1797-1871), socialist sen-simonian, themelues i gazetës
«Le globe», shkroi </span><span lang="sq-AL"><i>De
l’égalité, De la ploutocratie ou du gouvernment des riches. </i></span></span></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">9
I referohet «Bankës së popullit», që duhej të arrinte me
realizue lëshimin falas të kredive; e mbështetur mbi kolonat e
gazetës «Le représentant du peuple», e konkretizuar në 1849-n,
shumë shpejt Banka u zbulua si e pasuksesshme.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">10
Në Kolegjin mbretëror të Besançon-it Prudoni kishte hyrë në
moshën njëmbëdhjetë vjeçe; në 1831-shin, veç kësaj, punoi si
mësues në </span><span lang="sq-AL"><i>Kolegjin
Gray</i></span><span lang="sq-AL">.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">11
Në </span><span lang="sq-AL"><i>Ménilmontant</i></span><span lang="sq-AL">,
periferi pariziene, Enfantin-i kishte organizuar komunitetin e tij,
që u shprish pas një procesi në Gjykatën (e Assise), që u mbyll
me dënime të ndryshme.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">12
Prudoni përdor këtu termin </span><span lang="sq-AL"><i>guenon</i></span><span lang="sq-AL">
në kuptimin e dyfishtë të femrës së majmunit dhe të gruas së
përdalë.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">13
Vargu i cituar bën pjesë tek fabula Ujku dhe qengji, që përmbahen
tek libri, I-rë i Fabulave të </span><span lang="sq-AL"><i>Jean
de La Fontaine</i></span><span lang="sq-AL">
(1621-1695); edhe në pjesën e Parë të librit të 4-t të </span><span lang="sq-AL"><i>Çfarë
është prona?</i></span><span lang="sq-AL">
Prudoni citon, por më pak saktësisht, një varg prej njërës nga
Fabulat e </span><span lang="sq-AL"><i>La
Fontaine</i></span><span lang="sq-AL">.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="CENTER" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 4;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><b>PJESA
E DYTË</b></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><i><b>SHËNIME
DHE MENDIME</b></i></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">1
</span><span lang="sq-AL"><i>Jean-Jacques
Altmeyer</i></span><span lang="sq-AL">
(1804-1877), historian belg, shkroi mes tjerash një </span><span lang="sq-AL"><i>Cours
de philosophie de l’histoire</i></span><span lang="sq-AL">
dhe një </span><span lang="sq-AL"><i>Histoire
des communes flamande</i></span><span lang="sq-AL">;
të </span><span lang="sq-AL"><i>Heinrich
Cornaelius Agrippa</i></span><span lang="sq-AL">
prej </span><span lang="sq-AL"><i>Nettesheim</i></span><span lang="sq-AL">
(1456-1535), filozof, mjek e magjistar; Prudoni sjell më poshtë një
pjesë të marrë nga </span><span lang="sq-AL"><i>De
incertitudine et vanitate scientiarum</i></span><span lang="sq-AL">;
regjentja e Vendeve të Ulëta që përmendet këtu është </span><span lang="sq-AL"><i>Margerita</i></span><span lang="sq-AL">
prej Jorkut (1446-1503), grua e Karlit Sypatrembur, dukës së
Burgonjës.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">2
Aludohet për </span><span lang="sq-AL"><i>Traité
de l’éducation des filles</i></span><span lang="sq-AL">,
shkruar në 1689-n nga </span><span lang="sq-AL"><i>François
de Salignac de la Mothe-Fénelon</i></span><span lang="sq-AL">
(1651-1715), që Prudoni tregon se e njeh me themel: në të ri,
kishte lexuar veprat filozofike-religjioze të tij; te Pornokracia
citon (shih f. 150) edhe </span><span lang="sq-AL"><i>Les
aventures de Télémaque</i></span><span lang="sq-AL">
(1699), një roman edukativ i famshëm në historinë e pedagogjisë.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">3
Është një gjykim historik, veçantisht për </span><span lang="sq-AL"><i>Bona
Sforza</i></span><span lang="sq-AL">-n
(grua nga 1518 e </span><span lang="sq-AL"><i>Zigismond</i></span><span lang="sq-AL">
Plakut), </span><span lang="sq-AL"><i>Luisa
di Gonzaga</i></span><span lang="sq-AL">-n
(nuse në 1645-n e Ladisllavit të 4-t), </span><span lang="sq-AL"><i>dhe
Maria Casimira Lagrange de Arquien</i></span><span lang="sq-AL">
(që u martua me Jan Sobieski-n, nga 1676-a mbret i Polonisë falë
ndihmës së Luigjit të 14-të).</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">4
</span><span lang="sq-AL"><i>Pierre-Augustin
Caron de Beaumarchais</i></span><span lang="sq-AL">
(Bomarshé) (1732-1799), shkrimtar komedish të suksesshme (</span><span lang="sq-AL"><i>Barbier
de Séville, Mariage de Figaro</i></span><span lang="sq-AL">
– Martesa e Figaros), pësoi në 1770-n një seri procesesh dhe
grindjesh gjyqësore të bujshme me magjistratin </span><span lang="sq-AL"><i>Gowzmann</i></span><span lang="sq-AL">;
u mbrojt duke përmbysur në katër </span><span lang="sq-AL"><i>Mémoires</i></span><span lang="sq-AL">
e tij akuzën e gjykatësve të tij.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">5
Alberti i Saksoni-Koburg-Gotas u martua në 1840-n me Viktorian e
1-rë, mbretëreshën e mbretërisë së bashkuar të Britanisë së
Madhe dhe Irlandës; më shumë se Alberton, Viktoria mori parasysh
këshillat e lord Melborn dhe të Disraelit. Katerina e 2-të, grua e
carit Pjetri i 3-të, e rrëzoi këtë në 1762-shin dhe mori kurorën
e perandores së Rusisë, të cilën e ngriti në rangun e
superfuqisë. Për Semiramidën, në fund, mbretëreshën e Asirisë
dhe themeluesen e Babilonisë, legjenda nënvizon degjenerimin dhe
mizorinë. Prudoni i vendos këto gra mbi të njëjtin plan dhe, më
shumë se një gjykim historik, shpreh mbi ’to vlerësime
moraliste.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">6
Elizabeta e 1-rë, mbretëreshë e Anglisë (1558-1603), u mbiquajt
Virgjëresha për shkak të refuzimit të saj me u martue. Luçio
Domicio Aureli, perandor romak (270-275), shfronëzoi Ksenobian,
mbretëresha e Palmirës, dhe e vrau së bashku me këshilltarin e
saj të zotë Longinin.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">7
Bëhet fjalë për bashkëpunuesit e «Revue philosophique et
religieuse» (mbi ’të shih shënimin 19 të kapitullit të
katërt). Charles Lemmonier botoi aty </span><span lang="sq-AL"><i>Essai
sur la personnalité de Dieu</i></span><span lang="sq-AL">;
</span><span lang="sq-AL"><i>Charles
Fauvety, Aspirations vers une religion rationelle; Ange Guépin,
Esquisse d’une nouvelle théorie des fonctions
cérébro-intellectuelles;</i></span><span lang="sq-AL">
</span><span lang="sq-AL"><i>Léon
Brothier, Nécessité d’un dogme e Fondements de la certitude;
Charles Renouvier, La Trinité au point de vue philophique</i></span><span lang="sq-AL">;
dhe </span><span lang="sq-AL"><i>Ausonio
Franchi</i></span><span lang="sq-AL">
(pseudonim i Cristoforo Bonavino) një </span><span lang="sq-AL"><i>Défense
du Criticisme</i></span><span lang="sq-AL">.
Tek kjo revistë bashkëpunoi vetë Jenny d’Héricourt, me esenë
</span><span lang="sq-AL"><i>La
Bible et la question des femmes.</i></span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">8
</span><span lang="sq-AL"><i>Jules
Favres</i></span><span lang="sq-AL">
(1809-1880), avokat dhe burrë shteti republikan; </span><span lang="sq-AL"><i>Alphonse
de Lamartine</i></span><span lang="sq-AL">
(1790-1869), poet e shkrimtar, i famshëm për </span><span lang="sq-AL"><i>Méditations
poétiques</i></span><span lang="sq-AL">,
në 1848-n ministër i Punëve të Jashtme të qeverisë provizore;
Isaac-Moïse Crémieux, i quajtur </span><span lang="sq-AL"><i>Adolph</i></span><span lang="sq-AL">
(1796-1880), avokat, politikan i moderuar deri në grushtin e shtetit
të Luigj Napoleonit; </span><span lang="sq-AL"><i>Armand
Marrast</i></span><span lang="sq-AL">,
drejtor nga 1841-shi i gazetës «National»; </span><span lang="sq-AL"><i>Louis
Blanc</i></span><span lang="sq-AL">
(1818-1882), gazetar dhe historian socialist, që në qeverinë
provizore të 1848-s u përpoq të realizonte «</span><span lang="sq-AL"><i>Ateliers
sociaux</i></span><span lang="sq-AL">»,
dështimi i të cilave nxiti represionin e përgjakshëm të
qershorit; </span><span lang="sq-AL"><i>François
Arago</i></span><span lang="sq-AL">
(1786-1853), shkencëtar, në 1848-n ministër i Marinës.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">9
</span><span lang="sq-AL"><i>Belfagor</i></span><span lang="sq-AL">,
hyjni e traditës kananase, u transformua në demon nga tradita
biblike dhe letrare e perëndimit të krishterë. </span><span lang="sq-AL"><i>Kings-Charles</i></span><span lang="sq-AL">-at,
prej anglezit King Charles spaniel, janë një racë e veçantë
qensh.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">10
</span><span lang="sq-AL"><i>Taide</i></span><span lang="sq-AL">,
kurtizane egjiptase e shekullit të IV, qenkej konvertuar nga një
anakoret; </span><span lang="sq-AL"><i>Afra</i></span><span lang="sq-AL">,
edhe ajo kurtizane e shekullit IV, e konvertuar, u dënua me turrë
drush pranë Augsbourg, në Bavari.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">11
Prudoni i referohet fuqive afrodiziake dhe abortuese që i visheshin
të tharave të kantarideve dhe të agnokastit.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">12
Shumë janë anëtarët e familjes së Jussieu që studiuan botanikë;
bashkëkohës të Prudonit qenë Antoin Laurent (1748-1836), i njohur
për «klasifikimin natyral» i bimëve, dhe i biri Adrien
(1797-1853).</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">13
Emmer de Vattel (1714-1767), studiues zviceran i së drejtës, i
kujtuar edhe mes studiuesve që kishin analizuar luftën, në veprën
</span><span lang="sq-AL"><i>La
Guerre et la Paix</i></span><span lang="sq-AL">.
Vepra e apologjistit të krishterë </span><span lang="sq-AL"><i>Kuint
Septim Tetulian</i></span><span lang="sq-AL">-it,
e cituar këtu në mënyrë të pjesshme dhe të pasaktë, u shkrua
rreth 207-s.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">14
</span><span lang="sq-AL"><i>Confessions
</i></span><span lang="sq-AL">u
botuan vetëm pas vdekjes së Rusoit; romani </span><span lang="sq-AL"><i>Émile</i></span><span lang="sq-AL">
u rimor dhe u vazhdua në një roman të ri, </span><span lang="sq-AL"><i>Émile
et Sophie</i></span><span lang="sq-AL">,
që ngeli i pambaruar. </span><span lang="sq-AL"><i>Julie
ou la Nouvelle Héloïse</i></span><span lang="sq-AL">,
që Prudoni citon në f. 150, është i 1761-shit.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">15
Shën Jeronimit (347-420), At i Kishës, i detyrohemi mes të tjerash
botimin «Vulgata» të Biblës.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">16
Mbi Lukrecien shih shënimin 3 të kapitullit të tretë. Marta,
motër e Magdalenës dhe Lazrit, është, në Ungjill, simbol i jetës
aktive.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">17
</span><span lang="sq-AL"><i>Jules
Michelet </i></span><span lang="sq-AL">(1798-1874),
autori i famshëm i </span><span lang="sq-AL"><i>Histoire
de la Révolution française</i></span><span lang="sq-AL">
(e lëvduar nga vetë Prudoni në një letër datuese më 11 prill
1851), i pezulluar nga mësimdhënia në ’51-shin, dhe i përzënë
nga </span><span lang="sq-AL"><i>Collège
de France </i></span><span lang="sq-AL">vitin
më pas ngaqë kishte refuzuar betimin e besnikërisë ndaj
Perandorisë së Bonapartit, shkroi edhe një vepër mbi </span><span lang="sq-AL"><i>La
femme</i></span><span lang="sq-AL">
(1859); katër vjet më vonë, teksa Prudoni ishte i angazhuar me </span><span lang="sq-AL"><i>La
Pornocratie</i></span><span lang="sq-AL">,
nxori pranë botuesit </span><span lang="sq-AL"><i>Lacroix</i></span><span lang="sq-AL">
të Brukselit botimin e dytë të </span><span lang="sq-AL"><i>La
sorcière</i></span><span lang="sq-AL">
(Shtriga), një vepër e rivlerësuar kohët e fundit.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">18
</span><span lang="sq-AL"><i>François-Joseph
Talma</i></span><span lang="sq-AL">
(1763-1826), qe aktor i madh dhe organizues spektaklesh; tri gratë
të cilave iu referohet Prudoni qenë aktore të famshme të epokës
së Napoleon Bonapartit: </span><span lang="sq-AL"><i>Marguerite-Josephine
Weymer</i></span><span lang="sq-AL">
(George), </span><span lang="sq-AL"><i>Anne-Françoise-Hippolyte
Boutet</i></span><span lang="sq-AL">
(Mars), dhe </span><span lang="sq-AL"><i>Catherine-Joséphine
Rafuin</i></span><span lang="sq-AL">
(Duchesnois).</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">19
</span><span lang="sq-AL"><i>Karl
Grün</i></span><span lang="sq-AL">,
gazetar me prirje fourieriste: shkroi në 1845-n Lëvizjen sociale në
Francë dhe në Belgjikë, dhe qe përkthyes i Prudonit.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">20
Kornelia</span><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">,
fisnike</span></span><span lang="sq-AL">
romake bijë e Skipion Afrikanit, kujtohet për anekdotën e të
bijve Tiber dhe Gaj Grak të paraqitur si xhevahirë. Virgjinia,
virgjëreshë shumë e bukur, sipas legjendës, e futur nga Ap Klaudi
Deçemviri, u var në publik nga i ati, që kishte qëllim ta
shpëtonte kështu nga çnderimi.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">21
La Châtre, përpos që tregon qytetin kryesor të département-it të
</span><span lang="sq-AL"><i>Indre</i></span><span lang="sq-AL">
(</span><span lang="sq-AL"><i>Donjon</i></span><span lang="sq-AL">-i
i lashtë), mund të nënkuptojë në frëngjisht «tredhjen»:
dykuptimësia është e dukshme.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">22
Prudoni «harron» se autori i romanit </span><span lang="sq-AL"><i>La
femme de trente ans është Honoré de Balzac </i></span><span lang="sq-AL">(1799-1850),
që e botoi në 1831-shin. Është historia e Zhylisë, gruaja e
palumtur dhe e pakënaqur e kontit Viktor të Aiglemont. Për
Balzakun, mosha më e mirë për një grua është pikërisht
tridhjetë vjeçe, kur ajo arrin (është rasti për shembull i
Zhylisë) thantësinë fizike dhe pjekurinë e plotë.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">23
Asmodeu është një personazh demoniak që, në Librin e Tobias, të
Dhjatës së Vjetër, përpiqet të pengojë dasmën e Tobisë me
Sarën: përfaqëson demonin e kënaqësive të papastra.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">24
</span><span lang="sq-AL"><i>Jacques-Henri
Bernardin de Saint-Pierre</i></span><span lang="sq-AL">
(1737-1814), pararendës i Romanticizmit, autor i të famshmes</span><span lang="sq-AL"><i>
Paul et Virginie</i></span><span lang="sq-AL">,
kontribuoi me zhvillue shijen e natyrës, në veçanti tek vepra
</span><span lang="sq-AL"><i>Études
de la nature</i></span><span lang="sq-AL">.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">25
Edhe në këtë rast, si në lidhje me mbretëreshat e Polonisë,
Prudoni duket se bëhet zëdhënës më shumë i një tradite
skematike dhe kufizuese, sesa i një përkufizimi të përpiktë
historik: filozofia e Epikurit (341-270 p.K.) gjente qëllimin etik
të njeriut jo tek arritja e një kënaqësie nga çdo e drejtë dhe
virtyt, por në konkuistën e një paqeje të brendshme, ataraksisë,
e purifikuar nga pasionet dhe nga dhimbjet. </span></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">26
</span><span lang="sq-AL"><i>Albert
Dürer</i></span><span lang="sq-AL">
(1471-1528), piktor, gdhendës, teoricien i artit; </span><span lang="sq-AL"><i>Harmenszoon
van Rijn</i></span><span lang="sq-AL">
i quajtur </span><span lang="sq-AL"><i>Rembrandt</i></span><span lang="sq-AL">
(1606-1669); </span><span lang="sq-AL"><i>Claude-Adrien
Helvétius</i></span><span lang="sq-AL">
(1715-1758), mbështetës tek </span><span lang="sq-AL"><i>De
l’esprit</i></span><span lang="sq-AL">
(1758) i sensualizmit; </span><span lang="sq-AL"><i>Jean-François
de Saint-Lambert </i></span><span lang="sq-AL">(1716-1803),
shkrimtar që rrotullohej rreth zonës kulturore të
Enciklopedistëve.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">27
Fidias (fund i shek. V-të – shek. IV-t p.K.), skulptor athinas, i
detyrohemi për sistemimin urbanistik të Akropolit dhe të
Partenonit të Athinës.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">28
Siç dihet, </span><span lang="sq-AL"><i>Honoré
Gabriel Riqueti</i></span><span lang="sq-AL">,
konti i </span><span lang="sq-AL"><i>Mirabeau</i></span><span lang="sq-AL">-së
(Mirabosë) (1749-1791), një nga shefat e rrymës së moderuar të
Revolucionit, u akuzua për tradhti; </span><span lang="sq-AL"><i>Georges
Jacques Danton</i></span><span lang="sq-AL">
(1759-1794) vdiq në gijotinë, pasi u akuzua nga
</span><span lang="sq-AL"><i>Maximilien-François-Isidore
de Robespierre</i></span><span lang="sq-AL">
(1758-1794).</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">29
</span><span lang="sq-AL"><i>Armand-Jean
du Plessis de Richelieu</i></span><span lang="sq-AL">
(1585-1642), ministër i Luigjit XIII; </span><span lang="sq-AL"><i>Jean-Baptiste
Colbert</i></span><span lang="sq-AL">
(1619-1683), ministër i Luigjit XIV; </span><span lang="sq-AL"><i>Robert-Jacques
Turgot</i></span><span lang="sq-AL">
(1727-1781), kontrollor i përgjithshëm i Financave nën Luigjin XIV
(Prudoni shton më tej se qe tërë kombi që rezistoi ndaj Turgot:
në të vërtetë, reformat që ky çalltiste u penguan nga Oborri);
</span><span lang="sq-AL"><i>Nicolas
Fouquet</i></span><span lang="sq-AL">
(1615-1680), përgjegjës për Financat në periudhën e Luigjit XIV;
</span><span lang="sq-AL"><i>François-Michel
Le Tellier</i></span><span lang="sq-AL">,
markez i </span><span lang="sq-AL"><i>Louvois</i></span><span lang="sq-AL">
(1641-1691), ministër i Luftës dhe mandej i Punëve të Jashtme nën
Luigjin XIV; </span><span lang="sq-AL"><i>Jacques
Necker</i></span><span lang="sq-AL">
(1732-1804), ministër i Financave nën Luigjin e XVI.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">30
Tek </span><span lang="sq-AL"><i>Esprit
des lois</i></span><span lang="sq-AL">
(1748) të </span><span lang="sq-AL"><i>Charles-Louis
de Secondat</i></span><span lang="sq-AL">,
baron i </span><span lang="sq-AL"><i>Bréde</i></span><span lang="sq-AL">
dhe i </span><span lang="sq-AL"><i>Montesquieu</i></span><span lang="sq-AL">
(Monteskië) (1689-1755) dhe konceptimit të tij të sistemit
kushtetues iu frymëzua Kushtetuta franceze e 1791-shit. Gjykimi i
Prudonit mbi revolucionin e ’89-s përmbahet në </span><span lang="sq-AL"><i>Ç’është
prona?</i></span><span lang="sq-AL">:
«Flitet me entuziazëm të ekzagjeruar për revolucionin e lavdishëm
francez, për ndryshimin e institucioneve: gënjeshtër!
gënjeshtër!».</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">31
Është Kushtetuta që sanksionon, në 1799, diktaturën e Napoleon
Bonapartit, pas grushtit të Shtetit të 18 brymerit (11 nëntorit). </span></span></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">32
Magjistrat dhe politikan, Claude-Auphonse Delange (Delanzh)
(1797-1869) u emërua senator nga Lui Napoleoni, pas grushtit të
Shtetit. Qe ministër i Brendshëm në 1858-n, mandej i Drejtësisë
deri në 1863-shin. </span></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;">33
Gjatë mbretësisë së Luigjit XIV (Mbreti-Diell, 1643-1715), Franca
u angazhua në një seri të gjatë luftërash që, nëse i lejuan të
bënte zap Fiandrat, Franca Kontenë, dhe territore të tjera,
përfunduan duke zbrazur financat dhe burimet e saj.</span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">34
Libertinizmi qe një lëvizje filozofike me karakter antireligjioz
dhe antiklerikal që u afirmua në Francë në Gjashtëqindën.
Ekstensivisht, Prudoni e përdor këtu termin për të rrokur
«antiklerikalizmin» e Volterit (</span><span lang="sq-AL"><i>François
Marie Arouet</i></span><span lang="sq-AL">,
1694-1778), e Monteskjësë, dhe të Denis Diderosë.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">35
</span><span lang="sq-AL"><i>Anne-Honoré-Joseph
Dyveyrier</i></span><span lang="sq-AL">,
i quajtur Mélesville (1787-1865), magjistrat, shkroi më se 300
vepra teatrale, shumë prej të cilave humoristike dhe satirike. </span></span></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">36
Në shekullin e XIX, qyteti belg i </span><span lang="sq-AL"><i>Spa</i></span><span lang="sq-AL">-së
(territor i </span><span lang="sq-AL"><i>Liezh</i></span><span lang="sq-AL">-it)
përmendej për industritë dhe artizanatin e drurit. </span></span></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">37
Satira VI e </span><span lang="sq-AL"><i>Deçimo
Jun Juvenalit</i></span><span lang="sq-AL">
(c. 60-140) është një përshkrim i egër i veseve të grave;
Prudoni rimerr një frazë nga vargjet 58-59 («</span><span lang="sq-AL"><i>Quis
tamen adfirmat nil actum in montibus aut in/ spelumcis? Adeo
senuerunt Iuppiter et Mars?</i></span><span lang="sq-AL">»),
ku Juvenali ironizonte mbi banketet dashurore që Jupiteri e Marsi e
kishin zakon të kalonin te shpellat e maleve.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">38
Në fillimet e shekullit të XIX prostitutat dhe gratë e hedhura të
Parisit quheshin </span><span lang="sq-AL"><i>lorettes</i></span><span lang="sq-AL">,
prej emrit të lagjes </span><span lang="sq-AL"><i>Notre
Dame de Lorette</i></span><span lang="sq-AL">.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">39
Në gazetën «Office de la Publicité» Prudoni botoi artikujt
</span><span lang="sq-AL"><i>L’Empire
et la bohème, Mazzini et l’Unité italienne</i></span><span lang="sq-AL">
(7 shtator), që ngritën kritika dhe ndjenja kaq të thella (dukej
në fakt sikur mbështeste tezën që, siç po bënte Italia duke u
bashkuar, kështu duhej të bënte Belgjika, duke zgjedhur të
bashkohej me Francën) sa shtyu më 16 tetor një turmë
demonstruesish të manifestonin në </span><span lang="sq-AL"><i>rue
du Conseil </i></span><span lang="sq-AL">në
Bruksel, ku banonte Prudoni; për pasojë, ky e la Belgjikën për
Parisin. Në një letër të dy viteve më parë, adresuar avokatit
të tij </span><span lang="sq-AL"><i>Gustave
Chaudey</i></span><span lang="sq-AL">,
Prudoni shprehej mbi atë gazetë në këto terma: «E dini se kjo
fletushkë e mjerë ka një tirazh prej 17.000 kopjesh, dhe kur vë
dorë unë ka 100.000 lexues?»; dhe, në</span><span lang="sq-AL"><i>
La Guerre et la Paix</i></span><span lang="sq-AL">,
saktësonte akoma se bëhej fjalë për një «gazetë të vogël që
botohet në Bruksel dhe është krejt e panjohur në Paris». Mbi
«</span><span lang="sq-AL"><i>Étoile
belge</i></span><span lang="sq-AL">»
- që qe një nga gazetat liberale që e sulmuan artikullin e tij mbi
Garibaldin, dhe ku aksioni kryesor ishte </span><span lang="sq-AL"><i>Toussaint</i></span><span lang="sq-AL">,
një noter nga Brukseli - Prudoni shkroi në 1863-shin se e gjykonte
«pa asnjë opinion, megjithëse ishte më e shpërndara ndër të
gjitha, dhe megjithëse shtypej në 20.000 kopje. Thuhet se
financohet nga princat d’Orléans» (</span><span lang="sq-AL"><i>Du
principe fédératif et de la nécessité de reconstituer le parti de
la révolution, në Oeuvres complètes, bot. Rivière</i></span><span lang="sq-AL">
cit., Paris, 1959, fq. 192-193). </span></span></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">40.
Referimi të dielës nuk është i rastit. Ditës së pushimit, dhe
nevojës e shansit për të festuar të dielën nën «profilin e
higjienës dhe të moralit, të relacioneve familjare dhe qytetëse»,
Prudoni i kishte kushtuar në fakt një studim, </span><span lang="sq-AL"><i>Célébration
du dimanche</i></span><span lang="sq-AL">,
që fitoi një çmim special në një konkurs të çelur në 1839-n
nga Akademia e Besançon.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">41
Grua e Luigjit të VIII, Blanka prej Kastiljes (1188-1252) qe
regjente e mbretërisë si gjatë vogëlisë së të birit Luigji IX
(shën Luigji), ashtu dhe gjatë periudhës kur ky i fundit organizoi
të parën nga kryqëzatat e tij në Palestinë: pikërisht në
1250-n, në </span><span lang="sq-AL"><i>Mansourah</i></span><span lang="sq-AL">,
Luigji u mposht dhe u zu rob; pasi u lirua, qëndroi në Palestinë
edhe katër vjet të tjera.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div align="JUSTIFY" lang="sq-AL" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div lang="sq-AL">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote1">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote1anc" name="sdfootnote1sym">*</a><span lang="it-IT">
Në lat.: porne - prostituta. </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote2">
<div align="JUSTIFY" class="sdfootnote" style="widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote2anc" name="sdfootnote2sym">*</a><span lang="it-IT">*</span><span lang="it-IT">
V. </span><span lang="it-IT">Brancati,
</span><span lang="it-IT"><i>Il
bell’Antonio, </i></span><span lang="it-IT">Bompiani,
f. 50. Më sipër bashkëbiseduesi i protagonistit i referohet
faktit se një prostitutë, padrone e një bordelloje, ka shprehur
simpatinë për Duçen, duke thënë se do dhuronte dhjetë vjet nga
jeta e saj veç për të fjetur një natë me Mussolinin. </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote3">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote3anc" name="sdfootnote3sym">*</a><span lang="it-IT">**</span><span lang="sq-AL">
...siç vëren një kultivues i humorit të zi në Shkodër.</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote4">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote4anc" name="sdfootnote4sym">*</a><span lang="sq-AL">
Let</span><span lang="sq-AL">ër e
7 majit 1846.</span><span lang="sq-AL">
</span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote5">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote5anc" name="sdfootnote5sym">*</a><span lang="sq-AL">
N</span><span lang="sq-AL">ë</span><span lang="sq-AL">
kuptimin: t</span><span lang="sq-AL">ë</span><span lang="sq-AL">
devot</span><span lang="sq-AL">ë</span><span lang="sq-AL">
</span><span lang="sq-AL">në</span><span lang="sq-AL">
besimin fetar. (t</span><span lang="sq-AL">ë
gjitha shënimet me * janë të shqipëruesit)</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote6">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote6anc" name="sdfootnote6sym">*</a><span lang="it-IT">
Vini re se shoqëria ka edhe kuptimin e ortakërisë. Nga '</span><span lang="it-IT"><i>socio</i></span><span lang="it-IT">'
– ortak.</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote7">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote7anc" name="sdfootnote7sym">*</a><span lang="it-IT">*
</span><span lang="it-IT">Na
duket se trajta 'dhunti' e dhunon origjinën e fjalës nga folja 'me
dhanë'.</span><span lang="it-IT"> </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote8">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote8anc" name="sdfootnote8sym">*</a><span lang="it-IT">
Nga leksiku kishtar: provanon, fjalë e rrjedhur nga it. provvedere.
'Dio vede e provvede'. </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote9">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote9anc" name="sdfootnote9sym">*</a><span lang="it-IT">
Përzgjidhni rastësisht - neologjizëm i përkthyesit.</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote10">
<div align="JUSTIFY" class="sdfootnote" style="widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote10anc" name="sdfootnote10sym">*</a><span lang="it-IT">
Shportaret ju shisnin ushqime ushtar</span><span lang="sq-AL">ëve
gjatë fushatave rraskapitëse të luftërave të atëhershme.</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote11">
<div align="JUSTIFY" class="sdfootnote" style="widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote11anc" name="sdfootnote11sym">*</a><span lang="sq-AL">
Akt ekskluziv i regjistrimit dhe p</span><span lang="sq-AL">ërdorimit
të një shpikjeje i lëshuar nga shteti në përnjohje të
shpikësit. </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote12">
<div align="JUSTIFY" class="sdfootnote" style="widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote12anc" name="sdfootnote12sym">*</a><span lang="sq-AL">
Frenologjia: teoria e </span><span lang="sq-AL"><i>Gall</i></span><span lang="sq-AL">-it
(1758-1828) sipas t</span><span lang="sq-AL">ë
cilës çdo tipar i karakterit dhe çdo aftësi intelektuale shfaqen
përmes një protuberance në një pikë të caktuar të kafkës. E
krahasueshme me atë që thonë shahistët për “gungën e
shahut”. Megjithatë </span><span lang="sq-AL"><i>Gall</i></span><span lang="sq-AL">-i
tek vepra e tij themeltare </span><span lang="sq-AL"><i>Sur
le fonctions du cerveau et sur celles de chacune de ses parties</i></span><span lang="sq-AL">,
përdor termat kafkologji apo kafkoskopi. Fjala frenologji është e
</span><span lang="sq-AL"><i>Spurzheim</i></span><span lang="sq-AL">-it
dhe mandej e </span><span lang="sq-AL"><i>A.
Comte</i></span><span lang="sq-AL">-it.
</span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote13">
<div align="JUSTIFY" class="sdfootnote" style="widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote13anc" name="sdfootnote13sym">*</a><span lang="sq-AL">
Silfi: n</span><span lang="sq-AL">ë
mitologjinë gjermanike, emër qeniesh demoniake, përgjithësisht
banues n'ajrí, që tradita popullore i mbante të zotë me u
shkaktue të liga njerëzve dhe kafshëve. [nga lat. e Paracelsit
(shek. XII) s</span><span lang="sq-AL"><i>ylphus</i></span><span lang="sq-AL">,
shkurt. i lat. s</span><span lang="sq-AL"><i>ilvester</i></span><span lang="sq-AL">
' pyllësor'].</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote14">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote14anc" name="sdfootnote14sym">*</a><span lang="sq-AL">
Hir p</span><span lang="sq-AL">ërmbi
hirin, është gruaja e shenjtë dhe me cipë. </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote15">
<div align="JUSTIFY" class="sdfootnote" style="widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote15anc" name="sdfootnote15sym">*</a><span lang="sq-AL">
Parap</span><span lang="sq-AL">ëlqejmë
në çdo rast trajtën latine esencë, ndaj asaj shqipe 'thelb',
pasi nuk janë aspak të barazvlefshme: esenca është metafizike,
thelbi fizik.</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote16">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote16anc" name="sdfootnote16sym">*</a><span lang="sq-AL">
Kjo fjal</span><span lang="sq-AL">ë
jepet në këtë trajtë të njësuar siç e ka përdorur Xhojsi.</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote17">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote17anc" name="sdfootnote17sym">*</a><span lang="sq-AL"><i>
Lat</i></span><span lang="sq-AL">:
Vet</span><span lang="sq-AL">ë
fakti.</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote18">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote18anc" name="sdfootnote18sym">*</a><span lang="sq-AL">
Fjala shqipe q</span><span lang="sq-AL">ë
i afrohet më shumë kësaj është 'burrneshë', por 'burrnesha' ka
një konotacion të fortë stoik që '</span><span lang="sq-AL"><i>virago</i></span><span lang="sq-AL">-ja'
e Prudonit nuk e ka. </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote19">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote19anc" name="sdfootnote19sym">*</a><span lang="sq-AL">
</span><span lang="sq-AL"><i>Lat</i></span><span lang="sq-AL">.:
brenda dhe n</span><span lang="sq-AL">ë</span><span lang="sq-AL">n
l</span><span lang="sq-AL">ë</span><span lang="sq-AL">kur</span><span lang="sq-AL">ë</span><span lang="sq-AL">.
</span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote20">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote20anc" name="sdfootnote20sym">*</a><span lang="sq-AL">
Ai q</span><span lang="sq-AL">ë
fiton e merr përsipër një kontratë zbatimi. </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote21">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote21anc" name="sdfootnote21sym">*</a><span lang="sq-AL">
Po e japim n</span><span lang="sq-AL">ë
këtë trajtë: </span><span lang="sq-AL"><i>Iu
thaft</i></span><span lang="sq-AL"><i>ë</i></span><span lang="sq-AL"><i>
truri atij që i shkon mendja për keq</i></span><span lang="sq-AL">.
</span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote22">
<div align="JUSTIFY" class="sdfootnote" style="widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote22anc" name="sdfootnote22sym">*</a><span lang="sq-AL">
Mbiemri jepet n</span><span lang="sq-AL">ë
trajtë gegë, për shkak të përkimit me substantivin ‘etni’,
fjalë që e kanë marrë shumica e gjuhëve europiane. </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote23">
<div align="JUSTIFY" class="sdfootnote" style="widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote23anc" name="sdfootnote23sym">*</a><span lang="sq-AL">
</span><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">Ky
mbiem</span></span><span style="color: black;"><span lang="sq-AL">ër,
epitet bijohet nga Katilina, një politikan i Romës antike disa
herë kanditat për konsull, e konspirator i përbetuar ndaj
origarkisë së senatorëve. Këta i kundërvunë në fillim
Ciceronin (që shkroi e ligjëroi anti-katilinaret), pastaj
gjenerali Mark Petrei e vrau pranë Pistoias duke ia hedhur eshtrat
në lum... Gjuhën e kulturën latine Prudoni i ka si autodidakt. </span></span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote24">
<div align="JUSTIFY" class="sdfootnote" style="widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote24anc" name="sdfootnote24sym">*</a><span lang="sq-AL">
</span><span lang="sq-AL"><i>Lat</i></span><span lang="sq-AL">:
prej 'intellego': shquaj, v</span><span lang="sq-AL">ërej,
kuptoj, rrok me mendje, shoh, vëzhgoj. Këtu P., autor me
pretendime dialektike (të cilat ia vinte në lojë Marksi që e
njihte Hegelin n'origjinal) i mëshon kuptimit: rrok me intelekt. </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote25">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote25anc" name="sdfootnote25sym">*</a><span lang="sq-AL">
Si tua ket</span><span lang="sq-AL">ë
qejfi. (</span><span lang="sq-AL"><i>Libido</i></span><span lang="sq-AL">
merr statusin që ka sot, vetëm duke filluar me Frojdin). </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote26">
<div align="JUSTIFY" class="sdfootnote" style="widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote26anc" name="sdfootnote26sym">*</a><span lang="sq-AL">
K</span><span lang="sq-AL">ështu
kemi zgjedhur me e përkthye fjalën: représenter. Mendojmë se
është trajta më e afërt ndo i re-présenter (ri-paraqes), ndo i
vor-stellen (para-shtrim, para-vendosje). </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote27">
<div align="JUSTIFY" class="sdfootnote" style="widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote27anc" name="sdfootnote27sym">*</a><span lang="sq-AL">
Parap</span><span lang="sq-AL">ëlqehet
me u lanë origjinali pasi i referohet regjimit burbonik në Franë
dhe nuk ka si me pasë barazvlera në vende a gjuhë të tjera
europiane. </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote28">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote28anc" name="sdfootnote28sym">*</a><span lang="sq-AL">
</span><span lang="sq-AL"><i>Hotentot</i></span><span lang="sq-AL">-ë
quheshin popujt </span><span lang="sq-AL"><i>Khoi</i></span><span lang="sq-AL">
të Afrikës së Jugut. Pra: Afërdita e zezë. </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote29">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote29anc" name="sdfootnote29sym">*</a><span lang="sq-AL">*
</span><span lang="sq-AL"><i>Lat</i></span><span lang="sq-AL">.:
</span><span lang="sq-AL">Fakti
</span><span lang="sq-AL">është
shenjtërimi i saj.</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote30">
<div align="JUSTIFY" lang="en-US" style="page-break-inside: avoid; widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="color: black;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote30anc" name="sdfootnote30sym">*</a><span lang="sq-AL">
Është rasti i vetë Prudonit.</span></span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote31">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote31anc" name="sdfootnote31sym">*</a><span lang="sq-AL"><i>
Fr.</i></span><span lang="sq-AL">:
jet</span><span lang="sq-AL">ë
në bashkësi.</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote32">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote32anc" name="sdfootnote32sym">*</a><span lang="sq-AL">
</span><span lang="sq-AL">N</span><span lang="sq-AL">ë
Romën e lashtë, oshënarja që ruante zjarrin e shenjtë të
qytetit.</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote33">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote33anc" name="sdfootnote33sym">*</a><span lang="it-IT"><i>
Lat</i></span><span lang="it-IT">.:</span><span lang="it-IT">
p</span><span lang="sq-AL">ërse
qenka e vërtetë?</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote34">
<div align="JUSTIFY" class="sdfootnote" style="widows: 8;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote34anc" name="sdfootnote34sym">*</a><span lang="sq-AL">
Titull gjermanik i p</span><span lang="sq-AL">ërdorur
së pari në Perandorinë e Shenjtë Romake, i krahasueshëm me atë
të kontit. </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote35">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote35anc" name="sdfootnote35sym">*</a><span lang="sq-AL">*
</span><span lang="sq-AL"><i>Lat</i></span><span lang="sq-AL">.:
çdo mashkull q</span><span lang="sq-AL">ë
hap vulvën.</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote36">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote36anc" name="sdfootnote36sym">*</a><span lang="sq-AL"><i>
Lat.</i></span><span lang="sq-AL">:
pa Bakun dhe Cereren zvjerdhet Af</span><span lang="sq-AL">ërdita.
</span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote37">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote37anc" name="sdfootnote37sym">*</a><span lang="sq-AL"><i>
</i></span><span lang="sq-AL">N</span><span lang="sq-AL">ë
Greqinë e lashtë një grua e dhënë pas jetës së lirë, tepër
e rafinuar për nga mënyrat e sjelljes.</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote38">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote38anc" name="sdfootnote38sym">*</a><span lang="sq-AL"><i>
Fr.</i></span><span lang="sq-AL">:
gjegj</span><span lang="sq-AL">ës.</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote39">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote39anc" name="sdfootnote39sym">*</a><span lang="sq-AL"><i>
Lat</i></span><span lang="sq-AL">.:
në mënyrë të ngjashme. </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote40">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote40anc" name="sdfootnote40sym">*</a><span lang="sq-AL"><i>
Lat.</i></span><span lang="sq-AL">:
ligjin. </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote41">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote41anc" name="sdfootnote41sym">*</a><span lang="sq-AL">
Kafene ku këndojnë femrat. </span></span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote42">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote42anc" name="sdfootnote42sym">*</a><span lang="sq-AL">*</span><span lang="sq-AL"><i>
Lat.</i></span><span lang="sq-AL">:
mes të cilave.</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote43">
<div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote43anc" name="sdfootnote43sym">*</a><span lang="sq-AL">
Po e p</span><span lang="sq-AL">ërkthejmë
kështu </span><span lang="sq-AL"><i>'le
pied'</i></span><span lang="sq-AL">
për ta dalluar nga </span><span lang="sq-AL"><i>'la
jambe'</i></span><span lang="sq-AL">,
këmba e gjatë.</span></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div id="sdfootnote44">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;">
</span></span><div class="sdfootnote">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: Arial,Helvetica,sans-serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=28714044#sdfootnote44anc" name="sdfootnote44sym">*</a><span lang="it-IT">*</span><span lang="sq-AL"><i>
Lat.</i></span><span lang="sq-AL">:
zëri i popullit, zëri i zotit. (Po e tha populli, e ka thënë
zoti). </span></span></span>
</div>
</div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-44109151782744525942015-01-16T09:30:00.000-08:002015-01-16T13:18:47.184-08:00GJEGJE BAKALLIT MBI OPIUMIN E POPULLIT<div class="_5pbx userContent" data-ft="{"tn":"K"}">
<br />
Artikulli i pedagogut Bakalli mbi Islamin, bani xhiron e mediave
provinciale dhe të provincave mediatike. Ka disa mnyra me tërhekë
vëmendjen spektakolare kah spektakli, dhe komenti opinional i çastit
gazetaresk asht mnyra ma e cekët, dhe padyshim ma e shpejta. <br />
U
konsiderue Islami i prapranueshëm në Evropë. Dhe e ardhmja e Evropës, pa
Islamin të përfshimë. Bakalli përdori shprehjen "opium për popullin",
çka për nji çast na bani me mendue se asht leninist. Por, me sa dimë nuk
asht i tillë. Në kët pikë, artikullshkruesi nuk asht koherent. <br />
Ai
hedh poshtë fenë dhe mban nalt idenë e shtetit. Po shteti, ai i ndamë
nga feja që i pëlqekej, a asht modeli i frymës demokratike dhe
iluministe që Bakalli kujton se po mbron? Stalinizmi, nazizmi dhe
fashizmi kanë dalë nga shtetet dhe jo nga fetë. Ky asht fakt i
pakundërshtueshëm historik. Asht shteti ai që e vendos kolektivin mbi
individin, jo feja. Shteti asht gjithmonë ma piramidal se feja. <br />
A e njef Bakalli fenë? A e njef iluminizmin? Dhe a e njef islamin shqiptar?<br />
Cilido sociolog e din kontributin që ka pasë dhe ka ende besimi
musliman në mbrojtjen e identitetit kombtar të shqiptarve. Lëvizja
iluministe shqiptare, që njihet me emnin Rilindje Kombtare, ka pasë në
krye në mes dhe në fund të saj figura muslimane që jo vetëm nuk e kanë
përjashtue iluminizmin, por ka qenë prusat e tij për popullin shqiptar. <br />
Nse Islami nuk mund të pranohet në Evropë, at'herë i bjen se bakallistat janë kundër integrimit evropian të shqiptarve. <br />
Vetë iluminizmi nuk asht individualizëm mercenarist por i tillë
serviret sot, kur Evropa e ka dështue iluminizmin e vet, tue e shndrrue
tolerancën në nji mjet propagandistik, ku ajo me ndjet imperialist
dorovit dromca prej monopolit të saj të lirisë. Por a mundet me pasë
monopol ndërgjegja? A mundet dikush me ndërgjegje të plotë me hedhë
poshtë ndërgjegjen e tjetrit? A ka Bashkimi Evropian frymë iluministe?
Pa dyshim ata që kanë luftue për kët ide e kanë pasë, por ata që e
qeverisin kët rend shoqnor shum-kombsh, mendojnë ma shum për karrigen e
vet se për Voltaire-in. Evropa burokratike ka pasë nji politikë
kolonizatore dhe jo iluministe ndaj identieteve të saj periferike,
gjeografikisht brenda apo jashtë saj kjofshin ato.<br />
Po cili prej
iluministave të mdhej të Perëndimit asht tallë ndojherë me profetin, apo
me Budën e Krishtin? Asht shum e thjeshtë, sikur profeti të ishte i
pranishëm në kët botë të rrejshme, cili prej nesh nuk do t'donte me ia
ndi fjalën e tij? Cili dijetar nuk do ta ndjente si privilegj madhor
praninë e tij? A nuk do t'ishte profeti palë në bashkëbisedimin e
ndërgjegjeve?<br />
Cilët janë realisht palët në konflikt sot? <br />
Beteja
nuk asht mes Islamit e perëndimit. Ata që sulmuen redaksinë e të
përjavshmes Charlie ishin mercenarë të paguem, por mercenarë të paguem
ishin edhe satiristat. E gjitha u menaxhue nga spektakli në mënyrë
spektakolare, në mënyrë që e gjithë vëmendja të ishte edhe njiherë
qendërsynyese tek spektakli i pushtetit për spektatorët e vet. E
përjavshmja Charlie doli me 1 milion kopje, çka nuk i përgjigjet
kërkesës reale që kanë njerzit për te, por kërkesës spektakolare. <br />
Në fakt beteja asht mes narracionit dhe imazhit. Spektakli synon me i
"edukue" njerzit nëpërmjet imazhit, ky asht nji edukim i tipit "qeni i
Pavllovit" që synon kthimin e nënshtetasit spektator në nji robot të
komandueshëm, pa jetë të vetën të përditshme, pos asaj të prefabrikueme
nga pushteti për te. <br />
Islami n'esencën e vet, asht për jetën e
përditshme, pra rezulton antispektakolar. Nuk asht i bazuem tek imazhi.
Nuk pranon idhujtrina, viça të artë, as mekanizmat libido/histerike të
kulturës spektakël/spektator. Islami nuk pranon mafiokraci, nuk njef
ndëmjetsues mes Krijuesit dhe krijesës. Në këtë kuptim, individualizmi
islam asht humanizëm. <br />
Islami asht nji prej narracioneve ma të mëdha
të njerzimit, dhe edukimi që ai i propozon njerzve ka nji moral, se çdo
histori duhet ta ketë nji moral, dhe morali i çdo historie asht kuptimi
i saj. Nse ne i kundërvemë nji narracioni të cilin s'e kemi ndëgjue
deri në fund, nji imazh karikatural ku pandehim se karikaturizojmë atë
narracion, at'herë kjo tregon se vetëm njohja jonë e historisë në fjalë
asht karikaturale, por jo dhe historia në fjalë. <br />
Të tanë
narracionet e mdha, në fillim janë periferike dhe establishment-i ka
frikë prej tyne, mbasi nuk asht gadi me e ndëgjue fjalën e tyne, e cila
në mënyrë instintive iu duket ligj. Narracionet e mdha janë në krye të
herës underground, dhe mjafton me kujtue të krishtenët e parë, që i
tregojshin parabolat e Krishtit në heshtjen e katakomeve romake. Edhe
ata konsideroheshin fanatikë dhe rrezik për rendin romak, rend i cili
ishte në shkërmoqje e sipër, jo për shkak të lulzimit të narracionit
kristian, por për arsye të mbrendshme të kalbjes së vet, për shkak se e
kishte shterrue energjinë e vet histori-bamse. Sigurisht që mbasi del
nga dimensioni underground, narracioni i madh, tashma në pozitat e
fitimtarit, i persekuton narracionet e tjera. Ky kje edhe rasti i
krishtnimit që u ba fé zyrtare, dhe sulmi ndaj narracioneve të tjera
kulmoi me mbylljen e akademisë së fundit platonike nga Justiniani ilir
në vitin 529. Por a asht ky rasti i Islamit? A asht Islami nji në
konditat me i përndjekë narracionet e tjera?<br />
Jo, nuk asht. Të paktën
Islami evropian asht underground. Shihet me racizëm. Qarku i shkurtë
pavllovjan e bashkëshoqnon ate me ngjyrën e zeshkët ose të zezë të
lkurës. Aq sa muslimani i bardhë asht përjashtim dhe lyp kaptim të
veçantë me u shenjtue gjuhsisht. Për Islamin vetë kto gjana janë të
pakonceptueshme, por jo për idenë që ka spektatori mediokër për 'të.<br />
Të kthehemi tek Shqipnia. Ne jemi jo vetëm nji nga shembujt, por modeli
i bashkëjetesës fetare. Për mendimin tem kjo vjen ngaqë tek ne asht
akoma i gjallë dimensioni "popullor" i popullit. Ata që shohin me
monoklin borgjez popullin tonë e shofin kët si nji sindrom katundarie.
Por ky asht ekuilibër njerzor, që s'pyet për viruset spektakolare të
stinës. Asht e vshtirë me gjetë popuj popullorë mbrenda Evropës së
bashkueme, dhe ata pak që janë të tillë konsiderohen si popuj jevgj.
Populli, n'urtinë e vet, i pranon diferencat dhe diversitetet. Populli
nuk e shef të ndryshmin si diversant, siç e shef pushteti ideologjik.
Madje në prralla i ndryshmi shihet prej popullit si mbartës i virtytit
dhe shpesh ka bekim hyjnor. Kurse të ashtuquejtunat mediat e lira, nuk i
pranojnë diversitetet siç janë. Ato i armatosin diversitetet. Për
arsyen e thjeshtë se duen me krijue vëmendje artificiale. Në antitezë me
këtë premisë të prefabrikueme pej vetë tyne mediat propozojnë "parajsën
e tyne artificiale". Nji botë ku jetohet në të tashmen e përjetshme, ku
grueja nuk plaket kurrë, po mbetet "pjeshkë" tanë jetën, kjo edhe falë
ndërhyrjes teknologjike tek vet trupi i saj. Kjo "parajsë artificiale"
si ideal mediatik asht opiumi i vërtetë i popullit. Mediat janë
inkuzitorët e rij. Tek figura e opinionistit spektakolar, ideologu dhe
kleriku janë shkri në nji. Ksodore pushteti ka krijue shërbyesin e vet
ideal, njeriun e aparencës, perceptimbamsin, opinionbamsin, i cili asht
njiherit edhe tregtari dhe i tregtuemi, shitësi dhe i shituni.
Demokracia spektakolare asht nji finestra finta. Nuk asht dritare e
vërtetë, nuk ka nji komunikim nga mbrenda-jashtë. Asht nji dritare e
pikturueme mbi nji mur të padepërtueshëm. Në kët pikturë disa rrinë në
qendër, e kta janë ma të ngërdheshunit, të tjerë rrinë anash, e kta
bajnë si disidenta. <br />
Kritika e spektaklit ka lindë dhe asht zhvillue
pikërisht n'atë Paris që sot asht epiqendër e këtij spektakli, pra
periferi e fjetun e kritikës së tij. <br />
Shqiptarët nuk kanë pse ndahen
në tifozlleqe boshe siç mund të rezultojnë nga premisat bakalliane, por
u tokon atyne ma parë se gjikujt tjetër me kenë ndërmjetësit e dy
mendsive, perëndimores dhe lindores, me kushte që ma parë t'i kenë
kuptue mirë të dyja. Me kusht që ta bajnë kët tue u nisë prej dijes së
tyne popullore dhe esencës njerzore, e jo prej opinioneve të importueme
pa doganë. Ajo çka shum opinionistë të dështuem e shofin si kompleks,
asht në fakt nji privilegj i madh historik. Me lindë shqiptar don me
thanë me kenë nji mediator i natyrshëm mes vetë Orientit dhe Oksidentit.
Mes kulturës së vendueme ciklike dhe kulturës shëtitëse empirike. Me
kenë madje ndërmjetës mes vetë Oksidentit dhe Oksidentit.<br />
Kush nuk e kupton këtë, s'e kupton randësinë e momentit historik.<br />
Islami asht n'Evropë qysh në shekullin e VIII dhe nse evropianët s'e kanë pranue halà, kjo tregon sa tolerantë janë ata.<br />
<br />
A. C. </div>
Unknownnoreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-28714044.post-57929281320403747372014-12-29T09:10:00.002-08:002014-12-29T09:10:43.888-08:00 Intervistë imagjinare me Skënder Drinin<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://2.bp.blogspot.com/-6YlX0kBmdhI/VKGLASe9xWI/AAAAAAAAAno/eXZTO-JmueA/s1600/skender_drini.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="http://2.bp.blogspot.com/-6YlX0kBmdhI/VKGLASe9xWI/AAAAAAAAAno/eXZTO-JmueA/s1600/skender_drini.jpg" height="260" width="320" /></a></div>
<br /><div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">-
Cilin libër kishe me marrë me vedi në udhtimin e fundit?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Komedinë
njerëzore të Balzakut.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Po
Komedinë Hyjnore?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Të
gjithë jetën time u mundova të njoh njerëzit, dhe dua ta vazhdoj
përpjekjen, meqë jetën s'e vazhdokam dot.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Po
me Komedinë njerzore a njohim ma mirë komedinë si zhanër apo
njerzimin si fabrikë komedish?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Njerëzimi
është komik. Kurse njeriu në vetminë e tij është thelbsisht
tragjik. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Po
Balzaku? </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Balzaku
duke qenë njeri dhe njerëzim njëkohësisht është tragji-komik.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Ju
nuk besoni në jetën e përtejme?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Unë
besoj te jeta ime. Te ata që e duan jetën. Jeta e përtejme në
ekzistoftë ka për të qenë me detyrim e përcaktim metafizik, pra
jo e imja.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Kshtu flet ekzistencialisti.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Po flasim p</span></span><span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;"><span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">ë</span></span>r jet</span></span><span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;"><span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">ë</span></span>n si ekzistenc</span></span><span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;"><span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">ë</span></span>, jo p</span></span><span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;"><span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">ë</span></span>r jet</span></span><span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;"><span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">ë</span></span>n biologjike. </span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Pse
ky sens pronësie, te një njeri që s'beson tek prona?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Jeta
ka pronësi. I përket të zotit qysh në lindje, madje edhe para se
të lindi. Nuk kemi tjetër përpos kohës, brenda të cilës jeton
edhe i pastrehu, thotë një Makiavel spanjoll.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Pse
dështoi Rilindja kombëtare?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Sepse
poetët nuk e bëjnë dot shtetin. Makiaveli thotë më jepni shtetin
dhe t'ju bëj kombin. Grekët e bënë kombin duke u nisur nga
shteti. Ne jemi kombi më i vjetër në Evropë dhe nuk e kemi bërë
akoma shtetin.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">-
Jemi komb i ndamë. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Ne i
kemi mësuar të tjerët si të na ndajnë. Kshtu kemi ndarë
mjerimin.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">-
Përkthimi?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Shkrimtari
nuk duhet të përkthejë. Do të gjendet vazhdimisht nën çekanin e
stilit të tjetrit. Kjo është fatale për stilin e tij.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">-
Kshtu asht nse e konsiderojmë përkthimin punë në kuptimin
marksist. Por stili asht në gjak. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Atëherë
përkthimi ia hollon gjakun shkrimtarit.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Po
Noli?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Nolin
e shpëtoi muza dhe muzika. Ai përktheu shqip në një kohë që
s'dihej a do të kishte Shqipëri. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- E
pshtoi Faiku!?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Faiku
ishte një dendi, tepër gjenial që t'ia dinte vlerën punës. Ishte
Noli që, me punë, e shpëtoi vizionin e Faikut.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Po
tash a kemi Shqipni?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Tashti
nuk jemi pa gjë. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">-
Kongresi i '72shit vendosi nji shqipe ku nuk pasqyrohet ma shum se
çereku i kombit e letërsisë sonë. Kushdo që s'asht i zoti i ksaj
gjuhe konsiderohet katundar. Lasgushi refuzoi ta firmoste me
shprehjen "unë nuk e firmos këtë kartë palaçosh". Çka
asht nji gjuhë që s'e ka bekimin e poetit?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Kongresi
vendosi drejtshkrimin. Të jeni të sigurt se mos të ishte bërë
asokohe, edhe tani pa drejtshkrim do të ishim. Shqipja nuk ka fund
as ka pse të ketë.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Po
gegnishtja? A asht nji shqipe tjetër?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Asnjë
nga lëvruesit e sotëm të gegnishtes s'më ka bindur, deri kur
lexova një përmbledhje me poezi të Ledia Dushit. Gegnishtja është
shqipja e poezisë.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Nji
shkrues me të cilin baj debat prej vitesh, kur ishte mysafir i nji
familje arbëreshe në Romë, u mundue t'iu msonte atyne
drejtshkrimin zyrtar, harronte se atyne s'iu ngjisnin "ç-ëhat"
e "xh-ëhat", dhe shkurt la namë, tue u ba mysafir
arrogant dhe i bezdisshëm, shkurt "zyshë".</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Poezia
e arbëreshëve është më e pastër dhe më e pasur se çdo
shkollë. Domethënë është shkollë më vete, ku ne mund të hyjmë
si nxënës e jo si mësues. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">-
Njiherë nji mik i përbashkët po ankohej se poetet shqiptare nuk
kanë gjoks. Juve i njihni ato. A mund të na e konfirmoni këtë
konstatim?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Do
t'i pyes njëherë a kanë gjoks, se të them të drejtën gjithë
këto vite nuk më ka shtyrë kurioziteti t'i shoh në këtë aspekt.
</span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">-
Juve jeni socialist?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Jam
realist. Në leximet e mia të pafundme nuk kam gjetur inteligjencë
më të kulluar se Engelsi. Në luftën e dytë botërore do t'isha
antifashist, ergo i majtë.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">-
Juve jeni antiklerikal. Si Migjeni. Tregojnë se Milloshi i tallte
murgeshat kur i shifte kah kalojshin para Kafes së Madhe.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Antiklerikal
janë vetë klerikët. Unë jam shkrimtar. Kam vizionin tim. Nuk i
duroj atavizmat. Migjeni ishte modern. Kthjellësia e tij mendore
akoma na e tërheq vëmendjen nga problemet reale. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Po
fjalët e Migjenit a duhen marrë tekstualisht, apo si metafora?
Mjerimi për të cilin flet ai nuk shkulet kurrë ngaqë asht ma
shpirtnor se ç'e imagjinojmë. Debati i vjetër forma apo
përmbajtja? Cila e përcjell tjetrën...? A mund të thomi se janë
e njejta gja?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Nuk
janë e njëjta gjë. Migjenin e marrim tekstualisht se ai tekst ka
lënë. Përmbajtja është limfa. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">-
Njiherë jam prishë me nji shok vetëm se ju kam konsiderue pjesë e
shkollës së sotme shkodrane. Juve nuk ishit as katolik dhe as
shkodran, e kjo e çoi në qark të shkurtë lexuesin e ish-shokun
tem.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Mund
të më kenë marrë për antikatolik e antishkodran, por letërsia
ime e pasqyron artistikisht Shkodrën me të gjitha dritë-hijet e
saj. Me realizëm. Këtu është vendosur pjesa më e mirë e jetës
dhe e letërsisë sime. Sakrifica ime... dhe sacrum facere domethënë
të bësh diçka të shenjtë.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">-
Shkodra i ka dhanë kaq shum letërsisë kombtare sa më duket
absurde që në gjuhën e quejtun letrare, nuk pranohet as
paskajorja, kjoftë edhe për hir të Shkodrës?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Paskajorja
është një kalë troje, ajo e merr kalanë nga brenda, po hyri ajo
shkatrrohet standarti. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">-
Juve keni qenë aktiv në ndërtimin e socializmit. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Kam
punuar. Koha vetëm i ka konfirmuar idetë e mia. Koha korrigjon
vetveten. Idetë mbesin. Puna vazhdon.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Kam
bindjen se njeriu nuk mund të ndërtohet, po u mundove me e ndërtue
(me inxhenieri sociale), e shkatrron. Duhesh me i krijue kushtohet që
ai me ndërtue veten.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Njeriu
ndërtohet. Nuk ndërtohet me baza ideologjike, por me baza
humaniste. Pra me bazat që ka vendosur vetë njeriu. Paqja ndërtohet
mbas luftës. Humanizmi nuk është anarkizëm. Energjitë e
pakanalizuara nëpërmjet punës, ato po, janë destruktive.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Po
liria?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Liria
është alibia që ka i ligu për të shtypur të dobtin. Ç'është
një vend që të jep liri, po nuk të jep punë??!</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Po
sikur kafshët të lexojshin cili do të ishte shkrimtari i tyre i
preferuem?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Xhek
London. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Ma
parë se Ezopi apo La Fonteni?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Edhe
më parë se Anderseni. Londoni nuk shkruan alegori. Kafshët e tij
janë kafshë, nuk janë njerëz të maskuar. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Nuk
keni qenë kurrë purist në gjuhë? Përkundër trendit të kohës.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Si
mund ta konsideroj turke një fjalë që shqipja e ka përvetsuar
prej 500 vjetësh. Apo sllave një fjalë që e përdorim që nga
mesjeta. Imagjinoni sikur të gjitha gjuhët të eliminonin huazimet,
do të mbeteshin më lakuriq se mbreti i Andersenit. Këta që duan
t'ia ndërrojnë emrin Velipojës e gjoja t'ia shqipërojnë,
kujtojnë se historia arnohet. Se kështu e kanë edhe formimin, me
arna gjithandej. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">-
Jeni shahist shum i fortë, pavarsisht se lueni pa mbretneshë, dhe
në nji moment të caktuem kemi pasë bindjen se sikur të pranojshit
me luejtë me damë juve do t'ishit i nivelit kombtar. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Jam
koherent me filozofinë time. Pa damë. Ka që lozin pa tabelë, ka
që lozin mendsh, unë loz pa damë. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Më
kanë tregue se njiherë, në Shkodër, te nji klub i sheshit "Dy
Prilli" besoj, dikush, nji stjuardesë ju asht afrue mbasi ka
zbritë nga nji makinë lukzose dhe ju ka dorzue nji çantë me togje
dollarësh amerikanë. Me fjalët: kto janë për ju zoti Drini. Juve
nuk i pranuet!? A ju ngacmoi kureshtja prej kujt vinin? Mos ishte
nderim për nji favor të vjetër? Kjo bani xhiron e rretheve letrare
dhe të gjithë thoshin pse s'i mori të m'i jepte mue.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">I
thashë se kur të kem nevojë mund t'i marr, por për momentin nuk
kisha nevojë. Nuk e vrava mendjen se nga "më" vinin. Këto
janë gjëra që ndodhin nëpër librat e mi, dhe jam i familjarizuar
me 'to. Jeta krijuese të familjarizon me të gjitha të mirat e të
këqijat, e realisht këto s'kanë pse të ndodhin më. Mund të
rrinë edhe në raftin e mundësive dhe ne s'na prish punë. Sa për
reagimin e rretheve letrare, këto janë engletisje. Ai që do t'i
zgjidhë hallet nuk pret një çantë nga qielli, e edhe po i ra ajo
çantë, nuk ka për t'i zgjidhur falë hapjes së saj. Hall problemi
e hall zgjidhja. U kthye në thashethem kjo ndodhì, në engletisje
provinciale. Edhe unë kam engletisjet e mia. Askush s'di të
engletiset më mirë e më bukur se asketi. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">-
Cili asht kryekushti për me pasë letërsi të madhe?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Duhet
një epokë e madhe, një gjuhë të cilën e tashmja e kthen në
madhështore. A mbase është gjuha që ia jep madhështinë së
tashmes. Probleme të mëdha sociale. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Po
kshtu i bjen që Afrika me pasë shkrimtarët ma të mdhej?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">I ka,
por thjesht nuk e ka kuptuar akoma. Nuk u është zgjuar gjuha akoma.
Nuk e dijnë ende sa madhështore është Afrika. Afrika e shenjtë!</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">- Për
kontributin në fushën e letrave, përpos çmimeve dhe mirënjohjeve
të tjera, shkodranët dishrojnë me ju dhanë lavdin "shkodran
i vjetër". </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Jam
shkrimtar shqiptar. Kurrë s'i kam bërë kortë Shkodrës, as
Shkodra s'më ka bërë lajka. Nëse Shkodra ma respekton veprën,
unë me vepër e kam respektuar. Migjeni e ka quajtur Shkodrën
dashnorja e moteve, dhe nëse Shkodra m'i ka hedhur ndonjëherë
sytë, unë e kam dashur atë me vesh, me dëgjim, dhe me kriter, me
kritikë. Dhe me nuhatje sigurisht. Jam një dashnor realist.
Ndonjëherë dhe e kam prekur, ndonjëherë më ka prekur. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">-
Ishte knaqsi me pi kto cigare me duhan sheldije të dredhun në këtë
kuvendim imagjinar. </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Nganjëherë
edhe helmi është kënaqësi, me dozat e duhura sigurisht.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Skëndër
Drini, shkrimtar shqiptar </span></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">Voskopojë
1935 – Shkodër 2014</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<br />
</div>
<div align="JUSTIFY" lang="zxx" style="margin-bottom: 0in;">
<span style="color: black;"><span style="font-family: Arial Unicode MS, sans-serif;">bisedoi Matrapapupa</span></span></div>
Unknownnoreply@blogger.com0