NGA POEZIA E RE KINEZE – përgatiti Astrit CANI
[…] Simbas meje kjo poezi e re nuk mund të quhet akoma "poezi kineze bashkohëse", por vetëm "poezi bashkohëse në gjuhë kineze": në udhën e aventurës gjuhësore, konteksti shpirtëror i poetëve kinezë bashkohës është pothuaj kryekëput ai i Oksidentit o ai i Kinës klasike. Në duhet quajtur se s' bën "poezi kineze bashkohëse" ajo që ka dalë nga penda e këtyre poetëve, atëherë mbase mund të thuhet se veçantia e poezisë bashkohëse kineze është se ajo o injoron Kinën bashkohëse. E gjithsesi kjo mospërfillje zbulon, shumë më mirëfilli e thellësisht nga sa kanë arritur shqetësimet e ndryshme të shprehura në lidhje me të, raportet mes poezisë e anemisë shpirtërore të Kinës bashkohore.
Ajo për çka palët janë më së shumti të interesuar është si me e përkrye kinezçen moderne, e si me shkrue një gjuhë poetike më të re e vitale. "Nëse duam që të shfaqet vargu i ri, duhet t' i besojmë lindjes së një mendimi të ri" (William Carlos Williams). Me të njetën mënyrë, nëse duam rritjen e një gjuhe të re, duhet edhe t' i lëmë shteg një ushqimi më të madh. Kina bashkohore nuk i ka pajisur akoma poetët me një mendim të ri të madh e me një shpirt të ri; prandej poetët kanë sall sy të rinj me të cilët të shikojnë vëmendshëm kalsikët e vjetër të harruar e "të çleskruar", dhe të rrokin të "riun" Oksident të përfshirë për së pari në lamijen pamore falë "hapjes".
Chen Dongdong
Mang KE
(Pseudonim i Jiang Shiwei. lindur më 1950 në Sheng yang, u rrit në Pekin. Mbas të mesmes, si të gjithë të rinjtë e brezit të vet, punoi si fshatar por edhe si mësues flloreje. Aty nis të shkruajë ç' prej viteve shtatëdhjetë. Themelon me Bei Dao revistën "Jintian", vatër kryesore e poezisë së re kineze deri në vitet tona. Në fund të viteve tëtëdhjetë themelon "Xiandai hanshi" [Poezi kineze moderne] që sot është ndër revistat kryesore të poezisë së pavarur.
Veprat kryesore janë përmbledhja e poezive "Dje dhe sot" sidhe romani "Ditët e Stuhisë".)
Llambë
Llamba papritë veton
Shoh veç kthetrat e rrezeve të saj
Tu shkelin fëtyra pijanikësh ngrim ë
Llamba rreh flatra të mëdha
Kështu shoh i trallisun
Që ndër ato flatra të mëdha
Prej atyne syve të vdekun
Po gurgullon venë…
Llamba papritë veton
Kjo dritë bart rrëmujë të madhe
Po ndigjohet potera e të dehunve
Prej kah vjen vallë?
Pse s' e përzamë?
Pse e lamë që me na kapë?
Ma mirë me vdekë n' errësinë…
Llamba papritë veton
Ndiej veç se ndën llambë
dikush më pvetë kadalë:
thue llamba duhet ndezë
a fikë ajo do lanë?
Vneshtë
Nji vneshtë e vogël
Asht shpia ime ambël
Kur era e vjeshtës befas hyn tue shkapet
dyert
Kopshti im mbushet me pjergulla lotuese.
Prej avullisë që herët fort hijezon tremen
Pëllumba çohen fluturim të trembun.
Fëmijë të drojtun përvjedhin shpejt
Fëtyrëzat pisë mbrapa shtëpisë.
Qeni që prore këtu zdërhallet
Këtë herë nuk di kah me ia mbajtë.
Tue u fërtisë oborrit pulat e kuqe
S' mejnë orë e minutë tue kakarisë.
Shoh rrushtë përtokë,
Mes gjethurinave rrjedh gjak.
Kjo asht shi dita kur lyp qetësinë që s' gjej
Dita asht kur shpia jet pa djell.
Bei LAO
(Emri i vërtetë Zhao Zhenkai. Bei Lao është pseudonimi i gjetur nga Mang Ke (ky vetë pseudonim i gjetur nga Bei Dao) që do të thotë "Ishulli i Veriut", si referencë p ër izolimin vetjak ku zhvillohet aktiviteti i tij poetik. Edhe ai ka qenë punëtor krahu. Në poezinë e tij sikundër është rregulli për shumicën e poetëve të sotëm kinezë ndihen citimet nga modernizmi europian. "Flej, lugajë" të kujton "Le dormeur du Val" të Rimbaud. Përmendim : « Bei Dao» 1987; përkth. Ang. „Bei Dao", 1988. Sidhe Old Snow tok me Forms of Distance.)
Flej, lugajë
Flej, lugajë
me brymën kaltroshe shpejt mbuloje qiellt
dhe sytë e zbetë t' zambakëve t' egër
flej, lugajë
shpejt me hapa shiu ndiqe erën
e vigmën e shqetë të kukudhit bashkë
Flej, lugajë
Ne po mshehemi këtu
Si në nji andërr mijëvjeçare
Koha nuk shket ma mbi fletë bari
Lavjerrësi i diellit mekë mbas reve
Nuk ndrron ma muzgje me agime
Pyje rrotulluese
Vërtisin bohçe të panumërta kocore
Tue mbrojtë dy rreshta plot me gjurmë
Fëminia jonë me stinët tok
Ka ecë nëpër atë shteg të lakuem
Ku pjalmi përmbyt shkurret megjithë fier
Ah, sa qetësi
Gurët e vërvitun s' bajnë jehonë
Mbase ti po lyp diçka
- nga zemra në zemër
nji ylber i heshtun naltohet
- nga syni në sy
Flej, lugajë
Flej, erë
Lugajë, në brymën e kaltër flej
Erë, flej e zgjohu në duert tona.
Gu CHENG
(Lindi në Pekin më 1957, I biri i Gu Gong, shkrimtar dhe poet mjaft i njohur në Kinë. Si pasojë e transferimit të të jatit që ishte funksionar i lartë, Gu Cheng u rrit në fshat. Ka botuar së pari në "Jintian". Në krye të disa sulmeve nga funksionarë kulturo-policorë, dyndet në Zelandën e Re ku do e humbasë shumë shpejt katedrën që i jepet. Një fondacion gjerman artistësh e fton në Berlin ku kalon një vit, për t' u kthyer në 1993 në Zelandën e Re, ku në tetor ndodh tragjedia: vret, me gjasë prej xhelozisë, të shoqen dhe vetëvritet.
Ka shkruar poezi të shkëlqyera qysh njëmbëdhjetë vjeç. Përmbledhja kryesore është "Gu Cheng",
1986. )
Nji brezni
Nata e zezë më dha sy të zes
Por i përdori me kërkue dritë
Shu TING
(U lind më 1952 në Fujian, Kina e Jugut, ku jeton dhe aktualisht. Si të gjithë të rinjtë e të rejat u dërgua të punonte në fshat. Mandej u punësua në tekstile. Qe redaktore e revistës "Jintian" ku ka botuar poezitë më të famshme. Përmbledhjet e saj janë Shu Ting 1982, 1986a.)
Muri
Mënyrë me i pështue murit nuk kam
Kam veç d ëshirën me i rezistue.
Po çka jam unë?
E ai çka asht? Mbase asht ai
Lëkura ime që plaket da-kadalë
E paepun ndaj shiut edhe erës
Sikurse ndaj erëmirës s' luleve,
A mbase edhe vetë atij,
Jam veç nji cullufe e marrë
Që dekoron plasat e tij plot lloç,
Rasa unë jam, nevoja ai.
Natën, muri përngjallet,
shtrin tentakulat e skullta,
më shtrëngon, më mbyt,
më përshtat me çdo formë.
E trembun vrapoj në rrugë,
e zbuloj se po ai makth
i varet në thembër çdo njeriu.
Shikime të tmerrshme,
Mure akulli.
Ah, e kuptova
Ajo së cilës i duhet rezistue asht:
nji kompromis me murin,
e pasigurisë përballë kësaj bote.
Shu KAI
([Chen Shukai] lindur më 1965 në një fshat të Zhejiang nga një familje e thjeshtë fshatare, tregoi herët aftësi të rralla në studime e u regjistrua në një universitet prestigjioz të Pekinit, ku dhe laureohet për gjuhë e letërsi frënge. Ka punuar disa vjet rrejsht si konsulent komerçial në ambasadën Kineze të Dakarit.
Është një nga përkthyesit më të çmuar të poezisë frënge moderne. Kurse nga krijimtaria e tij s' ka botuar thuajse asgjë.)
15 shator 1990
Kam kopësht në qiell,
Pse deshta të banoj mbi tokë?
Në shtator nji pemë me mollë, të bame ná, saora të vrame…
Stina rrëzohet. Shtator!
Shtator mundet me thanë çkado –
Por ajo që duhet të kalojë asht halà rrugës.
Ajo që duhet të ndodhë, para meje
Ka ndodhë e gjitha tashma.
Jeta, m' urdhnon t' a uli kokën me trishtim.
Shiko, tekeembramja jemi njerëz balte!
Po s' shkëlqyen yjtë, a mundet qielli me gjetë paqë?
S' më mbetet veçse tragjikisht
T' i çoj qiellit uratë.
Qielli, ah qiell, qiell. Pse ti
Më len me fluturue.
Me gjithë zemër do e la këtë trup mishi!
Po s' shndriti sopirti, si mundet trupi me pasë paqë?
Zhu ZHU
(Datëlindja, Shangai 1969. I laureuar në Drejtësi. Bashkëpunon me "Jintian" e "Qingxiang". Nuk ka botuar libra, si shumë poetë të tjerë të pavarur.)
Tue grahë drejt nji planeti tjetër
Ky qytet ka dy shekuj që s' ndryshon
Ban para me mund prej larg, me i depërtue natës.
Binarët duer që rrahin në tokë
Bajnë manovër në vend si shoferi dalë kllapie.
Nji burrë fluturoi jashtë trupit të tij
Treni hyni në stacion. Shoh se treni asht nji seri dritoresh,
të lidhuna me hekur ma rezistent se litari
era i mbyt njerëzit n' àvullin e diellit.
Chen DONGDONG
(Lindur në Shangai në 1962, laureuar për letërsi. Poezitë e tij, botuar duke filluar nga vitet tetëdhjetë, kanë dalur në revistat që përmendëm më sipër, sidhe në ato të themeluara nga ai vetë, si "Nanfang zazhi". Janë përfshirë në shumë antologji.)
Gjuhë
Shpatullat e shkambit hapen, flatrat shtin shqipja e detit
Dielli tue gumëzhitë porsi zhuzhinjë
Padashtë hyn në sallën e bardhë,
akoma ma larg nji lundër e kuqe ia behë me kadalë
si nji tjetër muzg veror.
Në sy e mes gishatve të mij
Shndrin krypa
E ai kujtim në thellësi të mendjes,
Tash ujdisë në të gjelbër,
përshkon fund e majë portikun tue këndue e kërcye memec.
Kur retë ma në fund thehen
E tuba peshqish shpërtreten kah pagoda përmbi det
Llamba mundet me i ndezë të gjitha majthet e degëve
Me përndritë tanden e timen gjuhë.
botue në MILOSAO
Nessun commento:
Posta un commento