Eldorado

Appunto una parabola

La mia tappa a Milano, la milanesiana si oppose diametralmente a quella di Tirana. Mettiamola così. Ero su questo treno che faceva un tratto lungo ma proprio lungo: tipo la transsiberiana. A un certo punto appare una splendida stazione. Il treno ferma. La gente scende a fiotti. Io decido di fare lo stesso. Si entra tutti lì. In questa stazione tutto è impeccabile. Le sedie sono dei troni forgiati in oro. I servizi del thè poi non parliamone. Dopo il thè noto una cosa. Tutti quelli scesi con me, ritornano verso il treno. Sono perplesso. Ma non demordo. Io non sono sceso per fare una pausa, tanto il thè lo potevo bere in uno degli innumerevoli vagoni ristorante. Comunque è vero che sù non è permesso fumare. Allora esco dalla stazione dalla parte della strada, direzione città. Ma che vedere: una desolatissima landa che annega all’orizzonte. Stupito, indugo un attimo. Capisco che non c’è altro da fare che risalire a bordo. Ma una volta raggiunto i binari, del treno nemmeno l’ombra. A questo punto mi tocca aspettare lì per anni. Soppravvivo, sono albanese. Dopo di che nell ottavo anno di vita erma, ecco il treno. Lo stesso. Quelli che scendono sono stupiti nel vedermi. Forse non tanto per il mio aspetto, quanto per il fatto che io mi trovavo proprio lì in quella stazione. Dopo il loro thè, il treno riparte. Forse tra i scesi c’è stato qualcuno che ha rifatto il mio datato errore. Senza forse, ma sicuramente. Ma forse non è nemmeno un errore. E questa stazione non è del tutto inutile.

Il treno viaggia. I paesaggi si alterano come le stagioni. Solo la gente è sempre quella. La gente muta in sé, questo è vero, ma nel mutare, nell’affacendarsi ricrea sempre la stessa cosa: la quatidianità. All’improvviso, senza che nemmeno io me ne sia accorto, mi ero buttato dal treno in corsa, a capofitto in un combusto paesaggio, foresta uccisa come quelle de “La Strada” di Cormac McCarthy. Perché l’ho fatto? Non lo so. So solo che non aspetterò più nessun treno. Volterò per sempre le spalle ai binari, quelli che portano da qualche parte. Qui le possibilità di soppravvivenza sono pari a zero. Le possibilità di riscatto pure. Ma qui non c’è nessuno dei ricatti che condizionano la quatidianità di quelli. Qui le possibilità di soppravvivenza sono minime. Acqua di pioggia, principalmente. Questa è la morte. Ma io vado avanti. A capo di non molto tempo, dietro quella foresta uccisa, sbuco a Eldorado. Quella desolazione nascondeva la città promessa. Una fittissima giungla bruciata, per avere così il sentiero per Eldorado.

Adesso vivo in Eldorado, e passo le giornate a lavarore nel ramo dell’oro. Le mie mani valgono oro. Ogni tanto sogno il treno. Ne sto faccendo uno enorme, tutto in oro. Mi coricherò lì dentro, quando mi toccherà rendere l’anima.

17 giugno 2008

Email

Ciao Astrit!

Come stai? Tutto bene al tuo rientro?

Io sto bene e ho anche qualche novità: ho finito gli esami, riuscendo a dare l'ultimo mentre lavoravo al Corriere. Poi lì ho smesso il 10 maggio, quando è scaduto il contratto, ma nel frattempo ho trovato lavoro per una rivista mensile che si occupa di comunicazione e mass media. Lavoro per loro solo la settimana prima della chiusura e correggo bozze. Sono contenta perchè mi permette di studiare, ma nel frattempo faccio esperienza e guadagno quanto basta. Quindi complessivamente sono più tranquilla. Sto iniziando a leggere qualcosa per la tesi, ma onestamente sono molto stanca...e si vede...non sono più così precisa! Dimentico un sacco di cose, mi confondo... ;)

Mia madre ha letto il tuo libro di poesie e le è piaciuto molto, mi ha detto di farti i complimenti. Io invece sono per te una delusione: non l'ho ancora letto. Continuo a leggere per la casa editrice, per lavoro e studio e per me stessa non trovo mai un momento, anche perchè quando ho del tempo libero o esco o dormo, ho gli occhi stanchissimi...mi spiace. Confido sull'estate...ne ho un bel po' di cose da recuperare durante le vacanze... (tu probabilmente non approverai il modo in cui mi faccio stressare......)

Però ogni tanto fra i libri insulsi che mi fanno leggere ce ne è uno che merita, come quello che ho finito di leggere oggi e che mi ha fatto pensare a te. Forse lo conosci già:

Anilda Ibrahimi

"Rosso come una sposa"

Einaudi - I coralli

Lei è albanese, ma vive in Italia e ha scritto direttamente in italiano. E' una storia basata sui ricordi che le arrivano dalla sua famiglia e racconta l'Albania dagli anni 20 agli anni 90, attraverso le vicende umane dei protagonisti, soprattutto le generazioni delle donne della stessa famiglia. C'è qualcosa di antico e profondo nel tipo di relazioni che sono descritte, qualcosa che mi ha fatto pensare alla tua infanzia così piena di spazi liberi. Poi è molto intenso ciò che le donne di quella famiglia si trasmettono, come una eredità: il compito di raccontare ai morti ciò che accade nel mondo dei vivi, per non perdere i legami familiari e per non perdersi. Un gesto che fa sentire chi lo compie al suo posto, in pace.

Qualcosa che io non ho mai sentito, qualcosa che sembra essere lontano dalle nostre vite frenetiche, e che infatti l'ultima delle protagoniste, quella della nostra generazione (più o meno, è nata nel '72) fa fatica a sentire e a compiere. Ma poi ci riesce, in modo nuovo: non più l'antico lamento rimato cantato dalle donne (una specie di epica), ma il romanzo.

Mi è piaciuto e mi ha commosso.

Magari ti viene voglia di leggerlo...

Intanto a me ha fatto venire voglia di scriverti!

Un bacio grande,

a presto!

Virna

Artur Bejzade, peshkatar

Astrit Cani

Artur Bejzade, peshkatar

Na ishte njëherë televizioni shqiptar. Nuk e dijmë a pati ndokur aty një tryezë të rrumbullakët, nuk e dijmë a na qe ndopak Kamelot. Vitet për të cilat flas ishin ato kur ne dilnim nga materializmi pa liri, dhe hynim këmbëekrye në materializmin me liri, që e perverton edhe vetë idenë e lirisë. Nse në këtë kohë vërshuan spiritualistët (me sekte, nënsekte, dogma dhe nëndogma), spiritualizmi nuk u duk gjëkundi në horizont. U rindërtuan objektet e kultit, por subjektet mbetën të pakultivuara. Premisat ishin të errëta. Lindja e pluralizmit kulturor, u përurua me vjedhjen e arkivit të këtij televizioni. Mund të duket se pikërisht kjo vjedhje shënoi lindjen e pashmangshme të mafies së re kulturore në Shqipëri.

Në këtë moment (gjysma e parë e viteve ’90) një njeri i dhënë pas dritës dhe dritëshkrojës, i vendosur në pult, fillon të ndryshuarët e perceptimit të spektatorit filmik, na katapulton në magjinë e një arti, kinemasë, që në fakt ngelet i kritikueshëm si i pari që krijoi konformizmin e përgjithshëm ose planetar ndaj spektaklit. Veç pati hereziarkët e vet, anarkistë e vizionarë, godardë e kubrickë, artistë të klasit më të lartë, nga ata që kanë diçka për të na dhënë, nga ata që e kritikojnë dhe i shpëtojnë ekonomisë së spektaklit, duke na mësuar së pari ekonominë e qenies njerëzore.

Ky përzgjedhës i shquar dhe i harruar për së gjalli, me estetikën e tij origjinale dhe frymëzuese, jo vetëm iu kundërvu realizmit socialist, nga i cili disa bënin sikur dilnin e të tjerë bënin sikur zgjoheshin, por i rezistoi mrekullisht edhe realizmit socialist amerikan. Puna e tij iu kundërvu gjithaq edhe pse për pak kohë, pornokracisë, që lulëzoi më vonë, me ballkanizimin etnofolklorik me bazë të gjerë pulsionale të Ballkanit.

Unë me brezin tim n’atë periudhë ishim në moshën më të mirë të njeriut: hunda s'na kishte zënë ende lesh (kishim nuhatje të jashtëzakonshme), veshët s'na kishin vënë ende dyll (ishim sidomos dëgjues të mirë, bij të radios). Besonim te Zoti si krijuesi i jonë dhe si krijuesi e frymëzuesi i Mr. Al Pacino dhe Mrs. Michelle Pffeifer.

Në këtë moment, ne shihnin te televizioni një burim kulture, dhe në fakt për ne ashtu rezultoi. Duke lundruar në kanalin tonë, ne pamë një seri filmash nga më të mirët e të gjitha kohëve dhe vendeve, kryesisht në gjuhë origjinale dhe të përkthyer mirë, çka na ndihte edhe në përvetësimin e gjuhëve të huaja.

Në fakt, disa njerëz gjendeshin pas gjithë këtij operacioni kulturor. Ky shkrim përmend veç njërin, z.Artur Bejzade, i denjë për këtë elozh të vonuar.

Dikush, me një thjeshtëzim tipik shqiptaresk, në mënyrë tendencioze, do mëtojë se Bejzade ishte thjesht në vendin e duhur në momentin e duhur, por unë them se ai në radhë të parë ishte personi i duhur, dhe kam prova për këtë. Në fakt këta janë njerëz që e kan kapakun gati vetëm për të mirën, sepse mëtojnë që kanë sensin e masës, në fakt masën ua jep dijenia se janë të parealizuar, e nuk i kemi parë t’ia vënë atë kapak të keqes...

Nuk dua, dhe nuk di të kujtoj shumë tituj. Një film me seri do e përmend patjetër: gjermanin Enigmat e rërës. Mandej serinë e pakrahasueshme të filmave francezë. Mandej kryeveprat hollywoodiane (“Dritarja mbi oborr”, etj.) dhe të tjerat nga Amerika (“Vdekja nuk di të lexojë”); perlat e paçmuara të shkollës italiane (Djemtë e rrugës Panisperna), filmin “Vdekja e një poeti” nga Spanja.

Filigranë e këtij korpusi ishin filmat e dashurisë, ku ne mësuam ta perceptonim erotizmin si diçka me vlerë dhe si vlerë e kultivuar dhe e kultivueshme... Ishim çunakë por e kishim kuptuar ku ishte e bukura e moshës që na priste. Vetë Bejzade ishte i dashuruar pas Nastasja Kinskit. Kozmogonia e tij filmike ishte e ndriçuar nga rrezet e argjendta të nitratit të dashurisë. Zgjidhte edhe filma dramatikë, epikë, satirikë... por në thelb prekja e tij dhe shqisa e tij e gjashtë, ajo e muzikës kozmike, ishte e lirës.

Nga një satirë te një film aksion ja ku çelnin Lulet e mollës, që lageshin nga Lot në shi, dhe ja ku ato lule na dhuronin Çaste magjike. Karrigeja në maje të kodrës te Dashnorët e Maries, ishte në fakt vendi ideal i spektatorit ideal të filmit. Narracioni filmik hynte sakaq në jetët tona dhe i mbrunte sipas imazhit të vet, gjithmonë e më bukur - muzika bëhej harmoni e gjallë.

I mrekullueshëm ishte fakti se ne po shihnim gjërat më të mira të etérit, pa pasur aspak idenë se këta ishin punë të regjizorëve më të mëdhenj. Burimi ishte platonik, ideal. Ne nuk pyesnim fare për regjizorët. Shumë më vonë (në moshë të pjekur, sic!), zbuluam se këta ishin regjizorët më të mëdhenj të botës së filmit, por kjo s'na e ndryshoi fare perceptimin, për mos me thanë, na la si na gjeti. Vazhduam t'i donim ato vepra dhe t'ushqeheshim me kujtimin e të pamit të tyre pa ia mbushur mendjen vetes se këta ishin punë të disa personave, pasi ne ishim jo vetëm spektatorë inteligjentë por edhe pjesmarrës në krijim. Ky është fat dhe fakt. Të hysh në vepër pa mik. Të lidhesh me dashuri, me ide.

N'atë dimension të realitetit (dhe ndoshta vetëm aty) Shqipëria ishte një ujdhesë fatlume. Por në qoftë lumturia një iluzion, shija e saj që ne e ndjemë ishte reale, dhe askush s'mund ta mohojë se ajo që perceptonim me ndihmën e atyre filmave ishte lumturia, moskokëçarse dhe haplehtë, vegimtare dhe ideale; la bonheur: gati gati, ora e mirë.

Besoj se në mos i pastë bërë të tëra Artur Bejzadja, së paku ai është per ne modeli i shkëlqyer i punëtorit të etérit. Dhe është puna ajo që e bën etérin eternel. Ai – e kush e ka harruar buzëqeshjen e tij! - kishte me thesarin filmik të regjizorëve të mëdhenj një konfidencë që vetëm një i barabartë mund ta ketë. Jo një primum inter paris, aq sa një i barabartë në mesin e të parëve.

Me qenë filolog është e pamundur në Shqipëri. Por ka pasë njerëz që ia kanë dalë, të paktën për një kohë. Artur Bejzade, mbetet i veçantë në këtë. Në misionin e tij estetik të përmbushur me thjeshtësinë e qytetarit të vërtetë, e ilirit, romakut, grekut të lashtë, anglezit... Artur Bejazde, përfaqëson edhe i vetëm (por s'është dhe pa shokë), tipin e vërtetë dhe të çmuar të merakliut.

Në kohën tonë të shnjerëzuar, kur spektakli ose grumbulli i të gjitha iluzioneve pa lavdi po i fundos të gjitha, po fundos librin, po dhunon artet, po e bastardon kinemanë, kur njerëzit si Bejzade nuk e gjejnë më vendin e vet, prapë Bejzade për të cilin flasim (pra ai i fillimiviteve ’90) arrin edhe sot të komunkiojë pasion e përkushtim ndaj së bukurës.

Ai nuk ishte një filmpërzgjedhës, një kontrollor cilësie, një programator, një pragmatist. Ai ishte një peshkatar. Ai na peshkoi të gjithëve. Na peshkoi me karremin luksoz të dritëshkrojës.

Kolegë të tij të sotëm, o bij të karaokes egzistenciale! Ju që keni 20000 filma në arkiv dhe s'dini që s'dini me zgjedhë. Këqyrni prapa jo dhe aq prapa në kohë, rikthehuni me mendje në vitet kur duhej të ishte formësuar ndërgjegja juaj, dhe aty do e gjeni një referencë të shkëlqyer. Mister Artur Bejzaden, peshkatar.

Tiranë, Maj 2008

botue te TEMA e Tiranës