Deshta në maj nji fustanbardhë
nji flokëmjalte me hoje te rrugina
çdo fjalë të saj si gur të shenjtë e msheha
në plasa muresh të vjetra ndër piklina.
Kur ajo delte kishte puhizë gjithherë
nisë andrrës për diku, e unë i vonë
përkundesha tue vrapue i marrë nga era
me hy në dritën e atyne syve përgjithmonë.
Kishte biçikleta në qiell që çanin rêtë
me 'to ngarendnim mbi pistën e ylberit
mandej në rrugët e zeza prej piklinës
shërbenim me duer të shkathëta shërbetin.
Piklinë për jetë,
sa perla n'atmosferë!
Po sa shum shi!
Sa pak çaste kësish.
Qyteti me mend ish dora ime,
e fustanbardha nuse gogozharja
që ecte mbi vijën e jetës
dhe ikte fluturim.
Tevona mbramja na mbështillte
me klimën që i lypshim na fëmijë
dhe në gjumin e mbuluem me ferrishta
heshtja digjte hartën e dashnisë.
lunedì, ottobre 22, 2012
mercoledì, ottobre 03, 2012
ELOZH I GEGNISHTES
E kujt është gjuha? Sipas vehbizmit, ajo është e shtetit. Shteti është pronari i gjuhës (sikurse i historisë dhe i tokës).
Sipas masës gri të intelektualoidëve (ku valëvitet edhe vehbizmi), ajo është e gjuhëtarëve. Domethënë është e burokratëve të posaçëm të shtetit. Këta janë qeraxhinjtë e gjuhës. Vetëm këta paskan tagrin me e banue atë.
Përtej ironisë, pohimi gjuha është e popullit të saj, është pafundësisht më i vërtetë se dy të parët, por nuk është absolutisht i vërtetë.
Ngase gjuha është e atyre që e duan. Qofshin të një gjaku a jo, (të një shtetësie njëherë s’ka pikë rëndësie), hëngshin a jo bukë me ose prej saj.
Na vlen parabola e mbretit-profet Salomon. Dy gratë që ziheshin për një foshnje. Askush s’i jepte dot drejtim dhe përfunduan para gjykatësit me mandat hyjnor, hazretit Sulejman. Me intuitë profetike, mbreti mori shpatën dhe shpalli se vendimi i tij ishte ta ndante më dysh; gjysmën njërës, gjysmën tjetrës. Njëra prej grave ishte dakord me zgjidhjen “demokratike”, por tjetra tha mos, se ajo e falte gjysmën e vet vetëm që foshnja të rronte.
Kjo grua që e fal gjysmën e vet, vetëm që foshnja me rrnue, është gegnishtja. Áma e vërtetë.
Mbi faktin se magjet e shqipes janë të sajat, nuk ka dyshim. Mbi faktin se ajo është ura drejtlidhëse me origjinën indo-evropiane, s’ka mëdyshje. [Kujtoni, për qejf, fjalën urë (urë zjarri), urtinë dhe fjalën UR të gjermanishtes. Nga kjo e fundit Husserl-i ngjizi konceptin e mrekullueshëm të Ur-kind-it. Fëmija zanafillor, ai që ka veshin muzikor me kapë muzikën e universit.]
Simbolikisht ajo është dielli, e toskërishtja është hëna.
Gjendja e sodit, mund të jepet edhe me këtë imazh: gegnishtja është motra e madhe, që prej fatalitetit historik (histerik) mbeti lëneshë dhe tash punon për prikën e pajën e motrës së vogël që u martua me burrin-shtet. (Martesë që bëhet në kohë lufte por muajin e mjaltit e ka sot, ku çdo standardfolës e shet veten për profesor në Prishtinë.) Megjithëse kjo motër (kujtoni mutter dhe mother) e madhe mjaftohet vetëm me ‘pasunue’ prikën e të voglës, prapë e vogla bën naze. Nuk kam nevojë, thotë, se kam burrin unë!
Nuk ka nevojë thotë vehbizmi! Pasurimi virtual, thotë! E dimë ku ka çuar autarkia moniste, te fakti që sot importojmë gjithçka!
Gegnishtja s’kërkon ndonjë gjë të madhe. T’i themi pamuk, thotë, e jo pambuk. Tërë bota thotë Orhan Pamuk, apo jo? Pse duhet që ne të kërkojmë në librari librat e Pambukut? A nuk është pa(m)bukësi gjuhësore nga ana jonë?
Për ‘i ndytë’ dhe ‘i ndymun’, standardi ka vetëm ‘i ndyrë’, por italishtja ka ‘sporco’ dhe ‘sporcato’.
Vehbizmi ka këtë argument bazë: trajtat gegë si ranë, venë, Vlonë, të tanë, mëni, kroni, hangër mistifikohen kot, thotë, sepse standardi e ka zgjedhur rotacizmin dhe në fund të fundit janë të njëjtat fjalë, po me një ‘r’ të vogël, dhe me shumë ‘ë’, pra me zanoren e pazëshme, me zanoren që s’bëzan.
Në radhë të parë këto trajta nuk janë fare gegë, ato janë shqipe, e janë indo-evropiane: thjesht gegnishtja i ka ruajtur. Ranë është ‘arena’, Vlonë është Aulona (mbijeton tek mbiemri ‘vlonjat’ – e jo vloriat) [lat.], të tanë është ‘to tanos…’ mëni asht menos [...], kroni është Kronos [gr.], anglo-gjermani thotë hunger, hanger e me radhë. Màrrìa është moria (gr.), por shembujt ka pa fund. Rotacizmi ka hy’ me pushtim prej bullgarishtes, dhe e prish larminë e temave të shqipes, duke krasitë shumë tema me ‘n’ a ‘m’.
Vehbizmi i thotë vetes: bac u kry! Po mirë bac, por a s’do të na i shkoqisësh edhe disa gjëra.
Në radhë të parë, nëse gegnishtja është dialekt, kurse dialekti i b(ër)llokut është gjuha, pse nuk e quajmë letërsinë në gegnisht letërsi dialektore. Kështu, në vend të Ernest Koliqit, shkrimtar shqiptar do të kishim Ben Blushin & Co. Do të ishte më e drejtë kështu. Duhet ta çojmë logjikën deri në fund, a jo? Që Koliqi të pijë nga gjashtë paketa duhan përditë edhe në atë botë. Kurse çunat të pinë birra ke lagjja dhe të lozin 5katsh.
Është e vërtetë se Shqipni dhe Shqipëri janë e njëjta gjë. E marrim të mirëqenë. Por i pamë dhe i parë, nuk janë njësoj. Në biletat bankare kombiare shkruhej “i paguhet prusit me të pame”, përkthim i përpiktë nga italishtja: “pagare al portatore a vista”. Kjo formë sot, qarkullon e shtrembëruar si “i paguhet prurësit më të parë”, pra “pagare al primo portatore”. Është ndryshuar krejt kuptimi, edhe fjala ‘me’ për hatër të gabimit me rrokjen e fjalës ‘të parë’. Në emër të mos-kuptimit të gegnishtes, mundësitë e këtyre lapsuseve vetëm janë shumëfishuar.
Shumica e atyre që thonë nuk e kuptoj, janë veriorë vetë. Kjo shpjegohet sinkronikisht me kompleksin e inferioritetit, por, nga ana tjetër, çka është më e rëndë, nevoja me pasë një gjuhë publike që nuk është ajo që flitet në shtëpi, ka ekzistuar diakronikisht ndër ne të paktën për 2000 vjet. Dygjuhësia për ne është kthyer në nevojë psikologjike, kemi qenë për dy mijëvjeçarë të pushtuar. Në sheshet e qyteteve tona është folur tjetër për tjetër. Madje, kulmi i kësaj prirje’ është fakti se ne edhe të vërtetën duhet të na e thonë gjithmonë të tjerët. Kjo e vërtetë është sistematikisht rrenë, por fakti që na e thonë të tjerët, ne na mjafton madje edhe na kënaq, sepse ata nuk janë ne.
Edhe tashti kemi një pushtim, ky është më i rrezikshëm, sepse është pushtimi spektakolar, pra bombardim me boshllëk; dhe është një pushtim brenda familjes. Kompleksi i inferioritetit është më i fortë tek shqiptarët e Kosovës, pasi ata kanë edhe mallin shekullor për atdhé. Kështu Tirana e kuqrreme atyre ju duket qytet i butë italian. Vdesin për gjuhën amtare, por bilbili i saj i duket Adi Krasta. Po t’i përmendësh Anton Pashkun, emrin e tij me gjasë mund ta lidhin me punë të fisme si rezistenca apo pajtimi i gjaqeve. Por vetëm me cicërimin shqip nuk e lidhin.
Fëmijët e Tiranës që flasin gjuhë standarde, kanë obezitet gjuhësor. Përsërisin fjalë boshe, pa spontanitet, pa shije, pa shpikje. Domethënë po të dëgjosh, të trashin. Flasin si prezantues të errët televiziv. Është e gjitha kashtë. Standardi (i çdo gjuhe qoftë ai) është daltonik, ai nuk t’i jep ngjyrat! Fëmija don qumështin e nënës.
Kur u hap një institut për tu marrë me këtë punë, pati në Tiranë shpërthime të tipit: pra ëndrra serbe që të ketë dy kombe shqiptare po bëhet realitet. Demagogji e pastër sigurimse. Thua se këta spiunët e Tiranës e çliruan Kosovën. Në vitin 2012 kur kjo koine ka mijëra vjet që flitet dhe përjetohet, e ka të paktën pesë shekuj që shkruhet, si koine e vjetër shqipe e indo-evropiane, po ta kultivosh atë në nivel publik, të akuzojnë se merr direktiva nga serbët. Pra qenka tradhti kombëtare?! Pra po u kultivua gegnishtja letrare po realizojmë një ëndërr serbe. Nuk e dimë, nëse ky institut u tut a s’u tut. Nuk e dimë a u kthye në biznes a në stres. Nuk e dimë a bëri kozmos a kozmetikë. Nuk e dimë a tha gjëra të reja, apo ia leu flokët kokave të vjetra. Por vetëm tradhti s’kishte aty. Tradhtia ishte ajo e ‘72shit.
Kulmin e kësaj prirje inkuizitore e kam përjetuar vetë tek një librari që quhej “Andrra e Jetës”. Aty na kaloi një zyshë dhe na deklaroi se ishte gabim, se shkruhej me ‘ë’. Ua, na tha zysha, pse ashtu e keni shkruar: po është ëndrra, jo andrra. Duke na kujtuar analfabetizmin tonë drejtshkrimor, zysha, harroi analfabetizmin e vet kulturor: harroi se ky është titulli i poemës së Ndre Mjedës, që është më e bukura në gjuhë shqipe, deri në ditë të sodit. E krahasueshme për nga muzikaliteti me poemat e letërsive më të mira.
Shpesh më bëhet se këto qëndrime mbartin një injorancë të qëllimshme. Kjo prirje quhet obskurantizëm. Specifikisht kemi obskurantizëm gjuhësor.
Prirja raciste brenda familjes shqiptare ose shqiptarisë, është e theksuar pikërisht kur vjen fjala te gjuha, ethos da-llojës në spikamë (etos dallues par excellence). Parapëlqehen në masë huazimet nga jashtë, dhe tjetërsimet e huazimeve të vjetra nga veriu. Shtatzania bëhet shtatzënia. Krenat bëhen kokat si tek: kokat e këtij vendi. Imagjinoni ç’do ndodhte sikur rrënja ‘krye’ të zëvendësohej me ‘kokë’ edhe tek emri Krenar…
Studentet tonë shkrimshpejta, kur marrin shënim leksionet për ta shkurtuar fjalë “është” shkruajnë formën italiane ‘è’ dhe kurrë s’iu ka shkuar ndërmend me shkrue formën veriore ‘â’. Apo s’â kështu?
Kjo â hundore ju duket e trashë, pavarësisht se frëngjishtja hundore ju duket gjuha më ‘sexy’. Nga ana tjetër kanë fobi nga nëndialekti dibran, që flet me –aj, por kjo –aj ju shijon shumë në anglisht, siç e flet tërë bota.
Mbaresa –ni, s’i ka punët më mirë. Shqipja ka marrë prej turqishtes mbaresën trashaluqe –llëk, dhe prej rusishtes sovjetët shqiptarë kanë futur mbaresën e lëpirë –naja. Kjo mbaresa e fundit ka “bërë shkollë” duke u nisur nga Kadareja. Por edhe përkthyesit e ri si B. Andoni, e dashurojnë. E përdorin kudo. Ia mbrapashtojnë çdo fjale. Kujtojnë se mjafton ta kesh dhe formon fjalë sa të duash. Një ditë do të kemi jo vetëm fush-najë, ar-najë, çel-najë… por edhe najë-najë! Atyre mbaresa –ni ju duket gotike! Gegnishtja ju duket gotike, por jo gjuhët sllave!?
E pra, vetëm mbaresën –ni nuk e duan! Kjo në fakt është mbaresa që të mbaron punë.
Pse çel-najë e jo çel-ní? Pse fush-najë, e jo fush-tinë etj.
Mbaresa –ni, është sot pjesë e gjuhëzimit botëror, tek fjala etni. Kjo fjalë, që më kot e quajnë greke, vjen nga shqipja etnit, pra do të thotë: prejardhja jote në linjë mashkullore. Kush janë etnit e tu, kush është etnia jote?
E përsëris: këto forma që ju i quani të gegnishtes, simethënë dialektore, të izoluara, të papushtetshme, të panakafa, janë indoevropiane dhe janë pjesë e koinesë së madhe.
Nuk është këtu logu as hera të ndalemi tek vlerat botëkuptimore të të ashtuquajturës gegnishte, që është thjesht shqipja e vjetër, ajo e shtresëzuara, ajo, mbretëria e ngjyresave ose e sfumaturave, aq e pasur dhe aq modeste njëkohësisht, ajo që edhe pse ishte më e madhja i la radhën të voglës dhe u emancipua vetë nga pushteti, d.m.th. u çlirua prej petkave të tij që janë lëkurë shagreni, dhe mbajti vetëm çelësin e solit që është çelësi shpirtëror i një gjuhe.
Sipas masës gri të intelektualoidëve (ku valëvitet edhe vehbizmi), ajo është e gjuhëtarëve. Domethënë është e burokratëve të posaçëm të shtetit. Këta janë qeraxhinjtë e gjuhës. Vetëm këta paskan tagrin me e banue atë.
Përtej ironisë, pohimi gjuha është e popullit të saj, është pafundësisht më i vërtetë se dy të parët, por nuk është absolutisht i vërtetë.
Ngase gjuha është e atyre që e duan. Qofshin të një gjaku a jo, (të një shtetësie njëherë s’ka pikë rëndësie), hëngshin a jo bukë me ose prej saj.
Na vlen parabola e mbretit-profet Salomon. Dy gratë që ziheshin për një foshnje. Askush s’i jepte dot drejtim dhe përfunduan para gjykatësit me mandat hyjnor, hazretit Sulejman. Me intuitë profetike, mbreti mori shpatën dhe shpalli se vendimi i tij ishte ta ndante më dysh; gjysmën njërës, gjysmën tjetrës. Njëra prej grave ishte dakord me zgjidhjen “demokratike”, por tjetra tha mos, se ajo e falte gjysmën e vet vetëm që foshnja të rronte.
Kjo grua që e fal gjysmën e vet, vetëm që foshnja me rrnue, është gegnishtja. Áma e vërtetë.
Mbi faktin se magjet e shqipes janë të sajat, nuk ka dyshim. Mbi faktin se ajo është ura drejtlidhëse me origjinën indo-evropiane, s’ka mëdyshje. [Kujtoni, për qejf, fjalën urë (urë zjarri), urtinë dhe fjalën UR të gjermanishtes. Nga kjo e fundit Husserl-i ngjizi konceptin e mrekullueshëm të Ur-kind-it. Fëmija zanafillor, ai që ka veshin muzikor me kapë muzikën e universit.]
Simbolikisht ajo është dielli, e toskërishtja është hëna.
Gjendja e sodit, mund të jepet edhe me këtë imazh: gegnishtja është motra e madhe, që prej fatalitetit historik (histerik) mbeti lëneshë dhe tash punon për prikën e pajën e motrës së vogël që u martua me burrin-shtet. (Martesë që bëhet në kohë lufte por muajin e mjaltit e ka sot, ku çdo standardfolës e shet veten për profesor në Prishtinë.) Megjithëse kjo motër (kujtoni mutter dhe mother) e madhe mjaftohet vetëm me ‘pasunue’ prikën e të voglës, prapë e vogla bën naze. Nuk kam nevojë, thotë, se kam burrin unë!
Nuk ka nevojë thotë vehbizmi! Pasurimi virtual, thotë! E dimë ku ka çuar autarkia moniste, te fakti që sot importojmë gjithçka!
Gegnishtja s’kërkon ndonjë gjë të madhe. T’i themi pamuk, thotë, e jo pambuk. Tërë bota thotë Orhan Pamuk, apo jo? Pse duhet që ne të kërkojmë në librari librat e Pambukut? A nuk është pa(m)bukësi gjuhësore nga ana jonë?
Për ‘i ndytë’ dhe ‘i ndymun’, standardi ka vetëm ‘i ndyrë’, por italishtja ka ‘sporco’ dhe ‘sporcato’.
Vehbizmi ka këtë argument bazë: trajtat gegë si ranë, venë, Vlonë, të tanë, mëni, kroni, hangër mistifikohen kot, thotë, sepse standardi e ka zgjedhur rotacizmin dhe në fund të fundit janë të njëjtat fjalë, po me një ‘r’ të vogël, dhe me shumë ‘ë’, pra me zanoren e pazëshme, me zanoren që s’bëzan.
Në radhë të parë këto trajta nuk janë fare gegë, ato janë shqipe, e janë indo-evropiane: thjesht gegnishtja i ka ruajtur. Ranë është ‘arena’, Vlonë është Aulona (mbijeton tek mbiemri ‘vlonjat’ – e jo vloriat) [lat.], të tanë është ‘to tanos…’ mëni asht menos [...], kroni është Kronos [gr.], anglo-gjermani thotë hunger, hanger e me radhë. Màrrìa është moria (gr.), por shembujt ka pa fund. Rotacizmi ka hy’ me pushtim prej bullgarishtes, dhe e prish larminë e temave të shqipes, duke krasitë shumë tema me ‘n’ a ‘m’.
Vehbizmi i thotë vetes: bac u kry! Po mirë bac, por a s’do të na i shkoqisësh edhe disa gjëra.
Në radhë të parë, nëse gegnishtja është dialekt, kurse dialekti i b(ër)llokut është gjuha, pse nuk e quajmë letërsinë në gegnisht letërsi dialektore. Kështu, në vend të Ernest Koliqit, shkrimtar shqiptar do të kishim Ben Blushin & Co. Do të ishte më e drejtë kështu. Duhet ta çojmë logjikën deri në fund, a jo? Që Koliqi të pijë nga gjashtë paketa duhan përditë edhe në atë botë. Kurse çunat të pinë birra ke lagjja dhe të lozin 5katsh.
Është e vërtetë se Shqipni dhe Shqipëri janë e njëjta gjë. E marrim të mirëqenë. Por i pamë dhe i parë, nuk janë njësoj. Në biletat bankare kombiare shkruhej “i paguhet prusit me të pame”, përkthim i përpiktë nga italishtja: “pagare al portatore a vista”. Kjo formë sot, qarkullon e shtrembëruar si “i paguhet prurësit më të parë”, pra “pagare al primo portatore”. Është ndryshuar krejt kuptimi, edhe fjala ‘me’ për hatër të gabimit me rrokjen e fjalës ‘të parë’. Në emër të mos-kuptimit të gegnishtes, mundësitë e këtyre lapsuseve vetëm janë shumëfishuar.
Shumica e atyre që thonë nuk e kuptoj, janë veriorë vetë. Kjo shpjegohet sinkronikisht me kompleksin e inferioritetit, por, nga ana tjetër, çka është më e rëndë, nevoja me pasë një gjuhë publike që nuk është ajo që flitet në shtëpi, ka ekzistuar diakronikisht ndër ne të paktën për 2000 vjet. Dygjuhësia për ne është kthyer në nevojë psikologjike, kemi qenë për dy mijëvjeçarë të pushtuar. Në sheshet e qyteteve tona është folur tjetër për tjetër. Madje, kulmi i kësaj prirje’ është fakti se ne edhe të vërtetën duhet të na e thonë gjithmonë të tjerët. Kjo e vërtetë është sistematikisht rrenë, por fakti që na e thonë të tjerët, ne na mjafton madje edhe na kënaq, sepse ata nuk janë ne.
Edhe tashti kemi një pushtim, ky është më i rrezikshëm, sepse është pushtimi spektakolar, pra bombardim me boshllëk; dhe është një pushtim brenda familjes. Kompleksi i inferioritetit është më i fortë tek shqiptarët e Kosovës, pasi ata kanë edhe mallin shekullor për atdhé. Kështu Tirana e kuqrreme atyre ju duket qytet i butë italian. Vdesin për gjuhën amtare, por bilbili i saj i duket Adi Krasta. Po t’i përmendësh Anton Pashkun, emrin e tij me gjasë mund ta lidhin me punë të fisme si rezistenca apo pajtimi i gjaqeve. Por vetëm me cicërimin shqip nuk e lidhin.
Fëmijët e Tiranës që flasin gjuhë standarde, kanë obezitet gjuhësor. Përsërisin fjalë boshe, pa spontanitet, pa shije, pa shpikje. Domethënë po të dëgjosh, të trashin. Flasin si prezantues të errët televiziv. Është e gjitha kashtë. Standardi (i çdo gjuhe qoftë ai) është daltonik, ai nuk t’i jep ngjyrat! Fëmija don qumështin e nënës.
Kur u hap një institut për tu marrë me këtë punë, pati në Tiranë shpërthime të tipit: pra ëndrra serbe që të ketë dy kombe shqiptare po bëhet realitet. Demagogji e pastër sigurimse. Thua se këta spiunët e Tiranës e çliruan Kosovën. Në vitin 2012 kur kjo koine ka mijëra vjet që flitet dhe përjetohet, e ka të paktën pesë shekuj që shkruhet, si koine e vjetër shqipe e indo-evropiane, po ta kultivosh atë në nivel publik, të akuzojnë se merr direktiva nga serbët. Pra qenka tradhti kombëtare?! Pra po u kultivua gegnishtja letrare po realizojmë një ëndërr serbe. Nuk e dimë, nëse ky institut u tut a s’u tut. Nuk e dimë a u kthye në biznes a në stres. Nuk e dimë a bëri kozmos a kozmetikë. Nuk e dimë a tha gjëra të reja, apo ia leu flokët kokave të vjetra. Por vetëm tradhti s’kishte aty. Tradhtia ishte ajo e ‘72shit.
Kulmin e kësaj prirje inkuizitore e kam përjetuar vetë tek një librari që quhej “Andrra e Jetës”. Aty na kaloi një zyshë dhe na deklaroi se ishte gabim, se shkruhej me ‘ë’. Ua, na tha zysha, pse ashtu e keni shkruar: po është ëndrra, jo andrra. Duke na kujtuar analfabetizmin tonë drejtshkrimor, zysha, harroi analfabetizmin e vet kulturor: harroi se ky është titulli i poemës së Ndre Mjedës, që është më e bukura në gjuhë shqipe, deri në ditë të sodit. E krahasueshme për nga muzikaliteti me poemat e letërsive më të mira.
Shpesh më bëhet se këto qëndrime mbartin një injorancë të qëllimshme. Kjo prirje quhet obskurantizëm. Specifikisht kemi obskurantizëm gjuhësor.
Prirja raciste brenda familjes shqiptare ose shqiptarisë, është e theksuar pikërisht kur vjen fjala te gjuha, ethos da-llojës në spikamë (etos dallues par excellence). Parapëlqehen në masë huazimet nga jashtë, dhe tjetërsimet e huazimeve të vjetra nga veriu. Shtatzania bëhet shtatzënia. Krenat bëhen kokat si tek: kokat e këtij vendi. Imagjinoni ç’do ndodhte sikur rrënja ‘krye’ të zëvendësohej me ‘kokë’ edhe tek emri Krenar…
Studentet tonë shkrimshpejta, kur marrin shënim leksionet për ta shkurtuar fjalë “është” shkruajnë formën italiane ‘è’ dhe kurrë s’iu ka shkuar ndërmend me shkrue formën veriore ‘â’. Apo s’â kështu?
Kjo â hundore ju duket e trashë, pavarësisht se frëngjishtja hundore ju duket gjuha më ‘sexy’. Nga ana tjetër kanë fobi nga nëndialekti dibran, që flet me –aj, por kjo –aj ju shijon shumë në anglisht, siç e flet tërë bota.
Mbaresa –ni, s’i ka punët më mirë. Shqipja ka marrë prej turqishtes mbaresën trashaluqe –llëk, dhe prej rusishtes sovjetët shqiptarë kanë futur mbaresën e lëpirë –naja. Kjo mbaresa e fundit ka “bërë shkollë” duke u nisur nga Kadareja. Por edhe përkthyesit e ri si B. Andoni, e dashurojnë. E përdorin kudo. Ia mbrapashtojnë çdo fjale. Kujtojnë se mjafton ta kesh dhe formon fjalë sa të duash. Një ditë do të kemi jo vetëm fush-najë, ar-najë, çel-najë… por edhe najë-najë! Atyre mbaresa –ni ju duket gotike! Gegnishtja ju duket gotike, por jo gjuhët sllave!?
E pra, vetëm mbaresën –ni nuk e duan! Kjo në fakt është mbaresa që të mbaron punë.
Pse çel-najë e jo çel-ní? Pse fush-najë, e jo fush-tinë etj.
Mbaresa –ni, është sot pjesë e gjuhëzimit botëror, tek fjala etni. Kjo fjalë, që më kot e quajnë greke, vjen nga shqipja etnit, pra do të thotë: prejardhja jote në linjë mashkullore. Kush janë etnit e tu, kush është etnia jote?
E përsëris: këto forma që ju i quani të gegnishtes, simethënë dialektore, të izoluara, të papushtetshme, të panakafa, janë indoevropiane dhe janë pjesë e koinesë së madhe.
Nuk është këtu logu as hera të ndalemi tek vlerat botëkuptimore të të ashtuquajturës gegnishte, që është thjesht shqipja e vjetër, ajo e shtresëzuara, ajo, mbretëria e ngjyresave ose e sfumaturave, aq e pasur dhe aq modeste njëkohësisht, ajo që edhe pse ishte më e madhja i la radhën të voglës dhe u emancipua vetë nga pushteti, d.m.th. u çlirua prej petkave të tij që janë lëkurë shagreni, dhe mbajti vetëm çelësin e solit që është çelësi shpirtëror i një gjuhe.
Iscriviti a:
Post (Atom)