DUHANTORJA

Fernando Pessoa

Duhantorja

Nuk jam kurrgja.
S’do jem kurrë asgja.
S’mundem me dashtë me qenë diçka.
Por veç kësaj, bart në veti andrrat e tanë botës.

Dritare të dhomës sime,
Të dhomës së njanit prej milionave të botës që askush s’e din kush asht
(E po t’a dijshin kush asht, çfarë do t’dijshin vallë),
Ju përkuleni mbi misterin e nji rruge vazhdimisht të përshkrueme prej njerëzish,
Mbi nji rrugë të pahyshme për të gjitha mendimet,
Reale, pamundësisht reale, të sigurtë, panjohësisht të sigurtë,
E misterin e gjanave nën gurët dhe qeniet,
Me vdekjen që sjell lagështi ndër mure dhe flokë të bardha ndër njerëz,
Me Destinin që udhëheq karrocën e gjithshkafit mbë udhë të hiçit.
Sot jam i mundun, sikur ta njifsha të vërtetën.
Sot jam i kthjellun, sikurse t’isha tue vdekun,
Dhe të mos kisha vëllazni tjetër me gjanat
Përpos nji lamtumiret, dhe kjo shpi e kjo anë e rrugës të baheshin
Rradha e vagonëve të nji treni, dhe një nisje e fishkëllyeme
Nga brenda kokës sime,
Dhe nji shkrydhje e nervave të mia dhe një kërcimë kockash në ndezje.

Sot jam mendueshëm, si ai që ka mendue, gjetun dhe harruem.
Sot jam i ndamë mes besnikisë që i detyrohem
Duhantores nga ana tjetër e rrugës, si gja reale së jashti,
Dhe ndjesisë se gjithçka asht andërr, si gja reale së brendshmi.
Kam dështue në gjithçka.
Por meqenëse kurrë qëllime s'pata, mbase gjithçka na qenkej asgja.

Nga mësimi që më dhanë,
Zbrita nga dritarja mbas shpije.
Shkova në fshat plot qëllime të mëdha.
Por takova veç bar dhe pemë,
Dhe kur kishte, kishte njerëz si gjithkund tjetër.
Largohem nga dritarja, ulem mbi nji poltronë. Për çka duhet të mendoj?

Çka di se çka do jem, unë që s’di çka jam?
Me qenë ai që mendoj? Por mendoj se jam shum gjana!
Dhe kaq shum mendojnë se janë e njetja gja sa nuk mund të jenë kaq shum!
Zheni? Në këtë moment
Njëqind mijë trune hamenden përgjumshëm zheni si puna ime,
Dhe historia nuk do zbulojë, kushedi, as edhe njanin,
Nuk do ketë tjetër pos plehut të shum konkuistave t’ardhshme.
Jo, nuk besoj te vetja.
Në të gjitha çmenditë ka të çmendun me shume sigurina!
Unë, që nuk zotnoj asnji siguri, jam ma i shëndoshë a ma pak i shëndoshë?
Jo, as në mua…
Në sa papafingo dhe jo-papafingo të botës
Do jenë tue andrrue vetin zheni-në-vetvete?
Sa aspirata të nalta, të fisme dhe të kthjellëta -.
Po, me të vërtetë të nalta, të fisme dhe të kthjellëta -,
E mbase të realizueshme,
Nuk do dalin kurrë në dritë të diellit real as s’do gjejnë ndëgjim?
Bota asht e atij që lind për ta mësyem
Dhe jo e atij q’andërron të mundet me e mësy, ani pse ka të drejtë.
Kam andrrue ma shum nga ç’ka realizue Napoleoni.
Kam rrokë mbi gjoksin hipotetik ma shum njerëzim se Krishti.
Kam krijue në fshehtësi ma shum filozofina se ç’ka shkrue çdo Kant.
Por jam, dhe mbase do jem prorë, njeriu i papafingos,
Edhe pse nuk banoj aty;
Do jem prorë ai që s’u lind për kët;
Do jem prorë vetëm ai që zotërojte do cilësi;
Do jem prorë ai që ka pritun që t’ia hapshin derën para nji
Muri pa portë,
Dhe ka këndue kangën e Pafundësisë në nji kotec,
Dhe ka dëgjue zanin e Zotit në nji pus të mbyllun.
Të besoj te vetja? Jo, dhe asgjëkundi.
Shpërndaftë natyra mbi kokën time përvëluese
Diellin e saj, shiun e saj, erën që i gjen flokët e mi,
Dhe kusuri le të vijë nëse do vijë a ka për të ardhë, përndryshe le të mos vijë.

Skllevër të smuet me zemër t’yjeve,
Kemi pushtue të gjithë botën pa u ngritë nga shtrati;
Por jemi zgjue dhe ai asht opak,
Na jemi zgjue dhe ai asht i huej,
Kemi dalë shpie dhe ai asht tanë bota,
Plus sistemi diellor, Kashta e Kumtrit dhe e Paparcaktuemja.
(Ha bonbone, vogëlushe; ha bonbone!
Shiko se nuk ka në botë tjetër metafizë veç bonboneve.
Shiko se të gjitha religjionet nuk mësojnë tjetër pos pastiçerisë.
Ha, vogëlushe e pistë, ha!
Të mujsha të haja bonbone me po atë konkretësi me të cilën i han ti!
Por unë mendoj dhe, tue e heqë letrën e argjendtë, që mandej asht prej kallaji,
Hedh gjithçka për tokë, siç kam hedhë jetën.
Po së paku mbetet nga idhtësia e asaj që s’ka për të qenë kurrë
Kaligrafia e shpejtë e këtyne vargjeve,
Portik i shkërmoqun mbi të Pamujtunën.
Por të paktën i shejtnoj vetes një përçmim pa lotë,
I fisëm së paku në gjestin e qashtër me të cilin vërvis
Teshat e palame që unë jam, pa listë, në rrjedhën e gjanave,
Dhe mbes në shpi pa këmishë.

(Ti, që ngushëllon, që nuk egziston dhe prandej ngushëllon,
Hyjneshë greke, e ngjizun si statujë e gjallë,
O patrice romake, pamujtësisht fisnike dhe fatale,
O princeshë trovatorësh, fort e sojme dhe e ngjyrtë,
O markeze e Shtatëqindës, e shpërvjelun dhe e largshme,
O kokote e bujshme e epokës s'etënve tanë,
O gjëkafshë moderne – që s’di mirë çka je -,
Ti gjithmbarë, çkado qofsh, në mund të frymëzosh, frymëzofsh!
Zemra ime asht nji kovë bosh.
Si ata që invokojnë shpirtën invokoj
Veten time por s’gjej asgja.
Avitem te dritarja dhe shoh rrugën me qartësi absolute.
Shoh dugajet, shoh trotuaret, shoh veturat që kalojnë,
Shoh qeniet e gjalla të kopsituna që ndeshen,
Shoh qentë q’edhe ata egzistojnë,
Dhe mbarë kjo më randon si një dënim me syrgjyn,
Dhe mbarë kjo m'asht e huej, si gjithçka.)
Kam jetue, studiue, dashurue, madje dhe besue,
E sot nuk ka lypës që unë të mos kem zili thjesht ngaqë s'asht unë.
Secilit i shoh sùkujt dhe plagët dhe gënjeshtrën,

Dhe mendoj: mbase s’kam jetue kurrë, as studiue, as dashurue, as besue
(Sepse mund të krijohet mbarë realiteti pa ba asgja nga këto);
Mbase kam egzistue sall si hardhuca që i presin bishtin
Dhe që asht shqetësisht bisht tekëndej hardhucës.

Kam ba me veten time atë çka nuk kam ditun,
E atë ç’do kisha mujtë me ba nuk e kam ba.
Dominoja që kam veshun ishte e gabueme.
Më kanë njoftë fill si ai që s'isha dhe nuk përgjënjeshtrova, dhe për fare e humba.
Kur kam dashtë me e heqë maskën,
Ishte e ngjitun në fëtyrë.
Kur e hoqa u pashë në pasqyrë,
Isha plakë saora.
Isha i dejun, nuk dijsha ma me e veshë dominonë që kisha heqë.
E hodha maskën dhe fjeta në garderobë
Si nji qen i toleruem nga të zotët
Ngaqë jodamtor
Dhe e shkruej këtë histori për me tregue se jam sublim.

Esencë melodike e vargjeve të mia boshe,
Ku me e gjetë që të takohesha si diçka e gatueme nga unë,
Dhe të mos rrija gjithmonë te Duhantorja këtu përballë,
Tue e shkelë ndërgjegjen se po egzistoj,
Porsi një tapet ku një i dejun shket
Apo një fshise kambësh vjedhë jevgjëve që s’vlejke asgja.

Por i zoti i Duhantores u avit te hymja dhe ndej’ te pragu.
E shoh me bezdinë e kokës së lakueme keq
Dhe me bezdinë e shpirtit që mezi shquen.
Ai do vdesë dhe unë do vdes.
Ai ka me lanë tabelën, unë kam me lanë do vargje.
Dikur do vdesë edhe tabela; sikundër vargjet.
Mbas pak do vdesi dhe rruga ku pat qenë tabela,
Dhe gjuha ku vargjet u shkruen.
Do vdesë mandej planeti rrotullues ku ndodhi e gjithë kjo.
Në satelite sistemesh tjera diçka e ngjashme me njerëzinë
Do vazhdojë me ba këso gjanash dhe me jetue nën gjana të ngjashme me tabelat,
Gjithmonë diçka përballë diçkaje,
Gjithmonë diçka e kotë sa tjetra,
Gjithmonë e pamujtuna, budallake si realja,

Gjithmonë misteri i thellë i sigurt si gjumi i misterit të syprinës,
Gjithmonë a thuese gjithmonë diçka tjetër ja asnjana as tjetra.

Po nji njeri hyni në Duhantore (vallë me blé duhan?),
Dhe realiteti me të ngjame befas m'shembet përkrye.
Ringrihem energjik, i bindun, njerëzor,
Me synimin me shkrue këto vargje për me thanë të kundërtën.

Ndezi nji cigare teksa mendoj t'i shkruej
Dhe shijoj te cigarja lirimin nga çdo mendim.
Ndjeki tymin si të kishte një drejtim të vetin,
Dhe shijoj, në nji çast sensitif dhe kompetent
Lirimin nga të gjitha spekullimet
Dhe vetëdijen se metafizika asht pasoja e të qenunit paqejf.

Mandej zgjatem mbi karrige
Dhe vazhdoj me tymosë.
Derisa Destini të më lejojë, do vazhdoj me tymosë.
(Po të martohesha me të bijën e lajtores sime
Me gjasë do isha i lumtun.)
Mbas kësaj konsiderate ngrihem nga karrigia.
Shkoj te dritarja.

Burri ka dalë nga Duhantorja (tue futë kusurin në xhep të pantallonave?).
Ah, e njifkam: asht Estevesi pa metafizikë.
(I zoti i i Duhantores u avit te hymja.)
Si për instinkt hyjnor Esteves u kthye dhe më këqyri.
Më përshëndeti me një shenj, i brrita Mirupafshim Esteves!, dhe universi
M'u ringreh pa ideal dhe pa shpresë, dhe i zoti i Duhantores u zgërdhi.



përktheu: Astrit Cani